آیا واکسن روسی کرونا خطرناک است؟

سلام نو – سرویس اجتماعی: همه چیز از جایی شروع شد که محمدجواد ظریف در سفر خود به مسکو خبر از خرید واکسن اسپوتنیک وی روسیه داد. به گفته وزیر امور خارجه واکسن اسپوتنیک در ایران ثبت و از سوی مقامات بهداشتی ایران تأیید شده است و ایران به جز خرید، به فکر تولید مشترک این واکسن هم است. ظاهرا اسپوتنیک اولین واکسنی است که به صورت رسمی وارد ایران شده است.

اسپوتنیک وی مراحل پایانی آزمایش بالینی (آزمایش روی انسان) را می‌گذراند و تا کنون ۳۸ هزار نفر افراد داوطلب در روسیه با تزریق دوز اول تحت آزمایش قرار گرفته و به حدود ۳۴ هزار داوطلب هم دوز دوم این واکسن تزریق شده است. 

تولیدکنندگان این واکسن اثربخشی آن را بیش از ۹۰ درصد اعلام کرده‌اند و گفته‌اند که با بهبود سیستم تولید می‌توانند میلیون‌ها دُز از این واکسن اثر بخش را به سرعت تولید کنند.

دعوا بر سر واکسن روسی بالا می‌گیرد

همان‌طور که انتظار می‌رفت اعتراضات به خرید واکسن اسپوتنیک بلافاصله آغاز شد. این اعتراضات دو دلیل عمده دارد. دلیل نخست به بدبینی کلاسیک ایرانیان به روسیه باز می‌گردد و این که پیش فرض این است که واکسن فایزر از اسپوتنیک روسیه مؤثرتر است. دلیل دوم اما به عدم تأیید این واکسن توسط مراجع جهانی و البته برخی از متخصصان داخلی باز می‌گردد.

از جمله این مخالفت‌ها به مخالفت مینو محرز با واکسن روسی باز می‌گردد. محرز که از اعضای شناخته شده، رسانه‌ای و مؤثر کمیته علمی ستاد ملی کرونا و یکی از چهره‌های مؤثر در پروژه ساخت یکی از واکسن‌های ایرانی است در موضعی تند اعلام کرد که واکسن روسی کرونا را تزریق نمی‌کند.

او گفته که «تهیه و واردات واکسن کرونای روسی توسط دولت از شانس بد مردم ایران است. در حال حاضر به هیچ عنوان از این انتخاب راضی نیستم. من به عنوان یکی از اعضای کادر درمان این واکسن را تزریق نمی‌کنم زیرا تاکنون هیچ اطلاعاتی از آن منتشر نشده است. واکسن کرونا باید دارای استانداردهای جهانی باشد. از نظر ما واکسنی استاندارد است که مورد تأیید یکی از منابع بین‌المللی باشد. در صورتی که این واکسن تأییدیه هیچ کشوری را ندارد زیرا به دلیل تعصبات حاضر نیستند اطلاعات واکسن را در اختیار دیگر کشورها قرار دهند.»

این موضع تند محرز با واکنش سازمان غذا و داروی ایران مواجه شد. کیانوش جهانپور، سخنگوی این سازمان تأکید کرد که «تنها مرجع صلاحیت دار برای تأیید واکسن‌های داخلی و خارجی سازمان غذا و داروست.»

وی با طعنه به محرز گفت: ایشان شأنی برای ارزیابی واکسن‌های دیگر ندارند، چنان‌که ورودی در این موضوع هم نداشته‌اند. مرجع تأیید واکسن از جمله واکسن داخلی که ایشان مسئول کارآزمایی بالینی آن هستند، سازمان غذا و دارو است.

باید نگران واکسن روسی بود؟

حرف‌های محرز تا چه اندازه درست است و ما چقدر باید نگران روسی باشیم؟ پوریا ناظمی، ژورنالیست حوزه علم، با اشاره به بخشی از صحبت‌های محرز درباره تأییدیه واکسن‌های دیگر در مقابل اسپوتنیک در توییتر خود می‌نویسد: در حال حاضر سازمان بهداشت جهانی تنها واکسن فایزر را به صورت اضطراری تأیید و EMA (آژانس دارویی اروپا) تنها دو واکسن فایزر و مدرنا را تأیید کرده است.

وی با اشاره به این که دستور عدم ورود این دو واکسن به ایران صادر شده است گفت: ایشان (دکتر محرز) در جایی گفته است واکسن اکسفورد مورد تأیید سازمان جهانی بهداشت است که این هم درست نیست و هنوز در حال بررسی است.

