بازار چهارسوق گلپایگان؛ جاذبه‌ای تاریخی و تماشایی

سلام نو ـ سرویس گردشگری:‌ بازار چهارسوق گلپایگان در شهرستان گلپایگان که به «بازار سنتی» نیز شناخته می‌شود، متشکل از بخش‌هایی همچون بازار مسگرها، بازار اصلی، بازار گیوه‌دوزان، بازار کوزه‌گرها، بازار فرش‌فروشان و بازارهای متعدد دیگری به همراه چندین پاساژ است. این مجموعه‌ که به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی گلپایگان شناخته می‌شود، دارای دهانه‌ای با وسعت بسیار و طاق‌بندی و سقف ضربی آجری است که بیانگر معماری ساختمان‌های دوران سلجوقی است.

آشنایی با بازار چهارسوق گلپایگان

بازار گلپایگان از بازارهای تاریخی ایران و جزء آثار تاریخی و بازارهای مهم شهر گلپایگان در استان اصفهان می‌باشد. بازار سنتی شهر گلپایگان مربوط به دوران سلجوقی است، که در دوره‌های متعدد مرمت گشته است. درواقع بازار گلپایگان از آجر و ترکیبات طاقی بنا شده است. و تاثیرات معماری صفوی را در آن به خوبی شاهد هستیم. بازار چهارسوق گلپایگان رابط بین مناره و مسجد جامع شهر گلپایگان است و دارای استراتژی با اهمیتی می‌باشد.

درواقع بازار گلپایگان که به آن بازار چهارسوق گلپایگان یا بازار سنتی گلپایگان نیز می‌گویند. یک بازار قدیمی با حدود قدمت ۴۰۰ ساله است.

قدمت این بازار به دوران سلجوقیان مربوط می‌شود. بازار گلپایگان یکی از بازارهای مهم استان اصفهان است که در نزدیکی و مابین ۲ بنای تاریخی مهم دیگر سلجوقی با قدمت‌هایی نزدیک به ۹۰۰ الی ۱۰۰۰ سال ساخته شده است. بازار گلپایگان به دلیل اهمیت بالای معماری و اهمیت مکانی که دارد، به نوعی یک راه ارتباطی است.

این راه ارتباطی بین مناره‌ی گلپایگان یعنی بلندترین مناره‌ی قرن ۵ هجری قمری با ارتفاع ۱۸ متر و مسجد جامع گلپایگان است. به مناره، “میل گلپایگان” نیز می‌گویند که در خیابان امام خمینی و ۳ راهی طالقانی قرار دارد. همگی این بناها آثار به جای مانده از سلجوقیان می‌باشند.

بازار گلپایگان در گذشته از اهمیت و استراتژی تجاری بسیار مهمی برخوردار بوده است. این بازار در واقع بیش از ۴۰۰ سال قدمت دارد. اما در زمان صفویان بخش‌هایی از این بازار که تخریب شده بودند، مرمت شدند. و بخش‌هایی نیز در همان زمان به بنای بازار گلپایگان اضافه شدند.

به تازگی بازار جدید گلپایگان که متشکل از پاساژهای متعدد می‌باشد، در نزدیکی بازار گلپایگان ساخته شده است. اینبخش جدید از این بازار تاریخی و قدیمی در دل خود محافظت می‌کند.

علاوه بر زمان صفویان این بازار در طی سال‌های مختلف مرمت گشته است. آخرین مرمتی که بر بنای بازار گلپایگان انجام شد، در آذرماه سال ۹۲ بوده است. در طی این بازسازی، سنگفرش‌های کف بازار را به خوبی مرمت کردند.

بازار گلپایگان از بخش‌های مختلفی همچون بازار گیوه دوزان، بازار مسگرها، بازار کوزه گران، بازار فرش فروشان و دیگر بخش‌ها تشکیل شده است. بازار جدید و پاساژهای آن نیز در اطراف بازار قدیمی قرار دارند. این اثر در سال ۱۳۸۴ به شماره ۱۴۴۴۰ در لیست آثار ملی ایران قرار گرفته است.

ویژگی‌های خاص بازار چهارسوق گلپایگان

بازار چهارسوق گلپایگان با دهانه‌ای وسیع و طاق بندی و سقف ضربی آجری سبک بناهای سلجوقی را دارد. چهار سوق از یک طرف روبروی مناره شهر گلپایگان و از طرف دیگر به مسجد جامع شهر راه دارد. نزدیکی بازار و مسجد و نقش آن در جامعه قابل بررسی می‌باشد.

امروزه بازار جدید و بزرگ گلپایگان در اطراف بازار چهار سوق گسترش یافته‌است و این بازار تاریخی را احاطه کرده‌است. مجموعه بازار سنتی گلپایگان بنابر سبک معماری و موقعیت جغرافیایی و سوابق تاریخی، بیانگر موقعیت تجاری با اهمیت منطقه بوده‌است.

اهمیت این بنا بیشتر از جهت سبک معماری وموقعیت مکانی که پل ارتباطی بین مناره گلپایگان و مسجد جامع می‌باشد حائز اهمیت است.

در احداث این بنا همچون بازارهای سنتی سایر شهرهای قدیمی از طاق آجری و تناسب ترکیب، فضاها و تعبیه فضاهای جانبی مانند تیمچه، قهوه خانه‌ها (در واقع چای خانه ها) و نور طبیعی بدون حرارت و برودت استفاده شده‌است و تاریخ ساخت آن در حدود ۴۰۰ سال پیش برآورد شده‌است. بازار سنتی گلپایگان شامل بازار مسگرها، کوزگرها، فرش‌ فروشان، بازار گیوه دوزان، بازار اصلی و تعداد زیادی پاساژ می‌باشد.

بازار سنتی گلپایگان همانند بازارهای شهرهای قدیمی ایران دارای طاق‌های گنبدی ضربی آجری با گوشه‌های جالب است و به آجرکاری‌های دوران صفوی در بازار بزرگ اصفهان شباهت دارد.

پیش‌خوانها،درهایی که به شکل تخته‌های ضخیم چوب ساده دردوشکاف چوبی بالاوپائین جلوی دکان به دنبال هم ردیف می‌شدند،قفلهای پیچی که درهمان گلپایگان ساخته می‌شد وصاحبان مغازه بعد از بستن در به آن فوت می‌کردند و قل هوالله می‌خواندند که دزد نبرَد.همه، در خاطره‌ها باقی است.

سبدها، تفت‌های چلواری، چولاری‌ها و کپه ها، دستاس، ترازوهای قدیمی، حساب سیاقی و دفتر و دستک دکان، چراغانی در نیمه شعبان، نصب چراغهای روغنی با روغن کرچک، فانوس نفتی هایی که شب بپا می‌شد و بوق سحر جمعش می‌کردند، نگهبانی سگها و سر و صدای داروغه ها.. همه را کهنسالان از بازار قدیم گلپایگان تعریف می‌کنند.

تیمچه نیز به معنی کاروانسرا به معنی تیم کوچک یا کاروانسرای کوچک بوده است. اما در دوره معاصر به کاروانسراها یا سراهای کوچک و سرپوشیده، تیمچه می‌گویند. تیمچه فضای مناسبی برای عرضه کالاهای گرانبها مانند فرش، دور از آسیب باد و باران و آفتاب پدید می‌آورد.

به همین سبب فضای تیمچه‌ها، غالبا نسبت به کاروانسراها از لحاظ اقتصادی گران تر بوده و برای عرضه اجناس ارزان قیمت استفاده نمی‌شده‌است.