سلام نو _ سرویس گردشگری: یکی از نمادهای جوان شهر تهران، سردر باغ ملی یا سردر میدان مشق است. این بنا که هنوز مدت زیادی از عمر آن نمی گذرد و قدمت آن به حدود یک قرن می رسد از بناهای به یادگار مانده ی دوره قاجار است. در آغاز سده جاری خورشیدی جعفرخان کاشانی از سال ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۴ برای ساخت آن اقدام کرد و جالب است بدانید که این دروازه، قبل از ساخت برج زیبای آزادی نماد شهر تهران محسوب می شد. در دهه های اخیر با ساخت و سازهایی که در اطراف این یادگار تاریخی صورت گرفته قسمت جانبی ساختمان و کتیبه پوشیده و محو شده است. پس از انقلاب اسلامی برخی نشانه ها از چهره ی این بنا حذف شد.
نحوه شکل‌گیری سردر باغ ملی
میدان مشق اثری بازمانده از دوره قاجار است که در آغاز منطقه‌ای نظامی بود و برای تمرین‌های رزمی قشون شاهنشاهی در زمان فتحعلی شاه احداث شد. در واقع اصل واژه «مشق» به‌معنای مارش فرانسوی بود که در زبان فارسی به مشق تبدیل شد.
بعد از کودتای اسفندماه سال ۱۲۹۹ خورشیدی، این قشون نظامی دیگر در پایتخت مستقر نبودند و در خارج از تهران تمرین می‌کردند و آموزش می‌دیدند. به همین دلیل میدان مشق هیچگونه کاربرد نظامی نداشت و عملا بدون استفاده مانده بود. تا اینکه رضا شاه پهلوی که در زمان فتحعلی شاه قاجار، وزیر جنگ کشور بود، دستور ساخت سردر باغ ملی را داد.
سردر باغ ملی از سال ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۴ خورشیدی توسط جعفرخان کاشانی و همکاری آلمانی‌ها، قبل از شروع جنگ جهانی دوم ساخته شد. در احداث بنا معماران دیگری چون استاد اسماعیلی برای انجام سفت‌کاری‌ها، استاد کریم منیژه برای ساخت ستون‌ها، استاد خاک نگار مقدم برای ساخت کاشی‌ها و استاد حسین کاشی‌پز برای کاشی‌کاری‌ها، نقش برجسته‌ای داشتند. سر در باغ ملی در تاریخ ۱۲ مهر ۱۳۷۷ با شماره ۲۱۳۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
معماری متحیرکننده سردر باغ ملی
این سردر توسط جعفرخان معمار کاشانی، طراحی و ساخته شده است؛ اما تلاش دیگران را در ساخت آن نمی توان نادیده گرفت. در اینجا می توان از استاد اسماعیلی یاد کرد که سفت کاری بنا را انجام داده و یا از کریم منیژه نام برد که ستون‌ها را ساخته است و در این میان نباید هنر ساخت کاشیِ استاد خاک نگار مقدم و کاشی‌کاری استاد حسین کاشی‌پز را نیز فراموش کرد.
در ساختار سردر باغ ملی ترکیبی از سبک معماری ایرانی-اروپایی معروف به سبک رضا خانی دیده می شود که معماری روز آن دوره به شمار می رود و در کاشی کاری ها و کلاه فرنگی بیش از هر جای دیگری جلب توجه می کند. این سبک در معماری ایران تلفیقی از معماری دوران مختلف تاریخی ایران و سبک‌های اروپایی است و استفاده یا تقلید از سبک‌های معماری ایران باستان با قالب و عملکرد امروزی در آن دیده می شود.
در ساختار تمام بناهای میدان مشق این سبک به نحوی جلوه گر شده است: ساخت موزه ایران باستان به سبک ساسانی و به تقلید از طاق کسری و ایوان مداین، بنای کاخ شهربانی به سبک هخامنشی، بنای کاخ وزارت امور خارجه به سبک هخامنشی و به تقلید از دستگاه زرتشت در نقش رستم و بنای سازمانی ثبت اسناد و املاک با تلفیقی از سبک معماری هخامنشی، ساسانی، اسلامی و اروپایی.
فرم این بنا بسیار شبیه به دروازه‌های پایتخت در دوران ناصرالدین شاه به نظر می رسد. بیشتر بخش های این بنا شامل پی و پایه و شال ستون های هشت‌گانه و ساق ستون ها از آجر ساخته شده اند و سنگ، چوب، آهن و برنز دیگر مصالح مورد استفاده در بنا هستند.
پهنای این سردر از شرق به غرب به حدود 28 متر می رسد. این در حالیست که در قدیم دو اتاق نگهبانی و بازرسی نیز در قسمت غربی و شرقی قرار داشت و بر پهنای سردر می افزود. البته پس از مدتی اتاق غربی به صورت قسمتی از بنای شرکت نفت ایران و انگلیس درآمد و اتاق شرقی به ساختمان اداره پست تهران افزوده و مدتی بعد خراب شد.
هشت ستون آجری در نمای بیرونی این سردر دیده می شود که به صورت جفت طراحی و ساخته شده اند. این ستون ها در اطراف ورودی‌های سه گانه قرار گرفته اند و نسبت به یکدیگر به اندازه یک قطر ستون عقب نشینی دارند؛ یعنی دو عدد از چهار ستون در اطراف هر ورودی، کمی عقب تر تعبیه شده و این مساله در ترکیب با سایه و روشنایی نور جلوه‌ای متفاوت به بنا بخشیده است.
در بخش بالای این سازه جایگاه دیده‌بانی، نقاره زنی و گذر نیروهای نظامی وجود دارد. اتاقکی در بالای ورودی میانی دیده می شود که به صورت کلاه فرنگی است و الهاماتی از معماری روسیه در آن به چشم می خورد.
این بخش دارای بام شیروانی است و پنجره هایی با طاق هلالی به دو سوی باغ ملی دارد. در قدیم این اتاقک نقارخانه بود و مردم تهران با نواختن شیپور در آن از طلوع و غروب خورشید باخبر می شدند.
نظر شما