رشد قارچ گونه مگامال ها در تهران/چه کسی مقصر است؟

به گزارش سلام نو،  مگامال‌ها در تهران به شکل عجیبی در حال رشد است. چند ماه پیش آمارهای رسمی از وجود بیش از ۲۷ مگامال فقط در ۳ منطقه تهران حکایت داشت. طبق بررسی‌ها در حال حاضر در منطقه یک ۱۳ مال، و در منطقه ۳ و ۲۲ نیز هر کدام ۷ مرکز خرید فعال وجود دارد. اما با توجه به ساخت و سازها در این مناطق باید به این اعداد افزود. آماری که نشان از عملکرد بی‌ضابطه شهرداری و بی‌توجهی به ظرفیت و گنجایش مناطق شهری تنها با نگاه افزایش درآمد و فروش شهر است. مساله‌ای که موضوع بحث جامعه‌شناسان و فعالان حوزه شهری در دانشگاه علوم اجتماعی تهران بود و در آن دکتر عباس کاظمی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علم و فرهنگ، اشرف امیر ابراهیمی پژوهشگر و برنامه ریز شهری و محمدسالاری عضو شورای شهر تهران به تحلیل‌هایی در این باره پرداختند. در این زمینه عباس کاظمی گفت: در اینکه مال ها بخشی از زندگی مدرن و امروزه ی ما هستند جای شکی نیست  ولی اینکه چگونه  و بدون برنامه ریزی مال ها توسعه  پیدا می کنند و جایگزین  کاربری های دیگر می شوند این مسئله است بسیاری با وجود خود مال ها می جنگند و نه با شیوه ی بی برنامه ی اونها درون شهرها.

کاظمی افزود: از زمان قالیباف به بعد گسترش مال ها به چشم می خورد  در زمان قالیباف شهر دچار چرخشی  برای اداره ی خود می شود و توسعه ی شهری به سمتی میرود که  از طریق فضاهای تجاری و چند منظوره، ساخت و ساز شهری و منابع شهری را تامین می کند، در حالی که در دوره ی کرباسچی این کسب درآمدها از طریق ساخت و سازهای مسکونی بوده است

وی در ادامه افزود: نتایج تحلیل محتوای کمیسیون ماده ی پنج از 26 مصوبه در زمان کرباسچی تغییر کاربری برای تجاری سازی،  22 مورد آن مورد موافقت قرار می گیرد و بیشتر حجم این تغییر کاربری ها، مسکونی است تا تجاری. از سال 67 تا سال 95، چهارصد و هشتاد و پنج مصوبه در کمیته ماده پنج برای تغییر کاربری و تبدیل به تجاری وجود داشته است که سیصد و شصت وشش مورد آن  مربوط به دوران قالیباف می باشد  و از این 484 مورد تنها یازده درصد مورد مخالفت قرار گرفتند و در اصل 431 مورد آن تصویب شده است. 45 درصد آن مربوط به تغییر کاربری از مسکونی به تجاری بوده است، 59 مورد تغییر از فضای سبز به تجاری  وجود داشته است و با چهل مورد آن موافقت شده است و بیشتر آن باز هم در دوران قالیباف بوده است و به همین دلیل دوره ی قالیباف در گسترش مال ها  درتهران بسیار مهم بوده است.

وی در ادامه تاکید کرد: باید این دید کلیشه ای را که شهرداری باعث گسترش ساخت و ساز شده است را از خود به دور کنیم، به عبارتی از دهه ی 70 به بعد ساخت و ساز از اختیار شهرداری خارج شده  و نیروهای اجتماعی و سیاسی و نظامی خارج شهرداری در ساخت و سازهای شهرداری وارد می شوند و ممکن است که در بدو امر مجوز شهرداری هم نداشته باشند و بعد به دنبال مجوز بروند.

