سلام نو _ سرویس گردشگری: شهر زیرزمینی کیش که با نام‌های قنات کیش، کاریز کیش و شهر زیرزمینی کاریز نیز خوانده می‌شود، یکی از جاذبه‌های گردشگری جزیره کیش است که قدمت آن به بیش از ۲۵۰۰ سال پیش باز می‌گردد. این مجموعه، هرگز یک شهر زیرزمینی تاریخی نبوده و در اصل شبکه‌ای از مسیرهای زیرزمینی را تشکیل می‌دهد که توسط ایرانیان برای هدایت آب حفر شده است.
شهر زیرزمینی کاریز؛ تماشایی و خاص
با توجه به اینکه معمولا قنات‌ها از ارتفاعات شروع می‌شوند و به مظهر می‌رسند، عظمت قنات دو هزار ساله کیش با حداکثر ارتفاع چهل و پنج متری در جزیره کیش منحصربه‌فرد است. جزیره کیش با توجه به اینکه ارتفاع چندانی ندارد، حفر و احداث قنات دو هزار ساله آن به دست ایرانیان خلاق در لایه گل مارن (مرگل) اهمیت و ارزش این قنات را بیش از پیش نمایان می‌کند. قنات قدیمی کیش با طول ۱۵ کیلومتر، در طول دو رشته از منطقه صفین و فرودگاه تا محل فعلی مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش به سه رشته تبدیل می‌شود و از این محل مجددا با تبدیل به یک رشته، به شهر قدیمی حریره می‌ریزد.
در طول مسیر این قنات‌های قدیمی تعداد زیادی چاه برای برداشت آب وجود دارد که نشان‌دهنده آن است که در این قنات آب به‌صورت ساکن و نیز به‌سمت مظهر قنات جریان و حرکت داشته است. از آب این قنات برای مصرف آبیاری فضای سبز و مصرف شرب ساکنین استفاده می‌شد و در عین حال کشتی‌ها نیز از آب جزیره کیش برای مصرف و فروش یا معاوضه با اجناس دیگر در کشورهای حاشیه خلیج فارس استفاده می‌کردند. آب شیرین کاریز حاصل از بارندگی‌های فصلی جزیره است که از مرجان‌ها به‌صورت یک فیلتر طبیعی عبور و در لایه گل مارن جریان پیدا می‌کند.
گل مارن نوعی گل رس محسوب می‌شود که در حالت طبیعی نرم و انعطاف‌پذیر است و چنانچه در معرض هوا قرار گیرد، خشک و محکم می‌شود. در مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش (کاریز) برای حفاظت از این گل ارزشمند دیوارهایی جلوی آن کشیده شده است. گل مارن علاوه بر استفاده‌های درمانی برای درد مفاصل با ترکیبات اضافی برای تولید آجر، کوزه و سیمان مورد استفاده خاص قرار می‌گیرد.
نکته قابل‌توجه این است که این کاریزها بسیار ماهرانه به دست ایرانیان باستان حفاری شده‌اند که با شیبی ملایم در طول ۱۵ کیلومتر حرکت، از آب آن برای آبیاری استفاده می‌شد و امکان برداشتن از آن با چیزی شبیه به دلو نیز فراهم بود. پایاب‌ها مکانی پیش‌بینی شده برای فراهم شدن امکان برداشتن آب از کاریز است.
در طول مسیر کاریز، ۶ پایاب وجود دارد که یکی از آنها در مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش موجود و قابل‌مشاهده است. در گذشته دور اهالی بومی‌نشین جزیره کوزه به دوش از این محل آب شرب خود را تامین می‌کردند. قدمت این پایاب‌ها به بیش از ۸۰۰ سال می‌رسد. در گذشته دور، به‌خصوص قرون پنجم و ششم هجری که جزیره کیش مرکز تجارت خلیج فارس و دریای عمان بوده و آب آشامیدنی آن برای مصرف کشورهای حاشیه خلیج فارس از ارزش بسیار بالایی برخوردار بوده است.
