سلام نو _ سرویس گردشگری: مسجد جامع قزوین یکی از کهن‌ترین و بزرگ‌ترین مساجد ایرانی است که با نام‌های مسجد کبیر و مسجد عتیق نیز شناخته می‌شود. مسجد جامع یکی از پنج مسجد بزرگ ایران به شمار می‌رود که پس از ورود دین اسلام به ایران ساخته شد. این سازه تاریخی در ردیف نخستین مساجد چهار ایوانی ایران قرار دارد و مهم‌ترین و زیباترین ایوان آن، ایوان جنوبی است. مسجد جامع تا قبل از دوره صفوی بسیار کوچک و حتی تک ایوانی بود. گنبد سلجوقی، طاق هارونی، مناره‌های مرتفع و کتیبه‌های چشم‌نواز از جاذبه‌های حیرت‌انگیز این مسجد تاریخی هستند که بازدیدکنندگان را به وجد می‌آورند. این مسجد در دی ماه سال ۱۳۱۰ به ثبت ملی رسید.
معماری فوق‌العاده مسجد جامع قزوین
اگر بخواهیم به طور اختصاصی تمام ویژگی‌های معماری مسجد جامع قزوین را کامل و جامع بررسی کنیم حرف‌های بسیار زیادی برای گفتن خواهیم داشت اما به چند نکته از آن‌ها در اینجا اکتفا خواهیم کرد. اولین نکته جالبی که می‌توان در مورد طاق‌های عظیم و زیبای مسجد جامع قزوین گفت این است که آن‌ها به طاق‌های هارونی معروف هستند.
دلیل این نام هم به خاطر دستور ساخت این بنا بوده که توسط هارون‌الرشید، خلیفه عباسی انجام شده است. البته بسیاری از محققین بر این باورند که معماری مسجد جامع قزوین دستخوش معماری آتشکده قدیمی ساسانیان بوده و از آن الهام گرفته شده است، اما سبک و سیاق معماری اسلامی همیشه از روشی خاص در ساخت بناهایش پیروی کرده و ویژگی‌های منحصربه‌فرد خودش را داراست.
مسجد جامع قزوین بسیار عظیم بوده و گفته می‌شود مساحتی بالغ بر ۴ هزار متر دارد و ما این عدد یعنی ۴ را مجددا در تعداد ایوان‌های این بنای کهن مشاهده می‌کنیم. چرا که مسجد جامع قزوین دارای ۴ ایوان بزرگ و زیباست که توجه اکثر گردشگران را به خودش جلب می‌کند.
اگر به کتیبه‌های بسیار نفیس و جذاب این مسجد با دقت مشاهده کنید محو تماشای آن‌ها خواهید شد. چرا که این گچبریها با خط‌های بسیار زیبای کوفی، ثلث و نسخ به شکل بسیار استادانه انجام خلق شده‌اند. این کتیبه‌های نفیس روی گنبد فیروزه‌ای مسجد قرار دارند که در ضلع جنوبی این بنا واقع شده‌اند و تماشای آن‌ها بسیار لذت‌بخش بوده و ما را با خود به تاریخ آن زمان می‌برد.
داربست‌هایی که هم‌اکنون نیز در بخشی از ایوان‌های مسجد قابل مشاهده است، نشانگر مرمت این اثر نفیس در زمان فعلی است.
سیر تاریخی جذاب مسجد قدیمی و جامع قزوین
مسجد جامع قزوین مجموعه‌ای از سبک‌های مختلف و متعدد معماری، از دوره بنی عباس تا شاهان قاجاریه را در بر می‌گیرد که قدیمی‌ترین نشان معماری آن به سده دوم هجری قمری باز می‌گردد. این بنای تاریخی ارزشمند تا قبل از اینکه به مسجد تبدیل شود، آتشکده‌ای ساسانی بود که با تغییر مذهب اهالی قزوین به اسلام و مهاجرت گسترده قبایل عرب به این شهر، کاربری مسجد پیدا کرد. گفته شده است این اتفاق در سال ۱۹۲ هجری قمری به دستور هارون الرشید رخ داد و مسجد روی خرابه‌های آتشکده ساسانی ساخته شد. البته طبق برخی روایات، هارون الرشید به‌همراه قاضی ابوالحسن محمد بن یحیی بن زکریا و صاحب ابی العباس بن سریح این مسجد را بنا کردند و عنوان طاق هارونی را به آن دادند. مسجد جامع قزوین در برهه‌های مختلف تاریخ مورد هجوم قرار گرفت و متعاقبا بارها و بارها مرمت شد.
جالب است بدانید بخشی از ایوان جنوبی که زیباترین و مهم‌ترین ایوان مسجد است، در گذشته‌هایی دور و در پی یورش مغولان و هجوم افغان‌ها به آتش کشیده شد و در گذر زمان با احیا و مرمت جانی دوباره گرفت. علاوه بر ایوان جنوبی، سردر زیبای مسجد جامع قزوین نیز از آسیب روزگار در امان نمانده و آخرین بار در دوره قاجار مورد مرمت قرار گرفته است. در سال ۴۱۳ هجری قمری به فرمان سالار ابراهیم مرزبان طبقات صحن بزرگ مجددا ساخته شد.
با وجودی که اصل بنای مسجد جامع به پیش از اسلام می‌رسد؛ در فاصله سال‌های ۵۰۰ تا ۵۰۹ هجری قمری به دستور امیر خمارتاش، وزیر سلطان ملکشاه سلجوقی، بخش‌هایی چون گنبد آجری، صحن، مدرسه، خانقاه، چاه‌خانه و مقصوره خمارتاشی در ضلع جنوبی مسجد ساخته شد و تغییرات زیادی نیز در دوره صفویه روی آن صورت گرفت. در سال ۵۴۸ هجری قمری نیز ملک مظفرالدین الب ارغون بن تعش، سرای کوچکی رو به قبله بنا کرد که در آن مجلس تفسیر و حدیث برگزار می‌شد. در دوره صفویه بخش‌های وسیعی از جمله ایوان‌ها، مناره‌ها و رواق‌ها به مسجد افزوده شد.
سرانجام در زمان قاجاریه در دوره حاکمیت سعدالسلطنه قسمتی از بنا مورد بازسازی قرار گرفت و مسجد به‌شکل کنونی درآمد. در اردیبهشت سال ۱۳۹۲ سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین، موزه سنگ و سفال را در شبستان غربی این مسجد تاریخی افتتاح کرد. در این موزه انواع سفالینه‌ها، سنگ‌نگاره‌ها، ارسی، کاشی و انواع گچبریها در معرض دید علاقه‌مندان قرار داشت که در حال حاضر آثار موزه به عمارت عالی قاپو انتقال یافته است. موزه‌ای به نام موزه دریچه نیز در این محل فعالیت می‌کرد که برچیده شد.
نظر شما