سلام نو-سرویس گردشگری:مسجد کبود تبریز از برجسته‌ترین نمونه‌های معماری اسلامی در استان آذربایجان شرقی است. این بنای تاریخی در تبریز، مورد توجه بسیاری از علاقه‌مندان هنر معماری در جهان قرار دارد. گرچه متاسفانه در طول سالیان اخیر بخش‌هایی زیادی از این مسجد از بین رفته است، هنوز به‌خوبی می‌توان هنر دست معماران ایرانی را در این مسجد مشاهده کرد.
معرفی
مسجد کبود تبریز از سری مساجد تاریخی ایران به شمار می رود که معماری خاص و زیبا آن چشم هر بیننده ای را به خود جذب می کند. هنوز اطلاعات دقیقی از سال ساخت این مسجد وجود ندارد؛ اما بنابر شواهد ساخت مسجد فیروزه ای رنگ تبریز در قرن نهم هجری قمری و به دستور فرومانروایان قراقویونلو (جهانشاه بن شاه یوسف) آغاز شده است. اما در میانه راه و در سال ۸۴۰ هجری شمسی ساخت مسجد کبود به دست همسر جهانشاه (خاتون جان بیگم) متوقف شد.بر اساس اطلاعات موجود در کتیبه سردر مسجد کبود، این مسجد سرانجام در سال ۸۴۵ هجری شمسی و به دستور دختر سلطان جهانشاه (صالحه خانم) احداث شده است. ناظر ساخت پروژه مسجد کبود عزالدین بن ملک قاپوچی بوده است.
سرگذشت مسجد
مسجد کبود تبریز قدمتی ۶۰۰ ساله دارد. این مسجد که در اصل بخشی از عمارت وسیع مظفریه بوده است، در زمان حکومت سلطان ابوالمظفر جهانشاه، قدرتمندترین پادشاه دوره قراقویونلوها در سال ۸۷۰ هجری قمری و ۸۴۵ هجری شمسی در تبریز و به دستور او ساخته شد. بنا بر روایت‌های تاریخی موجود، همسر جهانشاه، «جان بی گم خاتون» یا «صالحه» دختر او، نقش موثری در ساخت مسجد کبود داشته‌اند. سال ساخت مسجد کبود بر کتیبه‌ای در سردر ورودی مسجد به چشم می‌خورد؛ اما بنا بر شواهد موجود، مورخان این تاریخ را متعلق به زمان پایان ساخت کاشی کاری‌های مسجد می‌دانند و به این ترتیب می‌توان زمان ساخت مسجد کبود را کمی قبل از این تاریخ دانست. برخی از مورخان مدت زمان ساخت این مسجد را نزدیک به ۳۰ سال تخمین می‌زنند.مسجد کبود تبریز در قرن نهم هجری قمری به دستور سلطان جهانشاه، حاکم مقتدر قراقویونلوها، ساخته شده استظرافت معماری و تزیینات منحصربه‌فرد مسجد کبود، این بنای تاریخی را به یکی از زیباترین مساجد تاریخی در جهان تبدیل کرده است. هماهنگی رنگ‌ها در نمای بیرونی و تزیینات داخل مسجد نیز از خصوصیات برجسته مسجد کبود به شمار می‌روند.مسجد کبود در زمان ساخت، بخشی از مجموعه‌ای با کاربری گسترده بوده است. در قسمت انتهایی شبستان و در سرداب مسجد، مقبره‌هایی برای سلطان جهانشاه و خانواده‌اش ساخته بودند؛ گرچه امروزه این مقبره‌ها خالی هستند. از بخش‌های دیگر مسجد کبود در گذشته می‌توان به صحن، خانقاه و کتابخانه اشاره کرد. متاسفانه امروزه این بخش‌ها از میان رفته‌اند.در زلزله سال ۱۱۹۳ هجری قمری، یعنی در حدود ۳۰۰ سال پیش، بخش‌های زیادی از مسجد کبود آسیب دید. پس از زلزله، گنبدهای مسجد نیز ریختند و جز سردر ورودی و پایه‌های مسجد، بخش دیگری باقی نماند. از سال ۱۳۱۸ هجری شمسی کار ترمیم گنبدها و بخش‌های دیگر مسجد کبود آغاز شد. بازسازی بنا تا سال ۱۳۵۵ ادامه داشت و نوسازی تزیینات داخلی و کاشی‌کاری‌های خارجی هم‌چنان ادامه دارد. معمار برجسته ایرانی، رضا معماران، مرمت مسجد کبود را انجام داده است.
هنر معماری
تبریز، پایتخت استان آذربایجان شرقی در طول تاریخ بارها مورد حمله کشورهای همسایه قرار گرفته و آثار باستانی آن در اثر بلاهای طبیعی یا غیرطبیعی آسیب دیده است. مسجد کبود از ارزشمندترین آثار تاریخی تبریز همچون مابقی بناهای تاریخی این شهر، در طول سال های مختلف مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. مسجد کبود تبریز پس از اسلام و به سبک معماری آذری و اسلامی و با آجر ساخته شده است. کاشی های معرق، کتیبه هایی با خط ثلث، تخته سنگ های مرمری، کتیبه هایی با نقوش اسلیمی و تابلوهایی با خط کوفی از جمله تزئینات به کار رفته در بنا مسجد است. تمام کتیبه های این مسجد نیز توسط خوشنویس معروف قرن نهم هجری قمری یعنی نعمت الله البواب نوشته شده است. بنا مسجد کبود همان طور که از نامش پیداست، با کاشی های لاجوردی و فیروزه ای پوشیده شده است. این مسجد ازمعدود مساجد آبی رنگ جهان است که با ترکیب کاشی های سیاه و سفید تضاد رنگی فوق العاده ای را رقم زده است
محیط داخلی مسجد
مسجد کبود از باشکوه ترین سازه های آجری قرن نهم هجری قمری به شمار می رود که سبک معماری اسلامی و ایرانی ساخته شده است. در ساخت این مسجد از شیوه معماری ساسانیان یعنی تقسیم وزن گنبد با ساخت پایه های متعدد استفاده شده است. این مسجد تاریخی از ۷ گنبد کوچک تر ساخته شده بود که بخشی از آن ها در اثر بلاهای طبیعی از بین رفته اند.به علت آجری بودن تمام بخش های مسجد کبود و عدم استفاده از هیچ نوع سازه ای، تا سال ها امکان بازسازی آن وجود نداشت؛ در نهایت استاد معماران با طرح ویژه خود مشکل بازسازی این بنا را بدون استفاده از هیچ سازه ای برطرف کرد.سردابه ای با ۲ مقبره در داخل این مسجد وجود دارد که گمان می رود متعلق به جهانشاه و دخترش باشد.
نظر شما