دیدنی‌های فوق‌العاده در شهر زیرزمینی کاریز
در طی بازدید خود از کاریز کیش با جاذبه های خاصی آشنا خواهید شد که در ادامه به آنها می پردازیم:
لایه های مختلف زمین
بازدید از کاریز کیش شما را به اعماق زمین می برد و فرصت می دهد تا با تعدادی از لایه های خاک این جزیره آشنا شوید. این لایه ها عبارتند از:
سقف مرجانی با میلیون ها سال قدمت: آن چه که کاریز کیش را متمایز از دیگر کاریزها جلوه می‌دهد، سقف مرجانی آن است که زمانی بستر آب دریا بوده و قطر آن به ۷ متر می‌رسد. این سقف، مهم ترین این لایه ها و دیدنی ترین آنها به شمار می رود و مملو از صدف ها و آبزیانی است که به صورت فسیل در آمده‌اند و به وضوح قابل مشاهده هستند. کافی‌ست به هنگام قرارگیری در کاریز، به بالا نگاه کنید تا متوجه این فسیل‌ها شوید که میلیون‌ها سال قدمت دارند و در کنار یکدیگر چیده شده‌اند.
آزمایش‌های انجام شده در دانشگاه مونیخ آلمان بر روی تعدادی از این فسیل‌ها، قدمت این سقف را بین ۵۳ تا ۵۷۰ میلیون سال نشان می‌دهد و حکایت از عمر بالای این سقف دارند. به تصور عموم، دیدن مرجان ها تنها از طریق بازدید از موزه‌های طبیعی یا غواصی در آب‌های آزاد میسر می شود.
اما کاریز کیش فرصتی جدید و استثنایی پیش روی مردم قرار داده تا به راحتی از یک مجموعه مرجانی بزرگ بازدید کنند. لایه خاک کپراک: از مخلوطی از مرجان و مارن در زیر لایه مرجانی تشکیل شده است و حدود ۲ متر ضخامت دارد.
گِل مارن: نوع خاصی از رس است و عامل استحکام قنات به شمار می رود.
پایاب کهن کاریز
برداشتن آب همه کاریزها به جز چاه ها از محلی موسوم به پایاب امکان پذیر است. در طول مسیر کاریز کیش نیز ۶ پایاب تعبیه کرده اند که قدمت شان به بیش از ۸۰۰ سال می رسد و یکی از آنها در مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش به چشم می خورد. در گذشته مردم بومی جزیره، کوزه به دوش می گرفتند و از این محل آب شرب خود را تامین می کردند. پله های این پایاب از رسوبات ناشی از سیلاب ها تخلیه و به صورت قدیمی حفظ شده است. برای تامین نور و هوای کافی نیز چاهی در بالای این پایاب ایجاد کرده اند که دهانه ای بزرگتر از چاه های دیگر مسیر کاریز دارد.
چاه های کاریز
ابتدای این کاریز دو رشته دارد که از دو سوی جزیره، منطقه صفین و باغو سرچشمه می گیرند. این رشته ها پس از پیمودن مسیری مشخص به محل فعلی مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش می رسند و به سه رشته تبدیل می‌شوند. آب پس از این محل در یک رشته، جریان پیدا کرده و به شهر قدیمی حریره منتهی می‌شود که در انتهای مسیر بازدید از کاریز کیش قابل مشاهده است.
در طول مسیر گذر آب، ۲۷۴ حلقه چاه برای برداشت آب به چشم می خورد که تعداد ۷۴ چاه در مجموعه کاریز کیش قرار دارند. وجود این تعداد چاه در مسیر یک قنات، حکایت از این دارد که در این کاریز، آب هم به صورت ساکن بوده و هم به سمت مظهر کاریز جریان و حرکت داشته است. اگر به هنگام بازدید به سقف کاریز نگاه کنید، یکی از حلقه‌های چاه را می بینید که اخیرا در لایه مرجانی به ضخامت ۷ متر ایجاد شده است و فرمی مخروطی دارد.
نظر شما