سلام نو _ سرویس گردشگری: بازار قدیمی قم از جاذبه‌های تاریخی و پر طرفدار شهر مذهبی قم است. قم یکی از شهرهای شاخص ایران در زمینه اماکن و عقاید مذهبی است. شهر قم به دلیل وجود بارگاه حضرت معصومه (س) هر ساله میزبان مسافران بسیاری از نقاط مختلف ایران و حتی مسلمانان سایر کشورهای خارجی است. علاوه بر شاخص بودن این شهر از نظر دینی و مذهبی، جاهای تاریخی و دیدنی بسیاری نیز در این شهر وجود دارد که برای مسافران می‌تواند جالب توجه باشد. این شهر در گذشته نیز بسیار بااهمیت و ارزشمند بوده است چرا که در مسیر جاده تاریخی و مهم ابریشم قرار گرفته بود.از جمله جاذبه‌های تاریخی قم می‌توان به بازار قدیمی قم اشاره کرد، این بازار همانطور که از نام آن پیداست بازاری با قدمت تاریخی است که از دیرباز تا کنون محل داد و ستد و تجارت بوده است. این بازار از نظر معماری بسیار جذاب و جالب توجه است و دارای دو بخش یا دو راسته است که تاریخ بنای آن به سال ۱۳۰۰ هجری قمری می‌رسد.
آشنایی با بازار قدیم و محبوب قم
بازار قدیمی قم همانطور که گفته شد قریب به نیم قرن یا به طور دقیقتر ۴۰۰ سال قدمت دارد. بازار قدیمی قم در سال ۱۳۰۱ هجری قمری بنا شده است. معمار اصلی بخش‌هایی از این بازار شخصی به نام معمار باشی بوده است. البته بازار قدیمی قم از بخشهای مختلفی تشکیل شده است و دو راسته و تعدادی کاروانسرا نیز دارد و ساخت آن از دوره قبل از صفویان شروع و حتی تا پایان دوره قاجار نیز ساخت آن ادامه داشته است. بازار جدید قم در زمان ناصرالدین شاه پادشاه قاجار (۱۸۸۹۶-۱۸۳۱) ساخته شد. توسعه این بازار در نخستین سالهای سلسله پهلوی (۱۹۹۵-۱۹۷۹) ادامه یافت. در طول جنگ ایران و عراق، بازار قدیمی تا حدی تخریب شده است.
بازار قدیمی قم از دو بخش قدیمی و جدید تشکیل شده است. قطعه قدیمی با بافتی بسیار باشکوه در سمت شرقی خیابان طالقانی قرار دارد و بخش جدید بازار شامل گسترش این بخش به سمت شمال است. بازار قدیمی و ساختمانهای اطراف آن مربوط به دوره قبل از صفویه است، اما معماری، طرح و ساختار عمومی بخشهای جدید بیشتر مربوط به دوره صفویه و قاجار است.
بخشهای مهم بازار قدیمی قم به شرح زیر است: بخش بازار قدیمی شامل مجموعه ای از ورودی مدرسه رضویه، مسجد صابونیها، مسجد چهل ستون و ایوان و مناره‌های مدرسه قیاسیه است. بخش جدید بازار از کل کوچه‌های اطراف و حمام حاج عسگر خان تشکیل شده است. ساختمانهای اطراف آن مربوط به اماکن مذهبی بوده و در حال بهره برداری هستند. همانطور که پیشتر گفته شد برخی از بخشهای بازار مربوط به دوره سلجوقی و ایلخانی است. بخشی از این کوچه‌ها و مدارس اطراف به طور کلی وقف شده‌اند. در بخش داخلی بازار گنبدها نورگیرهایی دارند که باریکه‌ای از نور را به طور بسیار چشم نوازی به داخل بازار هدایت می‌کنند. نمای برخی بخش‌ها آجری و برخی بخش‌ها نیز گچ است و با این حال همین سادگی جلوه‌ای پر از مهر و صفا را به این بازار بخشیده است.
بخشهای جالب بازار قدیمی قم
بازار قم از دو بخش بازار کهنه و نو تشکیل می‌شود. بازار قدیمی شامل ورودی مدرسه رضویه، مسجد صابونیها، مسجد چهل‌ستون و ایوان و مناره‌های مدرسه قیاسیه می‌شود. در بازار کهنه برخلاف بازار نو می‌توانید شاهد تردد خودروها و موتورسیکلت‌ها باشید. آب‌انباری به نام آب‌انبار بازار کهنه نیز در این بخش از بازار وجود دارد.