مگامال‌ها پیوست فرهنگی و اجتماعی ندارند

کاظمی بیان کرد: نکته ی مهم در مورد مراکز این است که این مراکز خرید هیچ کدام پیوست فرهنگی و اجتماعی نداشته و این خود  می تواند به عنوان عاملی باشد که مراکز خریدی خارج از استاندارد را ایجاد کرده است.

کاظمی بیان کرد:  نمی توان وارد وبسایت شهرداری شد و فهمید چه تعداد مراکز خریدی وجود دارد و چه پیوست هایی دارد و بر اساس چه مصوبه ای مجوز گرفته است و آیا پیوست در حال ساخت داشته و یا پیوست بعد ساخت داشته است؟ هیچ چیزی وجود ندارد و شهرداری نظارت تامی بر روی مراکز خرید ندارد.

کاظمی در ادامه به پیامدهای مال سازی پرداخت: پیامدها در سه سطح فرد، شهر و روی خود مال هاست. به عبارتی تغییر چهره ی شهرها با مال ها اتفاق می افتد و برخی مناطق با مال ها شناخته می شوند و همینطور توصیه ی بی رویه ی مال ها، خود مال ها را تضعیف می کنند.

فضاهای عمومی مردم تجاری‌سازی می‌شوند

کاظمی بیان کرد: ما با دگردیسی در فضاهای شهر روبروییم، به طور کلی فضاهای عمومی باز که اساسا نداشتیم و اگر هم داشتیم دارای محدودیت های زیاد بوده است مثل پارک آب و آتش که محدودیت ایدئولوژیک دارد که شکل خاصی از حضور و تنها کودکان در حال حاضر می توانند آب بازی کنند و نوع دیگر مداخله در فضاهای عمومی صورت می گیرد و ما در واقع با دو پدیده ی همزمان  عمومی سازی فضای تجای و تجاری سازی فضای عمومی مواجه ایم، فضاهای عمومی شهری به دلیل کنترل مناسبات رفتاری مردم تجاری شده است مانند پارک آب و آتش  و به عبارتی سیاست های نانوشته ی شهری شکلی از توسعه ی فضا را ایجاد می کند که متعاقب آن شکل خاصی از رفتار را می طلبد. در مورد عمومی سازی فضاهای تجاری نیز با گسترش مال ها نه به عنوان مراکز خرید بلکه به عنوان مراکز عمومی شهری مواجه ایم.

مردم در مگامال‌ها تفریح می‌کنند

وی در ادامه بیان کرد: مجتمع های تجاری امروزه حول تفریح است ، طبق مطالعات انجام شده در سال نود و شش،  57 درصد شهروندان تهرانی بیان کردند که از مجتمع های چند منظوره بازدید کرده اند  و به عنوان پاتوق ها به آن نگاه می کنند و 12 درصد فقط برای تفریح وارد شدند تا خرید؛ این یعنی مراکز خرید در حال تبدیل شدن به الگویی از فضاهای عمومی شهری می شود یعنی اینکه ما شهروندان را ناخواسته به سمت فضاهای اندرونی بسته  عمومی با مالکیت خصوصی میبریم به جای اینکه حضور آنها را در فضای عمومی باز تشویق کنیم.

وی در پایان بیان کرد: یکی از جنبه های منفی وجود مگامال ها این است که  امکان تبدیل به عرصه ای برای تعاملات شهروندان با یکدیگر و اجتماع گسترده تر از خانواده در آن وجود ندارد، در حالی که  در فضاهای عمومی شهری و پارک ها و میدان ها این امکان را به وجود می آورند.

مگامال‌ها به فضاهای مرده شهری تبدیل می‌شوند؟

در ادامه ی نشست اشرف امیر ابراهیمی پژوهشگر و برنامه ریز شهری به سخنرانی پرداخت.

وی بیان کرد: در چهل سال اخیر توسعه ی فضاهای عمومی به سمت نظارت و کنترل رفته است، در حال حاضر تمام فضاهای شهری به نوعی مصرفی شده اند و این جریان مصرف روزانه تبدیل به عامل هویتی جدیدی شده است که برای جوانان نقش مهمی دارد.

