سلام نو _ سرویس گردشگری: کافیست به شهر خوی وارد شوی تا با کمی پرس و جو و رفتن به قسمت جنوبی بازار تاریخی، به یکی از مهم ترین دیدنی های این شهر برسی. نامش در زبان محلی قالا قاپسی است و همه آن را به نام دروازه سنگی می شناسند. این اثر ارزشمند تکه ای از حصار تاریخی در جنوب شرقی شهر است که برای حفاظت شهر از تهاجم دشمن و کنترل عبور و مرور ساخته شده بود و در گذشته خندقی نیز در اطراف آن وجود داشت. نام این اثر ارزشمند، به عنوان تنها دروازه باقیمانده از تاریخ کهن ایران، با شماره ۸۰۸ در فهرست آثار ملی کشور قرار دارد.
دروازه سنگی خوی؛ تماشایی و تاریخی
دروازه سنگی خوی که در زبان محلی به آن «قالا قاپیسی» گفته می‌شود، یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی استان آذربایجان غربی در خوی است. این اثر ارزشمند بخشی از حصاری تاریخی در جنوب شرقی شهر است که برای حفاظت از تهاجم دشمن و کنترل عبور و مرور ساخته شده بود و در گذشته خندقی نیز در اطراف آن وجود داشت.
دروازه سنگی خوی به‌عنوان تنها دروازه باقی مانده از تاریخ کهن ایران، با شماره ۸۰۸ در فهرست آثار ملی کشور قرار دارد. شهر خوی در دوره قاجار به‌دلیل نزدیکی به مرز روس‌ها، از اهمیت استراتژی بالایی برخوردار بود. هنوز بقایای دیوارهای دفاعی شهر که به درخواست فتحعلی شاه و به دست ژنرال گاردن در قرن سیزدهم در اطراف این شهر ساخته شده است، امروزه به چشم می‌خورد.
دروازه سنگی (قالا قاپیسی) خوی در جنوب بازار خوی به‌طرف شهر سلماس قرار دارد. این اثر در دوره ایلخانیان یا دوره قاجاریه بنا شده و از حصار تاریخی شهر خوی باقی مانده است. با توجه به سبک معماری این اثر، ساخت آن را می‌توان به دوره قاجار نسبت داد؛ به‌خصوص که آثار باقی مانده از قاجار در تبریز و خوی شباهت‌های بسیاری به دروازه سنگی خوی دارند. از نظر کارشناسان دلیل دیگری که قدمت این بنا تا دوره قاجار را تایید می‌کند، ساخت آخرین حصار یا بدنه شهر به دستور عباس میرزا نایب السلطنه، فرزند فتحعلی شاه قاجار است.
از سوی دیگر، سر در باقی مانده این بنا نشانه‌های معماری دوره ایلخانی را دارد و برخی کارشناسان معتقدند که معماران در زمان عمران و آبادانی خوی به دستور همسر آباقاخان، دومین پادشاه سلسله ایلخانی، این دروازه را ساخته‌اند. طبق شواهد، در سال ۱۱۷۰ هجری قمری این بنا توسط احمد خان دنبلی، رییس ایل دنبلی در زمان کریم خان زند، مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
دروازه سنگی در روزگاران گذشته وقایع بسیاری را به چشم دیده و در برابر آن‌ها سکوت کرده است. مهاجمان ارمنی و عثمانی بارها خواستند تا این حصار را از بین ببرند و وارد شهر شوند و هنوز آثار گلوله آن‌ها بر تن این دروازه دیده می‌شود.
معماری جالب و درخور توجه دروازه سنگی خوی
دروازه های ایران در گذشته دو نوع را شامل می شدند: دروازه های سنگی و دروازه های آجری. دروازه سنگی تنها نمونه باقیمانده از نوع خود است که شکوه تاریخ باستانی ایران را به رهگذران نشان می دهد.
نویسنده و مورخ فرانسوی به نام کنت دو گوبینو، معماری دروازه سنگی را به بناهای قاهره تشبیه می کند و در نوشته های خود از آن اینگونه سخن می گوید:
خوی شهر دلپذیری است، دروازه زیبایش به شیوه بناهای قاهره، از مرمر سیاه و سفید ساخته شده است و من نظیر آن را در هیچ جای دیگر ایران ندیده ام، این دروازه به بازار باز می شود.
به طور کلی در ساخت دروازه سنگی از دو نوع مصالح آجر و سنگ استفاده شده است و می توان بنای آن را به دو قسمت تقسیم کرد:
ضلع شمالی: بازار قدیمی خوی به ضلع شمالی دروازه منتهی می شود که در ساخت آن از آجر استفاده شده و طاق جناقی دارد.
ضلع جنوبی: این قسمت به صورت کاملا موزون و هماهنگ نماسازی شده است و سنگ های خاکستری و سیاه به صورت یکی در میان بر روی هم قرار گرفته اند. این چیدمان در نهایت به یک قوس نیم دایره (هلال) می رسد و دو شیر ساده در دو طرف این قوس مشاهده می شود که به شکل ایستاده حجاری شده اند.
تاریخ ساخت این بنای آجری را به دوره ایلخانیان یا دوره قاجاریه نسبت می دهند و هنوز قطعیتی درباره آن وجود ندارد.
آن گونه که از سبک معماری این اثر بر می آید می توان از ساخت دروازه در دوره قاجار سخن گفت چرا که آثار باقی مانده از قاجار در تبریز و خوی شباهت های بسیاری به این اثر دارند. از نظر کارشناسان دلیل دیگری که ساخت این بنا را در دوران قاجار تایید می کند این است که ساخت آخرین حصار یا بدنه شهر به دستور عباس میرزا نایب السلطنه (فرزند فتحعلی شاه قاجار) صورت گرفته و شواهد، حکایت از پابرجا بودن آن تا سال ۱۳۲۰ خورشیدی دارند.
از سوی دیگر، سر در باقی مانده این بنا نشانه های معماری دوره ایلخانی را دارد و برخی کارشناسان معتقدند که معماران در زمان عمران و آبادانی خوی به دستور همسر آباقاخان، دومین پادشاه سلسله ایلخانی، این دروازه را ساخته اند.
شواهد نشان می دهند که در سال ۱۱۷۰ هجری قمری این بنا توسط احمدخان دنبلی (رییس ایل دنبلی در زمان کریم خان زند) مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته و تقویت شده است.
نظر شما