به گزارش سلام نو دی یکی از نام‌های اهورامزدست و در اوستا به صورت دَثوش یا دَدوش یا دَذوه صفت و به معنی آفریننده آمده‌است. روز هشتم، پانزدهم و بیست و سوم ماه دی برای آنکه نام این روزها با نام ماه یکی شده، اعیاد دانسته می‌شد.
در گاهشمار زرتشتی سال به ١٢ ماه ٣٠ روز بخش می‌شود که هر روز به نامی آراسته است. امروز هشتمین روز ماه امرداد در گاهشمار زرتشتی است. نام این روز «دی به آذر» است.
«دی»(اوستایی:«دَثوش») به چم(:معنی) پروردگار و دادار است.
در هر ماه سه روز با نام «دی» داریم: روزهای هشتم، پانزدهم و بیست و سوم ماه زرتشتی به نام «دی» است که برای پرهیز از اشتباه با پسوند نام روز پس از خود شناخته می‌شوند؛ برای نمونه فردای روز دی بآذر روز آذر است.
روزهای دی در هر ماه روزهای نیایش همگانی، به آتشکده رفتن و آسایش و دست از کار کشیدن زرتشتیان است.
گل «بادرنگ» نماد این روز است.
دی به آذر، دومین جشن دیگان است که در روز هشتم دی ماه جشن گرفته می‌شود. در این روز نیز زرتشتیان مانند سایر جشن‌ها به نیایش اهورامزدا می‌پردازند.
علت نامگذاری به آذر روز
ایرانیان قدیم، گذشته از جشن‌هایی که به مناسبت‌های گوناگون برگزار می‌کردند، همنام شدن روز و ماه را هم در هر ماه جشن می‌گرفتند.
از این گونه جشن‌ها در ماه‌های پیش، جشن‌هایی چون تیرگان و مهرگان را داشتیم. اما ماه دی تفاوتی اساسی با ماه‌های دیگر دارد.
از یک سو، «دی» نام هیچ یک از امشاسپندان یا ایزدان آیین زردشت نیست، در حالی که دیگر ماه‌های سال و بیشتر روزهای ماه با نام این نیروهای مینوی نامگذاری شده‌اند که هنوز هم این نام‌ها در تقویم ایرانی باقی است.
از سوی دیگر، در هر ماه، سه روز به نام «دی» نامگذاری شده است و به این ترتیب، در ماه دی سه جشن با نام دیگان داریم. «دی» از چنان اهمیتی برخوردار بوده که سه روز در هر ماه را به نام خود اختصاص داده است.
دی یا دتوشو DATOSHU به معنی دادار و آفریدگار است و در نامه های اوستایی اغلب به جای واژه اهورامزدا به کار رفته است.
اگر به نام سی روز ماه توجه کنید مشاهده می نمایید که روزهای هشتم و پانزدهم و بیست و سوم هر ماه به نام دی نامگذاری شده که برای تمیز آنها از همدیگر هر یک به نام روز بعدش خوانده شده است و اورمزد که آن هم نام خداوند می باشد.
بدین گونه اورمزد، دی به آذر ، دی به مهر و دی به بدین. بنابراین در ماه دی چهار روز به نام خدا نامیده و در ماه دی چهار بار جشن دیگان برگزار می شود.
در ایران باستان نخستین جشن دیگان در ماه دی یعنی روز اورمزد و دی ماه خرم روز نام داشته است و در این روز که شب پیش، بزرگترین شب سال بوده است پادشاه و حاکم، دیدار عمومی با مردم داشته است.
اکنون هر خانواده زرتشتی میوه هایی مانند انار و هندوانه و خربزه و آجیل و شیرینی تهیه می کند و تا پاسی از شب اورمزد و دی ماه (شب چله ) همه با شادی و خرمی شب را می گذرانند.
دی به آذر (روز هشتم دی / روز جمعه در سال 1402 )
دومین جشن دیگان می باشد که در روز هشتم دی ماه جشن گرفته می شود. در این روز نیز زرتشتیان مانند سایر جشن ها به نیایش اهورامزدا می پردازند.
