سلام نو _ سرویس گردشگری: چهارتاقی تیموری شیروان متعلق به دوره‌ی تیموری است که یکی از سرداران «تیمور گورگانی» در آن آرمیده است.
بر روی قبر این سردار، تاریخ ۷۸۵ هجری قمری به عنوان سال درگذشت او ذکر شده است پس دور از ذهن نخواهد بود که تاریخ ساخت بنا نیز مربوط به همان زمان باشد.
برای دیدن بنای چهار تاقی یا مقبره تیموری باید به سراغ روستای «زیارت» شهرستان شیروان در خراسان شمالی رفت. با جستجوی امامزاده حمزه رضا، در محوطه این امامزاده میتوانید این چهارتاقی را ببینید.
آشنایی با چهارطاقی تیموری
آنچه از بیرون بنا به چشم میآید، نمایی هشت ضلعی است. با اینکه کتیبه چهارتاقی، قدمت آن را به دوره تیموری مربوط میکند، اما همین هشت ضلعی بودن و وجود سردابه این گمان را به وجود میآورد که بنا مربوط به دوره ایلخانی است.
فرضیه دیگری که مطرح است، مقبره را به «شیخ تیمور» نسبت می‌دهند. اما بسیاری از کارشناسان این نظر را نفی کرده‌اند.
چرا که طبق وقف‌نامه چهارطاقی، که در سال ۱۰۴۵هجری قمری نگاشته شده، واقف املاک شخصی به نام «امیر محمدشیخ تیموری» عنوان شده است.
با این حال بر روی سنگ قبر موجود در چهارطاقی روی سنگ قبر کلماتی هرچند غیر دقیق به چشم میخورد که از پس ساییدگی و فرسایش، تنها دو واژه «عید خواجه» به چشم میخورد. در کتب تاریخی از این عنوان با نام یکی از سرداران معروف امیر تیمور نام برده شده است.
در هر ضلع این هشت ضلعی، یک ورودی به داخل مقبره قرار گرفته است. بخش بالایی بنا به شکل قوسدار ساخته شده است که در زیر و بالای درها، نورگیرهایی به عرض درها دیده می‌شود. با طاق‌نماهایی که هر یک آجرچینی منحصربهفردی دارند.
کل سازه از مصالحی چون خشت و آجر ساخته شده است. البته ناگفته نماند که فضای داخلی بنا را با گچ پوشانده اند.
ناگفته نماند که بالای سردرها آجرهایی به رنگ فیروزه‌ای به چشم میخورد. همچنین برای طراحی و ساخت تزئینات گچ‌بری و کتیبه‌ها از نقوش اسلیمی بهره گرفته شده است.
نخستین مرمت انجام شده بر روی بنا در سال ۱۳۵۶ خورشیدی انجام گرفت. پس از انجام این مرمت، چهره اصیل بنا تا حدودی تغییر کرد. مرمتها در سال ۱۳۸۴ و ۱۳۸۶ ادامه یافت و با استحکامبخشی بنا، از ریزش برخی بخشها جلوگیری به عمل آمد.
در پی انجام مطالعات باستان شناسی هم به ورودی بنا با کف سردابهای و همچنین دیوار محصورکننده در اطراف بنا دست یافته شد. احتمال میرود این دیوار محصورکننده در دوره‌های بعد برای پیشگیری از پیشروی قبرها به محل ساخته شده باشد.
درنهایت این بنا در سال ۱۳۸۰ با شماره ۴۸۰۸ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
در سمت جنوب غربی چهارتاقی، امامزادهای منسوب به «حمزه رضا» قرار دارد.
مقبره دارای گنبدی است که ارتفاع آن از قسمت فوقانی بنا ۲ متر و نیم و تا زیر گنبد بیش از ۴ متر است. فاصله بنای چهارطاقی تیموری یا بنای امامزاده حمزه رضا در حدود ۵۰ متر است.
معماری درخشان چهارطاقی تیموری
آرامگاه چهارطاقی به‌صورت هشت‌ضلعی و از خشت ساخته و با چوب مستحکم شده است.
بنا از بیرون دارای طاق‌نماهایی است که پوشش جناقی دارند و با آجرچینی خفته راسته در قسمت ساقه گنبد تزیین شده‌اند. درهای ورودی بنا بسیار بزرگ هستند و هرکدام در حدود دو متر ارتفاع دارند. برای زیر و روی درها نورگیری به عرض خود درها تعبیه شده است.
مقبره همچنین دارای گنبدی است که ارتفاع آن از قسمت فوقانی بنا ۲٫۵ متر و ارتفاع از کف بنا تا زیر گنبد ۴٫۲۸ متر است.
برای تزیین فضای داخلی چهارطاقی تیموری آجرها در ساقه گنبد به‌صورت عمودی و افقی به کار رفته‌اند.
بدنه خارجی گنبد نیز با روش آجرچینی دو رجه ساخته شده است. قسمت داخلی بنا به‌صورت چهارگوشه است.
معماران در فضای داخل چهارطاقی از پوشش گچ و در تقاطع اضلاع آن از گچ‌بری استفاده کرده‌اند. دورتادور بالای سردر به رنگ فیروزه‌ای گچ‌بری و کتیبه‌نویسی شده است.
امروزه بیشتر قسمت‌های کتیبه‌ها از بین رفته‌اند. با این حال این بنا یکی از آثار تاریخی و معماری شهر شیروان در خراسان شمالی است و هرساله گردشگران زیادی از آن دیدن می‌کنند.
بازدید از چهارطاقی تیموری رایگان است. امکان بازدید از این بنای تاریخی در همه ایام سال و در هر ساعتی از شبانه‌روز وجود دارد؛ اما برای راحتی بیشتر و تماشای جزئیات این چهارطاقی، بهتر است روشنایی روز را انتخاب کنید.
برای بازدید از این جاذبه تاریخی و تماشای همه قسمت‌های آن حداکثر به یک تا دو ساعت زمان احتیاج خواهید داشت.
بنای چهارطاقی تیموری در سال ۱۳۵۶ برای اولین بار مورد بازسازی قرار گرفت و متاسفانه آسیب زیادی به اصالت بنا وارد شد و چهره بنا تا حدودی تغییر کرد.
برای پیشگیری از ریزش قسمت‌های مختلف بنا، در سال‌های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۶ هجری شمسی اقدامات مثبتی انجام شد.
در نتیجه این اقدامات، ورودی بنا و دیوار محصورکننده اطراف بنا کشف شدند. باستان‌شناسان معتقدند که دیوار محصورکننده به احتمال قوی برای جلوگیری از پیشروی قبرهای اطراف به‌سمت بنا ساخته شده است.
نظر شما