مسجد کبود تبریز معماری

سلام نو _ سرویس گردشگری: مسجد کبود از نمونه‌های منحصر به‌ فرد معماری کهن ایرانی و تنها بنایی است که از دورە‌ی فرمانروایی قراقویونلوها در پایتخت آن‌ها، یعنی تبریز، باقی مانده است. زیبایی‌های معماری این مسجد چنان جالب و جذاب است که پس از گذشت قرن‌ها و نیز صدماتی که بر ساختار آن وارد آمده است، هر انسان صاحب ذوقی را متحیر و مبهوت می‌سازد. بارزترین ویژگی مسجد کبود و شهرت وافر آن با معماری ویژه تلفیقی و اعـجاب‌انگیزش بیشتر به دلیل کاشی‌کاری معرق و تلفیق آجر و کاشی ، اجرای نقوش پرکار و در حد اعجاز آن است که زینت‌بخش سطوح داخلی و خارجی بنا است.

درباره مسجد کبود تبریز

این مسجد منحصربفرد نماینده ای از معماری کهن ایرانی ست و تنها اثر به جای مانده از دورە‌ی فرمانروایی قراقویونلوها در پایتخت آن ها یعنی تبریز است. این مسجد آنقدر زیبا و جذاب است که با وجود همه ی صدماتی که در این مدت دیده اما هنوز هم هنر دوستان را شگفت زده می کند.

چیزی که این مسجد را تا این حد معروف و زیبا کرده استفاده از کاشی های معرق و نقش و نگارهای پرجزئیاتی است که در طراحی داخلی و خارجی آن به کار رفته و اثری اعجاز انگیز را خلق کرده است.

اگر به پیرامون شبستان بزرگ نگاه کنید برجستگی هایی از آیه های کامل سوره فتح را می بینید که این طور که به نظر می آید به این دلیل زینت بخش شبستان شده تا یادبودی از پیروزهای جهانشاه باشد. حتی بر روی کتیبه ی سر در هم اسم جهانشاه حک شده که قبلا با روکشی از طلا پوشیده شده بود.

پیرامون گنبدخانه ی مسجد را شبستان در بر گرفته و مسجد هیچ میانسرایی ندارد. مسجد کبود تبریز با مسجد گوهر شاه مشهد قابل مقایسه است چون هر دوی آن ها در یک دوره ی تاریخی ساخته شده اند. معمار مسجد کبود آن را به گونه ای ساخته که کاملا با آب و هوای تبریز سازگار باشد و در هر دوره ای از سال بشود از تمام قسمت های آن استفاده کرد.

این مسجد در ابتدا فقط یک مسجد تنها نبود و در مجموعه مظفریه در کنار صحن، خانقاه و کتابخانه قرار داشت اما امروز همه ی قسمت های دیگر به جز این مسجد از بین رفته اند. بیشتر قسمت های مسجد کبود از آجر ساخته شده هرچند که در قسمت هایی از آن سنگ های کمیاب هم استفاده شده است. با نگاهی به بقایای مسجد کاملا مشخص است که همه ی آجرها با گچ بند کشی شده اند. این مسجد یک صحن مربعی، حوض بزرگی برای وضو و شبستان های زیبایی در طرفین دارد. بنای اصلی مسجد که طرحی مربعی شکل دارد درست در جلوی صحن برپا شده که در گذشته گنبدی آجری روی آن را پوشانده بود.

این مسجد در واقع چند منطوره بوده و هم جنبه مسجد و هم مقبره داشته است و در سرداب آن دو قبر هست که می گویند محل دفن جهانشاه و همسرش بوده است هر چند که امروز این قبرها خالی اند. می گویند ساخت این مسجد حدود ۳۰ سال طول کشیده و مهندسان و معماران زیادی در ساخت آن مشارکت داشته اند.

تنها ۴ مسجد آبی رنگ در دنیا هست که یکی از آن ها مسجد تاریخی تبریز است و برای تماشای آن باید به خیابان امام خمینی، روبروی کوچه صدر، جنب پارک خاقانی شهر تبریز بروید.

جزئیات معماری گنبد و شبستان مسجد کبود

تاورنیه سیاحی که در عصر صفوی از این بنا دیدن کرده است. دربارۀ نحوۀ گذر از گنبدخانۀ بخش مسجد به گنبدخانۀ بخش مقبره می‌نویسد:

از این گنبد (گنبدخانۀ مسجد) داخل یک گنبد کوچکتری می‌شوید که خیلی قشنگتر از اولی است. در عمق آن از سنگ مرمر شفاف سفید چیزی ساخته شده که شباهت به دری که باز نمی‌شود، دارد (سنگ محراب مفقودۀ مسجد). این بخش از مسجد، با توجه به قبوری که در سردابۀ آن موجودند، عملکرد مقبره بودن آن محرز است. براساس توصیفات تاورنیه، در محل اتصال آن به گنبدخانە ، حاجبی از جنس سنگ مرمر و محرابی شکل داشته است.

شبستان بزرگ مسجد نیز محاط به رواق‌های به هم پیوسته است و از سه سو با طاق‌نماهایی به رواق‌های اطراف خود ارتباط دارد.

این شبستان با سقفی ضربی پوشیده شده است که قطر دهانه آن ۱۷ متر است. در داخل شبستان کوچک مسجد نیز خصوصیت جالب گنبد این مسجد، ساخت آن روی چهارپایه مربعی است. این مربع خود به خود به تقارن و تجانس درون مسجد می‌انجامد لذا عظمت و زیبایی مسجد را که طی قرون مختلف به نام‌های مختلف خوانده شده است.

باید به لحاظ معماری خاص آن دانست. سردابی قرار دارد که در آن جای دو قبر وجود دارد و چنین گفته می‌شود که این قبرها متعلق به جهانشاه و همسر وی است. زیرا طبق روایت‌های تاریخی جنازه جهانشاه پس ازکشته شدن به این مسجد منتقل و دفن شده است. البته این قبرها در حال حاضر خالی هستند.