اَیُّهَا النّاسُ، اِنَّهُ لایَسْتَغْنِی الرَّجُلُ وَ اِنْ کانَ ذا مال عَنْ عَشیرَتِهِ
ای مردم، انسان هر چند صاحب ثروت باشد از عشیره خود بی نیاز نیست، نیازمند است
وَ دِفاعِهِمْ عَنْهُ بِاَیْدیهِمْ وَاَلْسِنَتِهِمْ، وَ هُمْ اَعْظَمُ النّاسِ حیطَهً مِنْ
که آنان با دست و زبان از او دفاع کنند، آنان برای پشتیبانی از او در نبودش، و رفع پراکندگی
وَرائِهِ، وَ اَلَمُّهُمْ لِشَعَثِهِ، وَ اَعْطَفُهُمْ عَلَیْهِ عِنْدَ نازِلَه اِذا نَزَلَتْ بِهِ.
و گرفتاریش مهم ترین مردمند، و به وقت پیشامدهای ناگوار نسبت به او از همه مهربان ترند.
وَ لِسانُ الصِّدْقِ یَجْعَلُهُ اللّهُ لِلْمَرْءِ فِی النّاسِ خَیْرٌ لَهُ مِنَ الْمالِ
نام نیکی که خداوند در میان مردم از انسان به جای گذارد بهتر از ثروتی است که آن را برای
یُوَرِّثُـهُ غَیْـرَهُ.
دیگران به ارث می نهد.
و مِنْها
و قسمتی از این خطبه است:
در سفارش به خویشاوندان
اَلا لایَعْدِلَنَّ اَحَدُکُمْ عَنِ الْقَرابَهِ یَری بِهَا الْخَصاصَهَ اَنْ یَسُدَّها
مباد یکی از شما از خویشاوند تنگدست خود به مالی که اگر نبخشد به ثروتش نیفزاید،
بِالَّذی لایَزیدُهُ اِنْ اَمْسَکَهُ، وَ لایَنْقُصُهُ اِنْ اَهْلَکَهُ. وَ مَنْ یَقْبِضْ یَدَهُ
و اگر ببخشد کاهشی در ثروتش پدید نیاید روی برگرداند و از یاریش دریغ ورزد. آن که از جود و کرم
عَنْ عَشیرَتِهِ فَاِنَّما تُقْبَضُ مِنْهُ عَنْهُمْ یَدٌ واحِدهٌ، وَ تُقْبَضُ مِنْهُمْ عَنْهُ
به قوم خود بخل نماید یک دستِ یاری او از آنان بازداشته شده، و در عوض دستهای بسیاری از آنان
اَیْـد کَثیرَهٌ. وَ مَنْ تَلِنْ حاشِیَتُـهُ یَسْتَدِمْ مِنْ قَوْمِـهِ الْمَـوَدَّهَ.
از یاری او قطع گردیده است. و آن که با اقوام خود نرمی کند از عشیره اش همیشه محبت و دوستی خواهد دید.
- اَقُولُ: الْغَفیرَهُ ههُنَا الزِّیادَهُ وَالْکَثْرَهُ، مِنْ قَوْلِهِمْ لِلْجَمْعِ الْکَثیرِ: الْجَمُّ الْغَفیرُ
می گویم: «غفیره» در این خطبه به معنای زیادت است، چنانکه به جمع کثیر گویند: الجَمُّ الغَفیرُ
وَالْجَمّاءُ الْغَفیرُ. وَ یُرْوی «عَفْوَهً مِنْ اَهْل اَوْ مال.» وَالْعَفْوَهُ: الْخیارُ مِنَ الشَّیْءِ، یُقالُ:
والجمّاءُ الغَفیر. در روایتی: «عَفْوَهً مِنْ اَهْل وَ مال» آمده و «عفوه» گزیده چیزی است، گفته می شود:
اَکَلْتُ عَفْوَهَ الطَّعامِ، اَیْ خِیارَهُ. وَ ما اَحْسَنَ الْمَعْنَی الَّذی اَرادَهُ عَلَیْهِ السَّلامُ بِقَوْلِهِ:
عفوه طعام را خوردم یعنی گزیده آن را. و کلام امام «کسی که نصرت خود را
«وَ مَنْ یَقْبِضْ یَدَهُ عَنْ عَشیرَتِهِ» اِلی تَمامِ الْکَلامِ، فَاِنَّ الْمُمْسِکَ خَیْرَهُ عَنْ عَشیرَتِهِ
از اقوامش بردارد» چه کلام نیکویی است، زیرا آن که خویشانش را از خیر خود منع کند
اِنَّما یُمْسِکُ نَفْعَ یَد واحِدَه، فَاِذَا احْتاجَ اِلی نُصْرَتِهِمْ، وَ اضْطُرَّ اِلی مُرَافَدَتِهِمْ قَعَدُوا
یک کمک از آنان دریغ داشته، ولی اگر به یاری آنان نیاز پیدا کند و به همکاری آنان محتاج شود کمک های
عَنْ نَصْرِهِ وَ تَثاقَلُوا عَنْ صَوْتِهِ، فَمُنِعَ تَرافُدَ الاَْیْدِی الْکَثیرَهِ، وَ تَناهُضَ
خود را از او منع نموده، و به حرف او گوش نمی دهند، که در این صورت خود را از منفعت جمعی کثیر محروم
الاَْقْــدامِ الْـجَـمَّـهِ.-
کرده و قومی را از یاری خود بازداشته است.
