سلام نو _ سرویس گردشگری: جالب است بدانید حدود ۳۰۰ خانه تاریخی در دل تبریز قرار گرفته است که یکی از این خانه ها، خانه بهنام یا خانه گنجه‌ای نام دارد. خانه ای که قدمتش همزمان با زوال حکومت زندیه بود اما در زمان حکومت قاجار به دوران اوج شکوه خود رسید.
معماری درخشان خانه بهنام در تبریز
از نوع معماری و تزئیات این خانه می‌توان فهمید برای سکونت یکی از بزرگان و افراد مهم آن دوره طراحی و ساخته شده است که در ادامه به جزئیات بیشتر این خانه می‌پردازیم:
در بدو ورود به خانه همانند خانه‌های ایرانی قدیم ابتدا وارد هشتی می‌شویم جایی که در گذشته برای انتظار مهمان هنگام اطلاع دادن به صاحب‌خانه تعبیه شده بود معماری هشتی خانه‌ها به گونه ای بود که کمترین دید از داخل حیاط خانه را به مهمان می‌داد. بعد از عبور از هشتی به حیاط بیرونی وارد می‌شویم. و با حوضی زیبا مواجه می‌شویم که تصویر طنبی (تالار بزرگی که اطرافش اتاق‌های دیگر قرار گرفته) در آن منعکس می‌شود و گویی زیبایی فضا را دو چندان می‌کند.
این طنب در ضلع شمالی حیاط قرار دارد . این تالار دارای ایوانی زیباست که شامل طاق‌های پی در پی و ستون‌های بلندی است که ارتفاع آن به ارتفاع بلندی تالار می‌رسد. تمام این ستون‌ها و قسمت بالایی این طاق ها با نقش و نگارهای زیبایی تزئین شده اند اگر به داخل تالار بروید به زیبایی این خانه بیشتر پی می‌برید زیرا از سقف گرفته تا دیوارهایش نقاشی و طرح‌های زیبایی نقش بسته است همچنین تمام قسمت‌های این تالار مانند طاقچه‌ها و شومینه نیز مزین به تزئینات هنرمندانه‌ای است.
این تالار دارای هفت پنجره است، از این رو به آن تالار هفت دری نیز می‌گویند. پنجره‌های این تالار نیز به صورت چشم نواز و با ظرافت خاصی با شیشه‌های رنگی تزئین شده تا رقصی از نورهای رنگی را برای ساکنین داخل تالار ایجاد کند.
اتاق‌هایی که در اطراف این تالار قرار گرفته اند به اصطلاح به گوشواره معروف هستند که آن ها هم از تزئینات هنرمندانه معماران این خانه بی‌نسیب نمانده اند. جالب است بدانید در این خانه پر رمز و راز هنوز باستان شناسان مشغول به کشفیات تارزه هستند و اخیرا نیز به دیوارنقاشی های تاریخی و زیبایی در جریان مرمت و بازسازی ساختمان دست یافته اند.
بخش‌های تماشایی خانه بهنام تبریز
به طور کلی خانه تاریخی بهنام تبریز دو حیاط (حیاط اندرونی و حیاط بیرونی) و دو ساختمان (ساختمان اصلی و ساختمان کوچک) دارد. ساختمان اصلی، را قشلاقی و دیگری را ساختمان ییلاقی می‌نامند که با توجه به فصل و دمای هوا، هر کدام مورد استفاده قرار می‌گرفتند؛ ورودی عمارت بهنام نیز در پشت خانه قرار داشته و درب آن از کوچه مشیر بوده است.
از دیگر قسمت‌های عمارت می‌توان به یک هشتی اشاره کرد که برای ورود، ابتدا باید از آن عبور می‌کردند. تقریبا تمامی خانه‌هایی که در آن زمان ساخته می‌شدند، دارای این هشتی بودند و علت آن هم جلوگیری از دیده شدن داخل خانه توسط افراد دیگر بوده است. از قسمت‌های جالب توجه این خانه، وجود طنبی در آن است که زیبایی چشمگیری دارد؛ طنبی یا هفت دَری به اتاقی گفته می‌شود که دارای ۷ درب است و در اطراف آن نیز اتاق‌های دیگری قرار گرفته‌اند.
ساختمان ییلاقی
در این عمارت، ساختمان کوچک یا ییلاقی به گونه‌ای طراحی شده است که از سقف آن به عنوان مهتابی استفاده می‌کردند.
مهتابی بخشی از بناست که مانند یک ایوان است، اما سقف ندارد. در تعریف مهتابی از دیدگاه معماری آمده است که این بخش از عمارت، در بیرونی‌ترین قسمت ساختمان قرار می‌گیرد و معمولا از سه طرف محصور شده و فقط یک طرف آن باز است. مهتابی در شمالی‌ترین بخش خانه قرار گرفته که چند اتاق در این قسمت وجود دارد.