دی به مهر (روز پانزدهم دی)
سومین جشن دیگان می باشد که در پانزدهمین روز دی ماه برگزار می شود. در این روز نیز زرتشتیان مانند جشن های گذشته دیگان به نیایش خداوند و پس از آن به شادی می پردازند.
دی به دین (روز بیست و سوم دی)
چهارمین و آخرین جشن دیگان در روز بیست و سوم برگزار می گردد. در این جشن نیز زرتشتیان مانند سایر جشن ها به نیایش اهورامزدا و پس از آن به شادی می پردازند.
جشن‌های دی ماه
دی ماه، نخستین روز آن خرم روز است و این روز و ماه هر دو به نام خداوند است که «هرمز» نامیده می‌شود، یعنی حکیم و دارای رای و آفریدگار.
در این روز عادت ایرانیان چنین بوده که پادشاه از تخت شاهی پایین می آمد و جامه‌ای سفید می‌پوشید و در بیابان بر فرش‌های سپید می‌نشست و دربان و یساولان را که شکوه پادشاه با آنها است به کنار می‌راند و هر کس که می‌خواست پادشاه را ببیند، خواه دارا و خواه نادار بدون هیچ‌گونه نگهبان و پاسبان، نزد شاه می‌رفت و با او به گفت‌وگو می‌پرداخت و در این روز پادشاه با برزگران می‌نشست و در یک سفره با آنها خوراک می‌خورد و می‌گفت که من مانند یکی از شماها هستم و با شماها برادرم، زیرا استواری و پایداری جهان به کارهایی است که به دست شما انجام می‌شود و امنیت کشور نیز با من است، نه پادشاه را از مردم‌گریزی است و نه مردم را از پادشاه.
اگر به نام سی روز ماه توجه کنید مشاهده می‌کنید که روزهای هشتم و پانزدهم و بیست و سوم هر ماه به نام دی نامگذاری شده که برای تشخیص آنها از همدیگر هر یک به نام روز بعدش خوانده شده است.
برای هر یک از این روزها در دی ماه آیین‌هایی هم نقل شده است و برخی از این جشن‌ها نام خاصی هم به خود گرفتند.
- روز نخست دی ماه (اورمزد روز در دی ماه) = نخستین جشن دیگان: خرم روز
- روز هشتم دی ماه (دی به آذر روز در دی ماه) = دومین جشن دیگان
- روز پانزدهم دی ماه (دی به مهر روز در دی ماه) = سومین جشن دیگان: جشن تبیکان
- روز بیست و سوم ماه (دی به دین روز در دی ماه) = چهارمین جشن دیگان
دی به آذر، دی به مهر و دی بدین با نخستین روز ماه که اورمزد روز است، ارتباط دارند.
پس این چهار روز به یکدیگر پیوند دارند و شاید به همین دلیل است که برخی از پژوهشگران در دی ماه چهار جشن دیگان در نظر گرفتند.
بنابراین در ماه دی، چهار روز به نام خدا نامیده و در ماه دی چهار بار جشن دیگان برگزار می‌شود.
در ایران باستان نخستین جشن دیگان در ماه دی یعنی روز اورمزد و دی ماه، خرم روز نام داشته است و در این روز که شب پیش، بزرگترین شب سال بوده است پادشاه و حاکم، دیدار عمومی با مردم داشته است.
اکنون هر خانواده زرتشتی میوه‌هایی مانند انار و هندوانه و خربزه و آجیل و شیرینی تهیه می‌کند و تا پاسی از شب اورمزد و دی ماه (شب چله) همه با شادی و خرمی شب را می‌گذرانند.
دی به آذر، دومین جشن دیگان است که در روز هشتم دی ماه جشن گرفته می‌شود. در این روز نیز زرتشتیان مانند سایر جشن های ایران باستان به نیایش اهورامزدا می‌پردازند.