بازار نو به طول حدود یک کیلومتر، از چهارراه بازار تا کوچه عربستان کشیده شده است. بازار نو از چندین راسته، سرا، تیمچه و چهارسوق تشکیل می‌شود و سراهایی همچون صدراعظم، همدانیه، عسگرخان، تیمچه بزرگ، مسجد ملاجعفر و مسجد مسگرها و حمام در آن به چشم می‌خورد. بازار نو ارتفاع بیشتری نسبت به بازار کهنه دارد و طاق‌های آجری و تزیینات گچی آن بیشتر خودنمایی می‌کنند. نورگیرهای روی سقف به‌شکل قلب هستند که برای هر گردشگری جذاب به نظر می‌رسند. در طول سالهای گذشته سه پاساژ در محدوده بازار نو احداث شده که از زیبایی بازار سنتی کاسته است.
بازار قم دارای سراهایی است که به‌عنوان فضاهای باز معماری معمولا به تجارت عمده اختصاص دارند. این سراها در حقیقت همان کاروان‌سراهای درون‌شهری محسوب می‌شوند که در راسته بازارها قرار دارند و تعداد و وسعتشان نشان‌دهنده اهمیت اقتصادی آن‌ها است.
حجره‌ها: تیمچه بازار قم، ۲۷ حجره در طبقه پایین و ۱۵ حجره در طبقه بالا دارد که ابعاد حجره‌ها متفاوت هستند. این حجره‌های مستطیلی‌شکل با طاق پوشیده شده‌اند.
از حجره‌های همکف، ۱۲ باب در دو سمت حیاط اصلی، چهار باب در گوشه‌های شمالی، دو باب در راهروی منتهی به حیاط شمالی، سه حجره در هشتی ورودی و چهار حجره در راهروی فرعی و جانبی قرار دارند. علاوه بر حجره‌ها، دو فضای راهرومانند و طویل با عرض‌کم نیز در کنار دو حجره میانی و دو فضای کوچک در انتهای پله‌های ایوان اصلی قرار دارند که به‌عنوان انبار به کار می‌رفتند. از جمله تزیینات ارزنده این بخش می‌توان به گچ‌بری و مقرنس اشاره کرد.
سقف: سقف تیمچه به‌صورت سه چشمه ساخته شده که چشمه میانی دارای دهانه‌ای به طول ۱۵ متر و ارتفاع ۱۵ متر است و پوشش آجری ظریفی با مقرنس گچی در زوایا دارد. عظمت و شکوه این تیمچه باعث شده است که آن را مشابه تیمچه امین‌الدوله کاشان بدانند. گنبد تیمچه از نوع عرق‌چین و پوشش زیر آن شمسه‌کاری با اسلوب رسمی‌بندی و یزدی‌بندی است. در این پوشش‌ها روزنه‌هایی برای تامین روشنایی داخل بنا به چشم می‌خورد. این تیمچه بزرگ که شاهکار «استاد حسن قمی» معروف به معمارباشی است، حدود سال ۱۲۶۱ هجری شمسی طراحی و ساخته شد.
شاه‌نشین: این بخش محل اسکان رئیس، مدیر و مسئول اصلی بنا محسوب می‌شد و معمولا در مرکز این‌گونه بناها قرار داشت؛ به همین دلیل شاه‌نشین دارای ویژگی‌های خاص معماری است و تزیینات بسیار زیبایی را شامل می‌شود. شاه‌نشین در طبقه فوقانی قرار دارد و کاملا مشرف به تمامی بخشهای تیمچه است. دسترسی به شاه‌نشین از طریق پلکان‌های موجود در فضای اصلی میسر می‌شود. این دو راه پله به بالکنی مقابل فضای شاه‌نشین می‌رسند و سرانجام وارد فضاهای داخلی آن و دیگر فضاهای متصل به آن می‌شوند. در ایوان یعنی فضای فوقانی تراس شاه‌نشین می‌توان تزیینات بسیار زیبای مقرنس را مشاهده کرد که کاملا استادانه اجرا شده‌اند.
نظرات