سلام نو _ سرویس گردشگری: مسجد جامع نطنز مجموعه‌ای از چندین بنا است که این بناها در دوران الجایتو خدابنده و پسرش ابوسعید بهادرخان (دوره ایلخانی) ساخته شده‌اند.
مسجد، خانقاه، مقبره شیخ عبدالصمد و مناره از بخش‌های مختلف این مجموعه هستند.
این بنا در مورخه ۱۳۱۱/۴/۱۸ به شماره ۱۸۸ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
قدمت مسجد جامع نطنز
در قسمت جنوبی مسجد، کتیبه‌ای وجود دارد که توضیحات مختصری در مورد بنا به بازدیدکنندگان می‌دهد.
بر اساس این کتیبه بخش ایلخانی مسجد به دستور خلیفه حسین بن ماستری در سال ۷۰۴ هجری قمری ساخته شده و استادکار آن شمس الدین محمد نطنزی بوده است.
روی در چوبی و دو لنگه‌ای مسجد منبت‌کاری‌های بسیار زیبا مشاهده می‌شود که قسمتی از منبت‌کاری‌ها بر اثر عوامل جوی و در اثر تماس مستقیم با آفتاب ریزش داشته است.
تاریخ ساخت در قسمت پایین لنگه سمت چپ درب به‌صورت منبت به تاریخ ۸۲۵ قمری دیده می‌شود که قدمت بالای ۶۰۰ ساله آن را نشان می‌دهد.
به طور کلی این مجموعه به ترتیب زیر ساخته شده است:
- مسجد بین سالهای ۷۰۴ تا ۷۰۹ هجری
- بقعه شیخ عبدالصمد به سال ۷۰۷ هجری
- ایوان جلوخان خانقاه در سال ۷۱۶ و ۸۱۷ هجری
- مناره با تاریخ پایان بنای در سال ۷۲۵ هجری
مجموعه مسجد جامع نطنز شامل یک شبستان هشت ضلعی گنبددار آجری، آرامگاه شیخ نورالدین عبدالصمد با یک گنبد مخروطی شکل هشت وجهی، سردر خانقاه و مناره مرتفعی است که نظر هر بیننده‌ای را به خود معطوف می‌دارد.
در میان صحن مسجد مکانی قرار دارد که ار نقاط دیدنی آن به شمار می‌رود. این مکان با چند پله به کانال قنات آبی می‌رسد که از زیربنای مسجد عبور می‌کند.
اصل بنای مسجد با آجر و ملات ساخته و با آهک پوشیده شده است.
بر پهنه چندین کتیبه و سنگ نبشته در گوشه و کنار مسجد، تاریخ تعمیرات، بانیان، معماران و استادان مجرب و مشهوری دیده می‌شود که در مرمت و بازسازی این مسجد فعالیت داشته‌اند.
گفته می شود قدیمی ترین قسمت مسجد جامع نطنز مجموعه گنبد خانه جنوب غربی آن است.
هنگام ورود به مسجد از ضلع جنوبی در روبروی خود با دالان نسبتا وسیعی مواجه می شویم که نسبت به سطح کوچه با تفاوت ۱.۵ متری و ۱۰ پله در ارتفاع پایین تر قرار دارد.
در سمت راست دالان، راهروی کوچکی است که ما را به شبستان هشت وجهی گنبددار می رساند.
در سال ۱۳۵۲ شمسی کتیبه ای را در آن کشف کردند که نشان می دهد تاریخ ساخت آن در سال ۳۸۹ هجری قمری می باشد که با استناد به آن می توان گفت که قدیمی ترین گنبد دارای تاریخ این منطقه است.
مسجد جامع نطنز ایوان
ایوان شمالی
ایوان‌ها ۲ طبقه و ۹ متر ارتفاع دارند که در قسمت ایوان شمالی دو مقرنس‌کاری گچی در دو طبقه و دو کتیبه خودنمایی می‌کنند، در کتیبه‌ای که گچ‌بری برجسته با زمینه گل‌وبوته دارد، قسمتی از سوره توبه (آیه ۱۸ و ۱۹) است.
در انتهای کتیبه تاریخ ۷۰۹ هجری قمری و نام حیدر در گچ‌بری ذکر شده که وی همان استادکاری است که کار گچ‌بری محراب الجاتیو را در مسجد جمعه اصفهان نیز به انجام رسانیده است.
کتیبه دیگری در قسمت پایین‌تری از قسمت هلال ایوان شمالی قرار دارد که علیرضا امامی اصفهانی از خطاطان برجسته دوره صفویه آن را به رشته تحریر در آورده، این کتیبه به‌صورت خط ثلث سفیدی بر زمینه قهوه‌ای رنگ نوشته شده که بعدها رنگ قهوه‌ای به مرور زمان کم‌رنگ درآمده و دوباره به‌صورت لاجوردی رنگ‌آمیزی شده است.
کتیبه فوق شامل آیات ۱۰۹ سوره جمعه و آیه ۱۱۴ سوره هود است که در انتهای آن دو حدیث از رسول اکرم (ص) نیز به چشم می‌خورد.
همچنین کف ایوان شمالی با کاشی‌کاری‌های فیروزه‌ای و لاجوردی تزیین شده و کتیبه‌ای نیز در آن قرار دارد.
ایوان جنوبی
ایوان جنوبی مهم‌ترین و عریض‌ترین ایوان این بنا به شمار می‌رود.
کف این قسمت از مسجد کف‌پوش چوبی دارد که در دوره ایلخانی به این بنا اضافه شده و برای جلوگیری از ورود رطوبت و نم به قسمت‌های نشیمن مسجد کاربرد داشته است.
در اینجا یک منبر سنگی و یک منبر چوبی قرار دارد که منبر سنگی که بعدها روکش گچی روی آن کشیده شده به زمان صفویه و منبر چوبی به زمان قاجار تعلق دارد.
کتیبه داخل گنبد با آیاتی از قرآن از جنس آجر و به خط ثلث بوده، که زمان صفویه کتیبه گچی روی کتیبه اصلی قرار گرفته است.
داخل گنبد هم نقاشی‌هایی با طرح گل‌وبوته بسیار زیبا متعلق به دوران صفویه، که به مرور زمان پاک شده‌اند؛ نمونه این گل‌ها را در عالی قاپو اصفهان هم می‌توانید ببینید.
در قسمت شمال این بنا، بخش ۷۲۰ ساله و زمان ایلخانی قرار دارد که با ۴ ایوان به سبک مساجد ۴ ایوانی در کشور اجرا شده است.
در ایوان جنوبی مسجد در طبقه بالا یک مقرنس کاری گچی، دو سنگ نبشته در دو طرف ایوان بر روی جرزهای طرفین ایوان که سنگ نبشته سمت راست در ۷ سطر به تاریخ ۱۱۰۳ هجری قمری و به خط نستعلیق است، به چشم می‌خورد.
نظر شما