سلام نو _ سرویس گردشگری: معروف‌ترین اثر دوره قاجار در شهر کرمانشاه به حساب می‌آید. کاشی‌کاری‌های بی‌نظیری دارد که هر یک روایتی تاریخی را بیان می‌کنند؛ این ویژگی آن قدر جذاب است که برخی این تکیه را بنایی با کاشی‌های قصه‌گو می‌دانند. دو موزه مردم‌شناسی کرمانشاه و پوشاک و زیورآلات کرمانشاه در آن برپاست.
آشنایی با تکیه معاون الملک کرمانشاه
تکیه معاون‌الملک، بنایی قاجاری است که در محله لب آبشوران کرمانشاه قرار گرفته و به سبب کاشی‌کاری‌های بی‌نظیرش شهرت زیادی دارد؛ کاشی‌کاری‌هایی با رنگ‌های صددرصد طبیعی که به صورت برجسته و نیمه‌برجسته هستند و نقوش متنوعی از پادشاهان هخامنشی گرفته تا شخصیت‌های دوره قاجار و پیامبران و امامان و شخصیت‌های مذهبی را به نمایش گذاشته‌اند و داستان‌هایی از دل تاریخ را روایت می‌کنند. غنای تصویری و تنوع رنگ کاشی‌کاری‌های این تکیه به حدی است که آن را بنایی با کاشی‌های قصه‌گو توصیف می‌کنند.
این اثر به دستور حسین خان، معروف به معین الرعایا و با کمک سه برادرش اکبرخان معاون لشکر، حسن خان معاون الملک و حاج شیخ علی اصغر معینی ساخته شده و در تاریخ ۱۰ آذر ۱۳۵۴ با شماره ۹۴۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تاریخچه تکیه معاون الملک
تکیه، در اصطلاح شیعیان ایرانی جاییست که مراسم سوگواری به ویژه سوگواری محرم و تعزیه در آن برگزار می‌شود. تا پیش از به وجود آمدن تکایا، افراد در محله‌های مختلف اقدام به برگزاری مراسم می‌کردند و یا میادین اصلی شهر را به این کار اختصاص می‌دادند. در دوره قاجار بود که تکایا در مراکز شهرها شکل گرفتند. در کرمانشاه، اولین تکیه در کوچه حاج سید شکل گرفت؛ پس از آن در سال ۱۲۷۰ خورشیدی، حسین خان معین الرعایا و برادرانش اکبرخان معاون لشکر، حسن‌خان معاون‌الملک و شیخ علی عسکر یا اصغر معین، زمینی را از حشمت‌السلطان دولتشاهی خریدند که در مکانی به نام چال سلیمان‌خان در محله آبشوران قرار داشت. حسین‌خان معین الرعایا بخشی از این زمین با وسعت ۲۰۰۰ مترمربع را به ساخت حسینیه‌ای اختصاص داد که با نام حسینیه وکیل‌الرعایا شهرت یافت. حسین‌خان معین الرعیا ساخت این بنا را با هدف ایجاد سه بخش اصلی حسینیه، زینبیه و عباسیه آغاز کرد و در سال ۱۲۸۲ خورشیدی بخش حسینیه آن به پایان رسید. سازنده بنا اصغر معمار بود که نامش در کاشی‌کاری‌ها هم وجود دارد. این مکان نه تنها برای برای برگزاری آیین‌ها و مراسم مذهبی استفاده می‌شد بلکه برای رفع اختلافات قومی و عشایری نیز از آن بهره می‌بردند.
در سال ۱۲۸۷ خورشیدی و در جریان مبارزات جنبش مشروطه خواهی، این حسینیه که محل اجتماع مشروطه خواهان بود، به دستور ظهیرالملک با استفاده از توپ، به آتش کشیده شد. این بنا آسیب زیادی دید و تمامی آینه‌کاری‌های آن از بین رفت. این اتفاق باعث شد که منزل مسکونی معین‌الرعایا نیز ویران و خود او نیز ترور شد.
