سلام نو _ سرویس گردشگری: در واقع دخمه زرتشتیان یزد در ۱۵ کیلومتری بخش جنوب شرقی شهر یزد قرار دارد. این دخمه‌ها به عنوان دخمو نیز شناسایی می‌شوند و پارسیان هند این اسم را بر روی آن گذاشته‌اند. محل دقیق دخمه زرتشتیان یزد در حوالی منطقه صفاییه است و دقیقاً بر روی یک کوه رسوبی قرار گرفته است. این کوه با ارتفاع کمی که دارد از شهرت زیادی برخوردار است و مشهور به کوه دخمه است. در دوره‌های گذشته و بر اساس آیین تدفین مردگان یک سری مراسم بر روی این کوه‌ها برگزار می‌شد. دخمه زرتشتیان یزد در لیست آثار شاخص زرتشتیان در ایران قرار دارد.
تاریخچه دخمه زرتشتیان یزد
به طور کلی دخمه‌های زرتشتیان در شهرهای تهران و کرمان و اصفهان نیز دیده می‌شود اما دخمه زرتشتیان یزد دقیقاً در پایتخت مذهبی زرتشتیان قرار گرفته است و به واسطه محیط تاریخی که دارد بیشتر مورد بازدید گردشگران قرار می‌گیرد.
دو دخمه در یک مجموعه قرار دارد. اگر به گذشته برویم، این محل شامل دو دخمه بود که بر طبق اسناد تاریخی به شکل دوره‌ای استفاده می‌شد. به معرفی دو دخمه می‌پردازیم:
دخمه بزرگ مانکجی: یکی از این بناها هاتریا یا دخمه مانکجی نام دارد ک در بخش چپ قرار گرفته است و دارای قطری در حدود ۱۵ متر است. این نام به شهرت سازنده آن انتخاب شده است. او عوض انجمن بهبودسازی وضعیت زرتشتیان در ایران بود و در بین مردم این قوم بسیار مورد احترام است.
دخمه گلستان: شرایط این دخمه به دوره قاجار باز می‌گردد به طوری که در آن دوره برای حمل‌ونقل جنازه مشکلاتی وجود داشت و سبب شد تا دخمه‌ای با ابعاد کوچک‌تر ساخته شود. در حال حاضر دخمه گلستان در ۱۵۰ متری غرب دخمه مانکجی واقع شده است و دارای قطر ۲۵ متری است و ارتفاع دیوار آن نیز ۶ متر از سطح تپه در نظر گرفته شده است.
تاریخچه دخمه زرتشتیان یزد به باورهای دینی زرتشتیان باز می‌گردد. زرتشتیان بر اساس اعتقادات خود مردگان خود را در دخمه قرار می‌دادند تا خوراک درندگان باشد و آنچه باقی می‌ماند استخوان‌ها بود. در واقع مراسم خاک‌سپاری برگزار نمی‌شد و از نظر مردم زرتشت خاک عنصری مقدس است و نباید آلوده شود. این روش تدفین سال‌ها رایج بود اما در زمان پهلوی به کل ممنوع اعلام شد و دخمه‌ها جای خود را به آرامگاه دادند.
در تاریخ اشاره‌ای به گور دخمه نیز شده است گور دخمه‌ها با دخمه‌ها فرق دارند. گور دخمه به فضایی در صخره‌ها و کوه‌ها و همین‌طور تپه گفته می‌شود به طوری که برای خاک‌سپاری افراد استفاده می‌شد. معماری گور دخمه‌ها به‌صورت صخره‌ای بود. در واقع آرامگاه‌هایی در دل کوه و صخره بودند که مانند یک اتاق خودنمایی می‌کردند و قبرها در داخل آن قرار می‌گرفت. دخمه یا برج خاموش به مکانی گفته می‌شود که بر روی یک بلندی و با مسافتی بسیار دور از شهر ساخته می‌شد. مردم با قرار دادن اجساد در آنها قرار می‌دادند تا پرندگان و حیوانات وحشی از آن تغذیه کنند. در واقع دخمه محلی برای متلاشی شدن اجساد است.
وقتی دین زرتشت پیدا شد سوزاندن جسد از بین رفت اما دخمه رشد بهتری پیدا کرد به طوری که متوفی در داخل آن قرار می‌گرفت. روایتی در سال ۱۳۱۸ و ۱۳۱۹ وجود دارد که نشان می‌دهد استفاده از دخمه از سوی رضاخان ممنوع اعلام شد و خاک‌سپاری مردگان شکل همگانی گرفت.
