سلام نو _ سرویس گردشگری: بازار قدیمی تبریز ، بزرگترین بازار سرپوشیده جهان در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است .
این بازار با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع می باشد و عواملی مانند سبک معماری بازار، آرایش مغازه ها، کثرت تیمچه ها، کاروان سراها، دالان ها، راسته ها و همچنین انواع مشاغل و حرفه ها، وجود تعداد بسیاری مدرسه و مسجد که عمدتاً از سابقه تاریخی برخوردارند. این بازار را به نمونه عالی مجهز تجارت، کسب و زندگی اسلامی و شرقی تبدیل کرده است.
آشنایی با بازار تاریخی تبریز
پیشتر به جهت قرارگرفتن شهر تبریز بر سر چهارراه جادهٔ ابریشم و گذر روزانهٔ هزاران کاروان از کشورهای مختلف آسیایی. آفریقایی و اروپایی از آن، این شهر و بازار آن از رونق بسیار خوبی برخوردار بوده است. این بازار حدود ۳ سدهٔ پیش و پس از وقوع زمین لرزهٔ تاریخی تبریز در سال ۱۱۹۳ قمری توسط نجفقلی خان دنبلی حاکم وقت تبریز بازسازی شده است.
بازار بزرگ شهر تبریز در سال ۱۳۵۴ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. تاریخ بنای این مجموعه مشخص نیست. ولی بسیاری از جهانگردانی که از سدهٔ چهارم هجری تا دورهٔ قاجاریان از این بازار بازدید کرده اند، دربارهٔ آن اطلاعاتی ارائه داده اند.
هستهٔ مرکزی شهر تبریز در داخل یک چهارضلعی قرار گرفته و بازار در مرکز این چهارضلعی واقع شده است. این بازار از سمت شرق به عالی قاپو (مجموعهٔ کاخ های ولی عهدنشین) و از سمت غرب به مسجد جامع محدود شده است.از سمت شمال، بخش هایی از شمال رودخانهٔ مهران رود را شامل می شود.
این دو بخش به وسیلهٔ پل های چوبی که در امتداد راسته بازار قرار دارند، به هم متصل می شوند.پیش تر یکی از ارکان های اصلی و اساسی بازار تبریز، ارامنه بودند. به طوری که یکی از گردشگران فرانسوی از جایگاه ویژه و ممتاز مغازه های آن ها در این بازار در تجارت با تاجران روس خبر داده است.
ارامنه داد و ستد بسیاری با اروپاییان داشتند. به گونه ای که ارامنهٔ گرجستان برای نخستین بار کالاهای انگلیسی را از استانبول خریداری کرده و وارد مناطق شمالی ایران کردند.
سیر تاریخی بازار تاریخی تبریز
از بازار تبریز پیش از اسلام و حتی تا قرن چهارم هجری قمری اطلاعات خاصی وجود ندارد. قدیمی‌ترین اشاره‌ها در مورد بازار به نوشته‌های جهانگردان در این بازه زمانی بازمی‌گردد؛ موضوعی که اینجا را به تاریخی‌ترین بازار خاورمیانه بدل می‌کند؛ اما آن چیزی که بازار تبریز را به یکی از مهمترین بازارهای ایران و یکی از مراکز مهم دادوستد در گذشته تبدیل می‌کرد قرارگیری آن بر سر جاده ابریشم بود.
به طور کلی تاثیرگذاری بازار تبریز در روزگار قدیم به اندازه‌ای بود که دروازه‌های این بازار در حکم دروازه‌های اصلی شهر به حساب می‌آمد.
بازار تبریز در دوران سلجوقی تا صفوی
نام بازار تبریز اما از دوران سلجوقی بر سر زبان‌ها افتاد. نقاشی هایی که از این دوره به دست آمده نشان می‌دهد در محل فعلی بازار تبریز بنایی با همین کارکرد قرار داشت؛ اما زمانی که در دوران ایلخانی تبریز به عنوان پایتخت انتخاب شد بازار آن شهرت بسیاری پیدا کرد.
در این زمان در سرتاسر جاده ابریشم سه بارانداز اصلی وجود داشت که یکی از آنها در چین، یکی در ایران و تبریز و دیگری در رم بود. این شهرت و رونق در دوران صفویه ادامه پیدا کرد و بسیاری از شهرهای دور و نزدیک برای دادوستد به اینجا می‌آمدند.
البته در مورد بازار و دیگر بناهای تاریخی تبریز باید این نکته را در نظر داشت که در طول سال‌های مختلف زلزله‌های مهیبی ساختمان‌های شهر را نابود و با خاک یکسان کرده است. به طور کلی مجموعه تاریخی بازار در دوران مختلف چندین بار مرمت و بناهای مختلفی از آن کم یا به آن افزوده شده است.
از جمله معروفترین این زلزله ها، زلزله مهیب سال ۱۱۹۳ ه.ق (۱۱۵۸ ه.ش) بود که بنای بازار را به طور کامل تخریب کرد. البته طولی نکشید که معماران ماهر دوباره آن را در اواخر دوره زندیه و ابتدای دوره قاجار به دستور نجفقلی خان دنبلی -حاکم وقت تبریز- بازسازی کردند و جان دوباره‌ای به آن بخشیدند؛ بازار فعلی بازمانده همین بازسازی است.
بازار تبریز در دوران قاجار
بازار در زمان قاجار به دو دلیل همچنان رونق و اهمیت خود را حفظ کرد و شاهرگ اصلی صادرات ایران به اروپا به شمار می‌رفت؛ اول اینکه تبریز در این زمان به عنوان شهر ولیعهدنشین انتخاب شده بود و دوم اینکه نزدیکی بیشتری به بازارهای اروپایی داشت.
در ابتدای قرن سیزدهم و در زمان عباس میرزا، بازار تبریز به مرکز تجارت با دنیا بدل شده بود؛ تاجران انگلیسی از طریق جاده ابریشم و بعد از عبور از شهرهای استانبول و ترابزون کالاهای‌شان را به بازار تبریز می‌آورند و سپس در سراسر ایران پخش می‌کردند.
حجم مبادله‌ها در میانه قرن سیزدهم هجری قمری (دوره قاجار) در این بازار به اندازه‌ای رسیده بود که یک چهارم از حجم تجارت کلی ایران را در اختیار داشت. به طوری که در آمارها آمده در سال ۱۲۵۶ ه.ش، ۲۵ تا ۳۳ درصد کل مراودات تجاری ایران در بازار تبریز انجام گرفته است.
البته این تنها بخشی از سهم تجارت با جهان در بازار تبریز بود. این مکان در سال ۱۲۵۸ ه.ش به عنوان مرکز اصلی داد و ستد با آسیای میانه نیز شناخته می شد.
بیشترین کالاهایی که اروپایی‌ها به ایران وارد می‌کردند شامل آینه، انواع پارچه‌های ابریشمی، مخملی و نخی، پنبه، چلوار، پارچه چیتِ موصلی، شکر، شیشه، فلز، قند و سایر محصولات ماشینی می‌شد.
در مقابل نیز تبریزی‌ها به آنها ابریشم، مقداری ابریشم ماشینی، جنگ افزار، تنباکو، خشکبار، رنگ، شال، مازو و موم می‌فروختند. هرچند در نهایت این دادوستدها به نفع اروپایی‌ها تمام می‌شد.
نظر شما