بنای حسینیه متروکه شد و پس از آن برادران معین‌الرعایا دست به کار شدند و در سال ۱۲۸۸ بازسازی را آغاز کردند؛ اما در نهایت در سال ۱۳۲۰ خورشیدی، میرزاحسن‌خان معاون الملک، بازسازی بزرگی را در این بنا آغاز کرد. گفته می‌شود حسین نقاش تهرانی، استاد محمدبنا، سیدابوالقاسم مانی، حسن تهرانی و حسین کاشی‌پز تهرانی میناچی از کسانی بودند که در مرمت و ساخت بنا مشارکت داشتند. در سال ۱۳۲۶ میرزاحسن‌خان ساختمان مجاور حسینیه را نیز خرید تا بخش زینبیه و عباسیه را هم به مجموعه بیفزاید و این گونه شد که تکیه معاون‌الملک در نهایت شکوه و زیبایی ساخته شد. میرزاحسن‌خان این بنا را برای برگزاری مراسم مذهبی و سوگواری امامان معصوم وقف و ۲۰ نسخه از این وقف‌نامه را تهیه کرد و برای علمای نجف، قم و کرمانشاه و خاندان معینی فرستاد.
یکی از وقایع تاریخی که این تکیه به خود دید، کشته شدن اسماعیل‌خان معاضدالملک در سال ۱۳۰۲ خورشیدی بود. او کارگزار و نماینده وزارت فرهنگ در کرمانشاه و یکی از سه نماینده کرمانشاه در دوره دوم مجلس شورای ملی بود و دقیقا در مقابل این تکیه با ضرب گلوله به قتل رسید.
در اواخر عمرمیرزاحسن‌خان بود که وضع مالی وی تغییر کرد و در همین زمان، حکومت قاجار نیز جای خود را به پهلوی داد. همین امر باعث شد تا بنا رو به تخریب بگذارد. برای جلوگیری از روند ویرانی به پیشنهاد افرادی به نام سیدمحمدمیبدی و آقاشیخمحمدهادی جلیلی، بخش عباسیه به مدت ۳۰ سال به عنوان مدرسه علوم اسلامی مورد استفاده قرار گرفت تا عواید ناشی از آن برای تعمیر بنا صرف شود. این بنا در سال ۱۳۵۲ تحویل اداره فرهنگ و هنر وقت شد و دو سال بعد، به ثبت ملی رسید.
ورودی
تکیه معاون‌الملک سه ورودی دارد:
در غربی | خیابان حداد عادل
در شمالی | کوچه معاون‌الملک
در جنوبی | کوچه ایلخانی
تعدد ورودی‌ها در گذشته برای برگزاری بهتر مراسم مذهبی بوده است و باعث می‌شده تا دسته‌ها و هیئت‌های عزاداری بدون تداخل وارد مجموعه شوند. در حال حاضر درهای شمالی و جنوبی مجموعه بسته هستند و فقط در غربی برای رفت و آمد استفاده می شود.
برای ورود به مجموعه، باید ۱۷ پله بزرگ را پشت سر بگذارید چرا که تکیه معاون‌الملک حدود ۶ متر از سطح خیابان پایین‌تر است. در کنار پله‌های ورودی، سقاخانه کوچکی به شکل پنج ضلعی دیده می‌شود که کاشی‌کاری‌های آن، آب خواستن حضرت سکینه از عموی خود حضرت عباس (ع) را به تصویر کشیده‌اند. تصویر، حضرت ابوالفضل را سوار بر اسب نشان می‌دهد که شمشیر به کمر دارد و پرچمی با عبارت «نصر من الله و فتحاً قریب» در دست وی دیده می‌شود. جلوی پای او خردسالی به تصویر کشیده شده است که وی را حضرت سکینه می‌پندارند.
بعد از سقاخانه به زیردالانی می‌رسیم که تا سال ۱۳۷۲، راه ورودی کوچه ایلخانی به سایر کوچه‌ها بوده و امروزه به عنوان مکانی برای پخت نذری و توزیع آن به کار می‌رود. در کنار زیردالان، نیز حمام حسن‌خان واقع شده است که یکی از حمام‌های بزرگ و معروف کرمانشاه محسوب می‌شود.
سردر این حمام مزین به نقش شیر و خورشید است و در گذشته نیمی از روز در آن استحمام می‌کردند و نیم دیگر روز را به انجام ورزش‌های زورخانه‌ای مشغول می‌شدند. این حمام بازدید عموم ندارد.
منبع: کارناوال
نظر شما