نهج البلاغه پس از کتاب آسمانی قرآن کریم، یکی از کتاب های پرفضیلت می باشد که گنجینه ی بسیار ارزشمندی برای مسلمانان است.
این کتاب، میراث گرانبهایی از حضرت علی(ع) می باشد که درس انسان سازی داده وانسان را از لحاظ تمامی ابعاد اجتماعی، سیاسی و... هدایت کرده و با زیباترین کلام، راه تقرب الهی را به انسان می آموزد.
سخنان حضرت علی(ع) در کتاب نهج البلاغه در سه باب بیان شده است که یک باب به خطبه ها، باب دیگر به نامه ها و رسائل و وصایا و باب آخر به کلمات قصار، حکمت آمیز و مواعظ اختصاص داده شده است.
خطبه در دلداری به تهیدستان و تأدیب ثروتمندان
وَ مِنْ خُطْبَه لَهُ عَلَیْهِ السَّلامُ
از خطبه های آن حضرت است
در دلداری به تهیدستان و تأدیب ثروتمندان
اَمّا بَعْدُ، فَاِنَّ الاَْمْرَ یَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ اِلَی الاَْرْضِ کَقَطَراتِ الْمَطَرِ
پس از حمد حق، تقدیرات آسمانی همانند دانه های باران
اِلی کُلِّ نَفْس بِما قُسِمَ لَها مِنْ زِیادَه اَوْ نُقْصان، فَاِذا رَأی اَحَدُکُمْ
بیش و کم به هر کسی در زمین بر اساس تقسیم الهی می رسد، هرگاه یکی از شما
لاَِخیهِ غَفیرَهً فی اَهْل اَوْ مال اَوْ نَفْس فَلاتَکُونَنَّ لَهُ فِتْنَهً، فَاِنَّ الْمَرْءَ
اهل و مال و وجود برادر دینی خود را اضافه تر از خویش دید بر او حسد نورزد، چه اینکه فرد مسلمان
الْمُسْلِمَ مَا لَمْ یَغْشَ دَناءَهً تَظْهَرُ فَیَخْشَعُ لَها اِذا ذُکِرَتْ، وَ تُغْری بِها
زمانی که جامه پستی به بر ننموده و آبرو از دست نداده تا تنگ نظرانِ به ذلّت نشسته
لِئامُ النّاس ِ کانَ کَالْفالِجِ الْیاسِرِ الَّذی یَنْتَظِرُ اَوَّلَ فَوْزَه مِنْ قِداحِهِ
به سرزنشش برخیزند همانند قماربازی است که با اولین تیر خود
تُوجِبُ لَهُ الْمَغْنَمَ، وَ یُرْفَعُ بِها عَنْهُ الْمَغْرَمُ. وَ کَذلِکَ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ
احتمال بردن دارد، بدون اینکه در انتظار باختن باشد. همچنین انسان مسلمانی که به دور
الْبَریءُ مِنَ الْخِیانَهِ یَنْتَظِرُ مِنَ اللّهِ اِحْدَی الْحُسْنَیَیْنِ: اِمّا داعِیَ اللّهِ،
از خیانت است به انتظار یکی از دو برنامه نیکو از سوی خداست: یا خداوند او را به جهان دیگر برد،
فَما عِنْدَ اللّهِ خَیْرٌ لَهُ، وَ اِمّا رِزْقَ اللّهِ، فَاِذا هُوَ ذُو اَهْل وَ مال، وَ مَعَهُ
که در آنجا آنچه نزد خدا دارد برای او بهتر است; یا رزق الهی در اهل و مال و همراه آن
دینُهُ وَ حَسَبُهُ. اِنَّ الْمالَ وَ الْبَنِینَ حَرْثُ الدُّنْیا، وَ الْعَمَلَ الصّالِحَ
دین و شرف به او برِسد. همانا ثروت و فرزند بهره این جهان، و عمل صالح نصیب
حَرْثُ الاْخِرَهِ، وَ قَدْ یَجْمَعُهُمَا اللّهُ لاَِقْوام. فَاحْذَرُوا مِنَ اللّهِ ما
انسان در آخرت است، که گاه خداوند این دو را در گروهی جمع می کند. بنابراین از خداوند نسبت
حَذَّرَکُمْ مِنْ نَفْسِهِ، وَ اخْشَوْهُ خَشْیَهً لَیْسَتْ بِتَعْذیر،
به آنچه شما را از آن برحذر داشته پروا کنید، و از او جدّاً بترسید نه ترسی که محصول عذر و بهانه باشد،
وَ اعْمَلُوا فی غَیْرِ رِیاء وَلاسُمْعَه، فَاِنَّهُ مَنْ یَعْمَلْ لِغَیْرِ اللّهِ یَکِلْهُ اللّهُ
و عمل کنید ولی بدون ریا و خودنمایی، زیرا کسی که برای غیر حق عمل کند خداوند او را برای دریافت
لِمَنْ عَمِلَ لَهُ. نَسْاَلُ اللّهَ مَنازِلَ الشُّهَداءِ، وَ مُعایَشَهَ السُّعَداءِ،
مزد به همان غیر واگذار کند. رتبت شهیدان، و زندگی با سعادتمندان،
وَ مُرافَقَهَ الاَْنْبِیاءِ.
و همنشینی با انبیا را از خدا خواهانیم.