سبک چینش و قرارگیری آجرها در این بخش از خانه نیز زیباست. همین‌طور در این قسمت، اتاق‌های کناری دارای زاویه‌ای هستند که باعث شده تا به حیاط مشرف شوند. این بخش که به عنوان اندرونی مورد استفاده بوده، شامل چند اتاق، مطبخ و زیرزمین نیز می‌شده است. زیرزمین به عنوان نشیمن تابستانی مورد استفاده قرار می‌گرفته و بخش اندرونی برای سکونت بانوان عمارت، فرزندان و خدمت‌گزاران در نظر گرفته شده بود. ایوان جنوبی نشیمن تابستانی و مربوط به ساختمان اصلی است که توضیحات مربوط به ساختمان اصلی را در ادامه خواهیم گفت.
ساختمان اصلی
زیباترین و اصلی‌ترین تزیینات مربوط به عمارت اصلی است.
گچ‌کاری‌ها، نقاشی و دیگر تزییناتی که در این بخش وجود دارد، چشم هر بازدیدکننده‌ای را خیره می‌کند و آن‌ها را به دیدن جزئیات و هنری که در ساخت بنا وجود دارد، دعوت می‌کند. ساختمان اصلی خود دارای بخش‌های مختلفی است که هرکدام را جداگانه بررسی خواهیم کرد.
ایوان جنوبی
ایوان جنوبی تزیینات گوناگونی دارد که شامل پنجره اُرسی، ایوان‌هایی با سقف مقرنس، آجرکاری و سرستون‌هایی گچ‌کاری شده است. قسمت پیشانی ساختمان هم گچ‌کاری بسیار زیبایی دارد که تماشای آن چند دقیقه‌ای شما را مشغول می‌کند. ستون‌های بلندی هم که در ایوان جنوبی است، خود بر عظمت و ابهت بنا می‌افزاید. از همین قسمت می‌توانید طُنبی عمارت اصلی را نیز ببیند. طنبی عمارت بهنام به صورت شرقی و غربی است و در طرفین آن هم اتاق‌هایی وجود دارد که به گوشواره معروف‌اند. در این فضا شما می‌توانید طاقچه و شومینه نیز ببینید که دارای نقاشی‌های بسیار چشم‌نوازی نیز هست و بر زیبایی فضای داخلی عمارت افزوده‌اند.
ایوان شمالی
قسمت شمالی عمارت اصلی هم دارای پنجره‌هایی ارسی است و زیبایی خاص خود را دارد.
ایوان شمالی هم از ستون‌هایی بلند بهره‌مند است که جنس آن‌ها از چوب بوده و با گچ پوشیده شده‌اند و قسمت بالایی آن‌ها نیز گچ‌کاری و تزیین شده است. این طنبی به سمت زاویه جنوبی قرار گرفته، جایی که ایوان جنوبی و نشیمن تابستانی قرار دارد.
حوضخانه عمارت بهنام گنجه ای
در قسمت زیرین طنبی، یک حوضخانه قرار گرفته است که این حوضخانه از حیث معماری و زیبایی چیزی از یک اثر هنری کم ندارد. طراحی خود حوض، آجرکاری اطراف و سقف‌های گنبدی همگی دست‌به‌دست هم دادهاند تا شما حس بسیار خوبی را در این حوضخانه داشته باشید و از دیدن آن لذت ببرید. البته این عمارت دارای حوض‌های دیگری نیز در حیاط است اما فضایی که در بخش زیرین طنبی برای حوضخانه ایجاد شده و نمای معماری این بخش بر جذابیت آن افزوده است.
در قسمت غربی عمارت نیز بناهایی وجود داشته که دارای کاربری‌های مختلفی بوده‌اند، اما اکنون تخریب شده‌اند. این بناها شامل اصطبل، مطبخ و سرویس بهداشتی بوده است. غیر از این مورد باید به طاقی‌هایی که در قسمت غربی و شرقی حیاط جنوبی عمارت اصلی قرار گرفته‌اند نیز اشاره کنیم که مشابه آن‌ها را در خانه‌های تاریخی مختلفی می‌بینیم.
گفتنی است این بنا به دست دانشگاه هنر تبریز مورد بازسازی قرار گرفته است، در این بازسازی‌ها، فرسکوهایی (نقاشی‌هایی مرتبط با هم که بر روی گچ، دیوار، سقف و غیره انجام می‌گیرد) نیز پیدا شد که برای مرمت به دست متخصصان این حوزه سپرده شدند.
نظر شما