«آتورپات مانسپندان» یکی از بزرگترین روحانیان زردشتی دوران ساسانیان درباره دی به آذر روز می‌گوید:
دی به آذر روز، به شستشوی سر و پیرایش موی و ناخن بپردازید.
تاریخ دقیق دی به آذر
زمان برگزاری دی به آذر روز، دومین جشن دیگان - در تاریخ ۸ دی ماه هرسال میباشد .
دی به آذر، روز هشتم از هر ماه در گاهشماری زرتشتیان است. دی یکی از نام‌های اهورامزداست.
«دی» (اوستایی:«دَثوش») به چم (:معنی) پروردگار، دادار، آفریننده و جهاندار زیبایی‌ها است. در گاه شماری زرتشتی، روز نخست هر ماه اورمزد روز نامیده می‌شود، سه روز دیگر به نام اهورامزدای بی‌همتاست که به واژه‌ی دی آمده و از آن سخن گفته شده است.
در هر ماه سه روز با نام «دی» شناخته می‌شود. روزهای هشتم، پانزدهم و بیست و سوم ماه زرتشتی به نام «دی» است مانند دی به آذر ، روز هشتم هر ماه، دی به مهر، روز پانزدهم از هرماه، دی به دین، روز بیست و سوم از هر ماه.
برای باز شناختن هر یک از این سه روز ، نام روز پس از آن به واژه‌ی دی پیوند داده شده است برای نمونه فردای روز دی بآذر روز آذر است.
روزهای دی در هر ماه روزهای نیایش همگانی، به آتشکده رفتن، آسایش و دست از کار کشیدن زرتشتیان است.
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
روز دی است خیز و بیار ای نگار می
ای ترک، می بیار که ترکی گرفت دی
می ده برطل و جام که در بزم خسروی
بنشست شاه شاد ملک‌ارسلان به می
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
سر شوی و موی و ناخن پیرای
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
به (دی‌بآذر) اندر سر و تن بشوی/ بپیرای ناخن، بیارای موی
رخدادهای ملی در این روز
به سال ۱۶۱۴ میلادی، شاه عباس در پاسخ به فرستاده‌ی پادشاه اسپانیا که بار دیگر خواسته بود که ایران، بحرین را به اسپانیا بدهد، گفت؛ بحرین برپایه‌ی اسناد موجود و فرهنگ مردم آن، جزیی از گستره‌ی ایران است و او بر سر گستره‌ی ایران با کسی گفت‌وگو و مصالحه نخواهد کرد.
اگر پادشاه اسپانیا از آن گوشه‌ی جهان، خواهان بحرین است تنها با جنگ می‌تواند آن را از ما بگیرد که گمان نمی‌کنم در جهان، ارتشی یافت شود که بتواند با سربازان ایران، رویارو شود.
شاه عباس به این فرستاده گفته بود؛ مهمان‌نوازی خوی و شیوه‌ی ماست، ولی این واپسین‌بار باشد که چنین پیامی برای ما بیاوری.
در سال ۱۳۵۹ خورشیدی نخستین دوره‌ی مجلس شورای اسلامی در تهران و در ساختمان سنای پیشین آغاز به‌کار کرد.
در سال ۱۳۰۹ خورشیدی(۲۷ماه مه ۱۹۳۰) دولت وقت، امتیاز چاپ اسکناس‌های ایران را که تا آن زمان منحصرا در دست انگلیسی‌ها بود لغو کرد و برای این کار خود، ۲۰۰ هزار لیره به انگلیسی‌ها غرامت پرداخت کرد!
رخدادهای زرتشتی در این روز
درگذشت اردشیر مرادیان کوهنورد زرتشتی
درباره جشن های ماه دی
در ایران باستان هر روز روز جشن و پایکوبی بوده است و آنها دنبال بهانه برای این کار نمی‌گشتند.
شاید به همین دلیل روزهای مختلفی از سال را جشن می‌گرفتند و در کنار هم گرد هم می‌آمدند.