اما چرا ایرادات حرف محرز قابل توجه است؟ چونان که کیانوش جهانپور گفته است محرز مسئول کارآزمایی یکی از واکسن‌های ایرانی است و واکسن روسی به نوعی رقیب این واکسن حساب می‌شود و این مسئله‌ای نیست که بتوان آن را نادیده گرفت.

ناظمی در ادامه در توییت‌های خود درباره واکسن اسپوتنیک می‌نویسد: واکسن اسپوتنیک وی به هیچ وجه بر اساس مدارکی که داریم واکسن بد یا خطرناک شناخته نمی شود. ما داده‌های این واکسن را به شفافیت فایزر و مدرنا نداریم اما این الزاماً معادل خطرناک بودن نیست. پنجاه کشور تا کنون برای خرید این واکسن اقدام کرده و چندتایی غیر از روسیه تزریق را آغاز کرده‌اند.

ناظمی به یک نکته دیگر هم اشاره می‌کند و می‌نویسد: اکسفورد/ زنکا در حال همکاری با اسپوتنیک وی برای افزایش اثر واکسن به شکل مشترک است.

آرژانتین به عنوان نخستین کشور در قاره آمریکا از ۹ دی‌ماه استفاده از واکسن روسی را آغاز کرده است. امارات متحده عربی هم هفته گذشته به جمع کشورهای خریدار اسپوتنیک وی پیوست. پاکستان هم هم‌زمان با ایران اقدام به ثبت واکسن روسی کرده است و مجارستان نیز قبل از تأیید اتحادیه اروپا دو میلیون دوز از این واکسن را خریده است.

کشوری مثل امارات نه تنها محدودیت سیاسی در خرید فایزر ندارد، بلکه از نظر مالی هم هیچ مشکلی در خرید آن ندارد. با این وجود نه تنها از واکسن‌های چینی و روسی خریداری کرده است، بلکه در تست یکی از واکسن‌های چینی نیز مشارکت کرده است.

با توجه به همکاران واکسن اسپوتنیک و توانایی روسیه در حوزه واکسیناسیون به نظر می‌رسد واکسن اسپوتنیک وی به مراتب از واکسن ایرانی که تازه در مراحل اولیه تست است بارها مؤثرتر باشد و خرید آن ضروری است.

مشکل اساسی این جا است که بحران کرونا و حتی واکسن آن در ایران به شدت سیاسی شده و از دو روز گذشته نیز موضع‌گیری‌های سیاسی علیه واکسن روسی شروع شده است. این مسئله در کنار ضعف سیاستگذاری مسئولان، باعث خلق بحران‌های متعددی شده است، چنانچه با جو فعلی احتمال می‌رود که مردم در برابر زدن واکسن روسیه مقاومت کنند.

بهتر بود مسئولان با توجه به جو موجود جامعه اول یک واکس اروپایی را تهیه می‌کردند و بعد سراغ واردات گسترده واکسن‌های چینی و روسی می‌رفتند، نه اینکه ابتدا واکسنی را تهیه کنند که کمترین شفافیت اطلاعات را دارد. از سوی دیگر مسئولان ستاد کرونا باید فکری به حال اقناع کارشناسان خود و یک صدایی در ستاد کرونا بکنند. اگر مسئولان ستاد کرونا توان اقناع کارشناسان خود را ندارند، چطور می‌خواهند مردم را قانع کنند؟ 

نقدی که به مینو محرز وارد است نیز به بی‌دقتی او باز می‌گردد. آن چنان که پوریا ناظمی گفته است برخلاف گفته محرز به جز یک واکسن، هیچ واکسن دیگری تاییدیه بهداشت جهانی را نگرفته است، آن هم واکسنی که ایران قصد خرید آن را ندارد. اگر قرار است منتظر تایید سازمان بهداشت جهانی یا آژانس دارویی اروپا باشیم احتمالا به این زودی‌ها نمی‌توانیم واکسنی را بخریم.

همان‌طور که مشخص است با موضع گیری اخیر دکتر محرز راه جلب اعتماد مردم به اسپوتنیک بسیار سخت‌تر از قبل شده است. اگر فکر به حال این مسئله نشود ما با بحران مقاومت سیاسی در برابر واکسن مواجه خواهیم شد، مقاومتی که شاید کوچک باشد، اما در شرایط فعلی مهم و خطرناک است.