بخش‌های مختلف دخمه زرتشتیان یزد
دخمه زرتشتیان یزد در فاصله زیادی از آبادی قرار می‌گرفت و برای رسیدن به آن باید جاده‌ای نسبتا طولانی طی می‌شد. این جاده در گذشته دسته بندی مخصوص به خود را داشت یعنی قسمتی از جاده برای تحویل گرفتن و حمل و نقل جسد استفاده می‌شد. از ابتدای دخمه تا درب ورودی مسئولان فقط حق عبور و مرور دارند. امروزه شاهد پله سازی این جاده هستیم به طوری که بازدید برای گردشگران آسان‌تر صورت پذیرد. در صورتی که در گذشته گردشگران خارجی از چندین چاله کوچک برای ورود به دخمه استفاده می‌کردند.
به هر صورت فلسفه اجرای دخمه زرتشتیان یزد استفاده از اجساد در راستای تغذیه حیوانات بود. به این ترتیب برای حفظ مردار از سایر مسائل یک سری درب‌های آهنی یا سنگی نیز در دخمه زرتشتیان یزد قابل رؤیت است.
بخش مربوط به کتیبه در دخمه زرتشتیان یزد برای مطالعه در نظر گرفته شده است و اطلاعاتی بر روی آن قید شده است که می‌تواند بازدید از این محیط را آسان‌تر نماید.
اگر وارد دخمه زرتشتیان یزد شوید با فضایی مسطح و گرد روبرو خواهید شد که به صورت تخته سنگ های بزرگ نمایان شده‌اند. این قسمت در حالت فرضی از سه نوار دایره‌ای تشکیل شده است. بخش اول که متصل به دیوار پیرامون دخمه بوده و بزرگ‌تر از سایر دوایر است و مشهور به بخش مردانه است. بخش دیگر در نوار دایره میانی قرار دارد و مشهور به بخش زنانه است. یک بخش کودکان نیز وجود دارد که در داخلی‌ترین نوار دایره‌ای قرار دارد.
بخش استودان دخمه زرتشتیان یزد
دخمه زرتشتیان یزد دارای یک سطح داخلی از دیوار به سمت مرکز شیب است و در وسط دخمه وارد چاه عمیقی می‌شود. در این بخش یک سنگ متحرک به نام ارویس دیده می‌شود که دقیقاً در ته آن قرار گرفته است. این چاه به یک چاه عمیق‌تر نیز راه دارد. در بخش میانی چاه دخمه‌ای پوشیده از سنگ و سیمان وجود دارد و در داخل آن استخوان نیز دیده می‌شود. نامی که برای این چاه در نظر گرفته شده است استودان است که به معنی استخوان دان یا جای استخوان است. البته برخی از هندی‌ها این بخش را استوپه می‌نامند.
استودان به جایی گفته می‌شود که باقی اجساد داخل آن ریخته می‌شد و تبدیل به خاک می‌شد. تاریخ نشان می‌دهد که افراد دارا و فقیر پس از مرگ در این چاه و در شرایطی یکسان قرار می‌گرفتند. در واقع نشان از عدم کارایی دارایی در زمان مرکز است.
سازه‌های اطراف دخمه زرتشتیان یزد
اگر ۱۵۰ الی ۲۰۰ متر دور و اطراف دخمه زرتشتیان یزد را نشانه بگیریم با سازه‌ای روبرو خواهیم شد که بررسی آنها خالی از لطف نیست. اغلب این سازه‌ها به دوره صفویه باز می‌گردد.
خانه سالار : این خانه وابسته به دخمه زرتشتیان یزد است و متعلق به مسئول دخمه بود. سالار فردی بود که در بین زرتشتیان می‌بایست امور درگذشتگان را مورد بررسی قرار می‌داد. در گذشته اجساد توسط وی غسل داده می‌شد و به بالای برج برده می‌شد و به پرندگان واگذار می‌شد. او فردی بود که در تمام عمر خود در دخمه یا نزدیکی آن زندگی می‌کرد و حق خروج از محدوده به وی داده نمی‌شد.
اتاق مخصوص آتش سوزی: آتش سوزها اغلب دو نفر بودند و وظایفی داشتند. آن ها در تاریکی هوا در یک اتاق مخصوص آتش روشن می‌کردند و می‌بایست مواظبت کنند تا آتش تا صبح خاموش نشود. نور حاصل از آتش از پنجره‌های اتاق به همه دخمه‌ها تابیده می‌شد این روال می‌بایست تا سه شب ادامه داشته باشد.
منبع: سفر در ایران
نظر شما