برای ایجاد حس شور و شادی میان مردم و گسترش مهربانی و کنار هم بودن در گاهشمار زرتشتی روزهای هشتم (دوم دی سال خورشیدی)، پانزدهم (نهم دی سال خورشیدی) و بیست و سوم دی ماه (هفدهم دی سال خورشیدی) را دیگان نامگذاری می‌کردند.
به ترتیب این روزها را دی به آذر، دی به مهر و دی به دین می‌گفتند.
برخی از معبران اولین روز ماه را به نام خور روز (روز تولد خورشید) یا خرم روز می‌دانستند، به همین دلیل بساط جشن دیگان را در همان اولین روز ماه دی که با نام خورماه هم شناخته می‌شود برپا می‌کردند، همچنین نام دی در آیین کهن به معنای آفریننده و صفت اهورامزدا (پروردگار آیین زرتشت) است به همین دلیل زرتشتیان در این روز به نیایش نیز می‌پرداختند.
بهتر است رسوم جشن دیگان را در دو بخش بررسی کنیم، اولی خرم روز که همان تولد خورشید و روز اول دی و اولین روز زمستان است و دیگری دی به آذر، دی به مهر و دی به دین.
خور روز
بعد از جشن یلدا که طولانی ترین شب سال است و تاریکی همه جا را در برمی‌گیرد، روز تولد خورشید و روز اول زمستان یعنی اول دی می‌آید.
جایی که نور بر تاریکی، خیر بر شر، خوبی به بدی پیروز می‌شود و دوباره جان تازه‌ای می‌گیرند. برخی حتی این روز را اولین روز سال هم می‌دانند.
در این روز تمامی مردم ایران باستان دست از دروغ و کارهای زشت و ناپسند برمی‌داشتند و حتی حیوانی را برای غذا نمی‌کشتند.
خرم روز یک تعطیلی بسیار خوب برای استراحت و در کنار مردم بودن، بوده است، به همین دلیل تمام مردم به صورت داوطلبانه دست به دست هم می‌دادند و با هم آن را برگزار می‌کردند. در این روز پادشاه با مردم دیدار می‌کرد و زرتشتیان به دعا و نیایش اهورا مزدا می‌پرداختند.
دی به آذر، دی به مهر و دی به دین
این ۳ روز هم آدابی مانند خرم روز دارد و مردم در این ۳ روز هم تعطیل بودند و به جشن و پایکوبی می‌پرداختند. غذاهایی مانند آش می‌خوردند تا از سرمای زمستان در امان بمانند. می‌گویند در این روزها و خرم روز مردم در کنار یک درخت سرو که نماد ایستادگی در مقابل سرماست، تجمع می‌کردند و قول می‌دادند تا سال بعد درخت سرو دیگری بکارند.
جشن‌های دیگری مانند میدیارم‌گاه و سیرسور نیز در دی ماه برگزار می۲شده است که هر کدام داستان خود را دارند.
برای مثال در جشن سیرسور به یاد جمشید بزرگ، پادشاه ایران زمین که دیوها او را کشتند، مردم گوشت را با سیر طبخ می‌کردند و می‌خوردند تا از دیوها در امان بمانند.
روز هشتم از ماه دی، موسوم است به دی بآذر، چنانکه در بند گذشته اشاره شد- سه روز در هر ماه دی نام دارد که جهت عدم اشتباه آن را با نام روز جلوتر ترکیب میکنند. روز هشتم را به مناسبت برخورد دو نام ماه و روز جشن می گرفتند.
درباره جشن دیگان
جشن دیگان در روزهای دوم و نهم و هفدهم ماه دی در تقویم رسمی کشور از جشن‌هایی است که به مناسبت همنام شدن روز و ماه در تقویم ایرانیان برگزار می‌شد.
ایرانیان قدیم، گذشته از جشن‌هایی که به مناسبت‌های گوناگون برگزار می‌کردند، همنام شدن روز و ماه را هم در هر ماه جشن می‌گرفتند. همانند جشن دیگان در ماه‌های پیش، جشن تیرگان و جشن مهرگان را نیز داشتیم. اما ماه دی تفاوتی اساسی با ماه‌های دیگر دارد.