وی بیان کرد: یکی از ویژگی های مثبت مال ها این بیان شده است که  برای زنان و جوانان فضاهای امنی را با آزادی های محدود ایجاد کرده است به عبارتی اتفاقاتی در فضاهای باز باعث ایجاد ناامنی و ترس می شود که این احساس در فضاهای بسته کاهش می باید  و همچنین سفرهای درون شهری از جنوب به شمال شهر را کمتر کرده است. چرا که تا پیش از این تمرکز مال ها در مرکز و شمال بودند ولی در حال حاضر بساری از مراکز تفریحی در جنوب و شرق تهران نیز شکل گرفته است

امیر ابراهیمی بیان کرد: در سال های اخیر نه تنها مجتمع های خرید افزایش پیدا کرده است  بلکه کافه ها و پردیس های سینمایی نیز افزایش یافته است ولی برای هیچ کدام برنامه ریزی و تحقیقات اجتماعی  صورت نگرفته است و رشد این مال ها با توجه به نیازهای مردمی نبوده است، مسلما این مال ها یکی پس از دیگری تبدیل به فضاهای مرده و عظیمی در وسط شهر می شوند. بسیاری از این مال ها مرده به دنیا می آیند و یا توان مقابله با دیگر مال ها ندارند.وی افزود: وجود مال ها در فضاهای مسکونی، باعث مشکلات گسترده ی ترافیکی و آلودگی هوا می شوند.

سالاری: از پیمانکاران به پروژه می‌رسیم نه با نیاز مردم!

در ادامه محمدسالاری رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر  سخنرانی کرد. وی به بررسی دلایل شکل گیری مال ها پرداخت: برخی گفتند در دهه ی 80 با افزایش قیمت نفت، نقدینگی در دست مردم افزایش یافت و سرمایه داران کشور  به سمت تجاری سازی رفتند  و بستر آن هم طرح جامع و طرح تفصیلی فراهم کرده بود، برخی دیگر هم گسترش مال ها را نتیجه ی عدم درآمد پایدار برای اداره ی کلان شهرها بوده است و نتیجه ی ان این بود که برای اداره ی شهر، دست به فروش شهر زدنند.

مدافعان مجتمع های چند منظوره بیان دارند که کلان شهر تهران جغرافیای گسترده دارد و لذا سفرهای درون شهری معضلات مهم ترافیکی و الودگی ایجاد کرده است و با توجه به نیاز های مردم، ایجاد مجتمع های چند منظوره ایرادی ندارد، به طور کلی اشکال این 400 مال این است که به طرح تفضیلی فعلی عمل نشده است و پیوست های مطالعاتی در حوزه های ترافیکی و شهرسازی و فرهنگی نداشته است و بیشتر درآمدزایی برای مالک و سرمایه گذار بوده است.

وی در ادامه بیان کرد: مالی که ساخته می شود محلی نیست و ما در پروژه ها از پیمانکار به پروژه می رسیم نه از نیازسنجی مردم.

با گسترش مال‌ها چه باید کرد؟

سالاری گفت: برای برون رفت از این مشکلات باید در طرح های تفصیلی و جامع بازنگری شود و اساسا باید از طرح های جامع بلند مدت عبور کنیم و برای رسیدن به این هدف نیاز به ایجاد دغدعه در عموم مردم و جامعه ی دانشگاهی داریم تا بتوانیم مطالبه کنیم

وی در ادامه افزود: در طرح تفصیلی شهرداری تهران مکلف است نسبت به تعیین استقرار فعالیت ها بسته به نیاز مردم پاسخگو باشد. در حال حاضر صاحب مال است که تصمیم می گیرد چه کاربری هایی وجود داشته باشد و مال ها انباشته شده از کالاهای برندی است که در میان آنها اقتصاد خرد کلا فلج می شود، درصورتی که شهرداری باید براساس نیاز مردم تعیین کند که در این محدوده چه کاربری هایی باید وجود داشته باشند./خبرآنلاین