سلام نو _ سرویس گردشگری: بیهوده نیست که بسیاری از مردمان نازنین شهر میبد، فامیلیِ «زیلوباف» دارند. در این موزه‌ی جذاب، علت این امر را می‌بینیم. «زیلو» یا «پلاس»، از قدیم‌ترین دست‌بافته‌های بشر بوده است و نوعاً رنگِ تیره داشته است.
شاعری بسیار قدیمی (منوچهری دامغانی) در وصفِ شبِ تاریک، چنین می‌سراید: شبی گیسو فرو هِشته به دامن/ پلاسین مِعجَر و قیرینه گَرزَن (دارای روسریِ پلاسین و گُلِ‌سرِ تیره.) بسیاری از حتی محققان و بزرگانی چون علامه دهخدا، این بافته را با «گلیم» یکی گرفته‌اند؛ اما گلیم اساساً در مناطقِ گرمسیر، آنچنان کاربردی نداشته است.
این بافته را از پنبه می‌بافته‌اند و گلیم را از پشم. این بافته را ساده‌تر و کاربردی‌تر و مناسب‌تر برای مناطق گرمسیر می‌دانسته‌اند.
سابقه‌ی زیلوبافی در شهر میبد آنچنان قدیمی است که در موزه زیلوی میبد، اثری با تاریخِ (باور کنید یا نه)، ۸۰۸ هجری قمری می‌بینید (برابر با حدود ۷۸۴ هجری شمسی) می‌یابید؛ یعنی متعلق به ۱۶ سال بعد از وفاتِ حافظ شیرازی!
درست همین‌قدر قدیمی و ناب. نقشِ تار و پودی که اجدادمان با عشق بر این زیلوها بسته‌اند، از پسِ صدها سال تاریخِ پُر از حادثه، اینک در موزه زیلوی میبد برابرِ دیدگان متحیر ما قرار دارد.
گردانندگانِ موزه خلاقیتی به خرج داده‌اند و حتی تابلوی ورودیِ موزه را نیز به‌صورت زیلویی ساده اما زیبا بافته‌اند. زیلوهای متعددی که از مساجد مختلف جمع شده و طرح‌های زیبای نقش‌بسته بر آن‌ها، در این موزه انتظارتان را می‌کشد.
برای رفتن به موزه زیلوی میبد، باید به خیابان امام این شهر قدیمی بروید و بعد از آن، در بلوار قاضی میرحسین، سراغ کاروانسرای شاه‌عباسی را بگیرید که به‌راحتی قابل یافتن است.
آشنایی با موزه زیلوی میبد
بسیاری از افراد تصور می کنند که زیلو بافی نمونه کامل شده حصیر بافی می باشد، اما باید بگوییم افرادی که به بافت زیلو می پردازند هنر خاصی را در نحوه بافتن آن به کار می برند و نقش های زیبای را بر روی آن ایجاد خواهند کرد.
زیلو بافی در شهر میبد به عنوان میراث معنوی به ثبت رسیده است، از طرفی هم در سازمان یونسکو توسط شورای جهانی صنایع دستی توانسته است امتیاز اول را به دست آورد.
تاریخچه و قدمت موزه زیلو به سال ۱۳۸۱ باز می گردد که آن را برای حفظ اثرها و صنایع دستی شهرستان میبد ایجاد کرده اند. موزه زیلو را انجمن یاران یادگارهای فرهنگی میبد اداره می کند.
اولین و تنها موزه زیلو در ایران همین موزه است، که در شهر میبد قرار دارد، که کارگاه های زیلو بافی و کاربافی را هم به نمایش می گذارد.
مردمانی که به بافت زیلو می پردازند تمام هنر خود را به کار می برند که روش بافت زیلو تفاوت بارزی با حصیر بافی دارد.
زیلو بافی به عنوان مراحل تکامل یافته ای از آن یاد می شود که اولین مرحله تکامل آن اختراع سه تار کش است و بعدها توانستند آن را به چهار تار کش و بیشتر تبدیل نمایند.
موزه زیلو از بخش های مختلفی ساخته شده است که آن را در کنار حصار قدیمی شارستان و سالن شرقی کاروانسرای میبد احداث کرده اند. کاروانسرایی که در کنار این موزه قرار دارد به روش چهار ایوانی ساخته شده و از حیاط بزرگی برخوردار است.
نحوه ساخت این کاروانسرا را به روش قاجاریان انجام داده اند که احتمال می رود آن را بر روی کاروانسراهای قدیمی تاسیس کرده باشند، چرا که کاروانسراهای میان راهی زمان صفویه در این محیط ساخته شده است.
هنگام بازدید از موزه می توانید به راحتی از کاروانسرای شاه عباسی هم دیدن نمایید، چرا که موزه زیلو داخل همین کاروانسرا احداث شده است.
معماری جالب موزه زیلوی میبد
موزه زیلوی میبد در سالن شرقی کاروانسرای میبد و در کنار حصار تاریخی شارستان قرار دارد. این کاروانسرا به شیوه ۴ ایوانی بنا شده و دارای حیاطی بزرگ با شترخان، هشتی و چند صُفه است.
شیوه ساخت این بنا به روش قاجاری است و به احتمال زیاد بر ویرانه‌های کاروانسرایی کهن‌تر بنا شده، زیرا این مکان در شمار کاروانسراهای میان‌راهی دوره صفویه جای دارد و از اهمیت بسزایی برخوردار بوده است.
هرچند ساختمان این کاروانسرا دارای تاریخ دقیق نیست، اما بر بنای آب انبار همسایه که با نام «آب‌انبار کُلار» نیز شناخته می‌شود، تاریخ ۱۰۷۰ نوشته شده است.
به دلیل هماهنگی طرح این آب انبار با مجموعه کاروانسرا، پیش بینی می‌شود که این دو بنا همزمان با یکدیگر ساخته شده‌اند. آب‌انبار این مجموعه دارای یک گنبد آجری و چهار بادگیر بلند است.
کاروانسرای میبد، هسته بنیادین یکی از کامل‌ترین مجموعه‌های راهداری بوده و بناهایی مانند چاپارخانه، آب‌انبار و یخچال در کنار آن وجود دارد. حیاط چهارگوش پهناور این کاروانسرا با ایوانچه‌ها و حجره‌های پشت آن، از دیگر ویژگی‌های این مکان به شمار می‌رود.
کاروانسرای میبد که به شیوه چهار ایوانی ساخته شده، دربردارنده ساباط، ایوان‌های بیرونی، هشتی ورودی، حیاط مرکزی، حوضخانه، مهتابی، چهار هشتی زیبا، فضاهای سرپوشیده خاوری و باختری، صد اتاق و ایوان است.
اصطبل‌های این مکان نه به صورت حلقه‌ای پیرامون بنا، بلکه در پشت دیوارهای باختری و خاوری جای گرفته‌اند.
ورودی این کاروانسرا در بخش شمالی و در کنار آب‌انبار قرار گرفته، و دو سوی آن نیز بازارچه قرار دارد.
هرچند ورودی این کاروانسرا بدون هشتی بوده و مستقیم به ایوان شمالی راه می‌یابد، اما گشادگی انتهای ایوان نقش هشتی را ایفا می‌کند. از دیگر نکات این کاروانسرا می‌توان به نداشتن برج و بارو، به دلیل قرارگیری در کنار دژ امنیت شهر اشاره کرد.
نظر شما