از یک سو، «دی» نام هیچ یک از امشاسپندان یا ایزدان آیین زرتشت نیست، در حالی که دیگر ماه‌های سال و بیشتر روزهای ماه با نام این نیروهای مینوی نامگذاری شده‌اند که هنوز هم این نام‌ها در تقویم ایرانی باقی است. از سوی دیگر، در هر ماه، سه روز به نام «دی» نامگذاری شده است و به این ترتیب، در ماه دی سه جشن دیگان داریم.
دی از چنان اهمیتی برخوردار بوده که سه روز در هر ماه را به نام خود اختصاص داده است.
دی درحقیقت صفت خدای یگانه و بزرگ در آیین زرتشت، اهورامزدا است. دی از صورت پهلوی «دَی» و اوستایی «دَذوَه» به معنی آفریننده است. در سراسر ادبیات زرتشتی، اهورامزدا با صفت دادار یا آفریننده نامیده شده، زرتشت هم در گاهان او را «آفریننده زندگی» می‌خواند.
با این توضیح، سردترین ماه سال به نام خدای بزرگ نامگذاری شده بود تا در گذراندن سرمای سخت یاری بخش مردمان باشد. در کتاب پهلوی (بندهشن) نیز آمده که در این ماه، زمستان به بیشترین سردی به ایرانویچ رسد.
ماه سی روزه زرتشتی به چهار بخش می‌شده است که در آغاز نخستین بخش نام اهورامزدا و در آغاز سه بخش دیگر نام «دی»، صفت اهورامزدا قرار داشته است و این چیزی شبیه به تقسیم ماه به هفته سامی است. به این ترتیب، هر بخش ماه به نام خدا آغاز می‌شده است: اول ماه به نام هُرمزد، هشتم و پانزدهم و بیست و سوم ماه به نام دی.
هر یک از این چهار روز معرف آغاز هفته‌ای تازه در ماه است و برای آن که دی‌ها با هم اشتباه نشوند، هر یک از آنها را با نام روز بعد همراه میکنند و بدین گونه، روز هشتم را دی به آذر روز، روز پانزدهم را دی به مهر روز سومین جشن دیگان و روز بیست و سوم را دی به دین روز چهارمین جشن دیگان می‌گویند.
در ماه دی، در هر سه این روزها جشن دیگان در ستایش و نیایش خدای بزرگ برگزار می شد، سه جشن نیایشی در سردترین ماه سال.
مطابق تقویم رسمی کشور، این سه جشن دیگان به روزهای دوم و نهم و هفدهم دی ماه موکول می‌شود. علت آن که همه ماه‌های زرتشتی سی روزه هستند، در حالی که در تقویم رسمی کشور، شش ماه، سی و یک روزه داریم. این شش روز اختلاف سبب شده که هشتم دی زرتشتی با دوم دی تقویم رسمی مطابق شود و به همین ترتیب بنا بر کتاب پهلوی بُندهشن (= آغاز آفرینش) این چهار روز ماه که به نام هورمزد و سه دی است، یکی بر نام، یکی بر گاه، یکی بر دین و یکی بر زمان دلالت میکنند که همیشه بوده‌اند.
همچنین در همین کتاب آمده است که هر گلی از آنِ یکی از آنان است: «مورد و یاسمن هرمزد را خویش است، با درنگ دی به آذر را، کاردَک دی به مهر را، شنبلید دی به دین را.»
اما بسیاری از دانشمندان از این که «دی» نخستین ماه سال نبوده است، اظهار شگفتی کرده‌اند. به نظر بسیاری از آنان، از جمله مارکوارت، دانشمند آلمانی، در اصل چنین نبوده و انتظار می‌رود که اهورامزدا جای برجسته‌ای را در سال تقبّل کند، یا در آغاز (چنان که در مورد روزهای ماه چنین است) یا در وسط.
نظر شما