همه چیز درباره کریسمس | از علت نامگذاری تا مناسبت ها

به گزارش سلام نو کریسمس همان جشن خوش و آب رنگیست که هر سال اواسط فصل زمستان برگزار می‌شود؛ درخت‌های کاج تزئین شده، ریسه‌های نورانی، پیرمرد مهربانی که لباسی قرمز به تن کرده، هدیه‌های هیجان‌انگیز و بوی شیرینی‌های داغ کره‌ای و زنجبیلی کریسمس، جشن تولد عیسی مسیح است و هر ساله میلیون‌ها نفر در سراسر جهان آن را به عنوان شروع سال نو، جشن می‌‎گیرند.

وقتی صحبت از جشن کریسمس مهم و جذاب می‌شود، احتمالا این سوال به ذهنتان خطور کند که واژه کریسمس از کجا آمده و به چه معناست؟ کریسمس یکی از مقدس‌ترین روزهای سال برای مسیحیان و تولد عیسی مسیح است.

چیزی که از این جشن کریسمس به نسل فعلی رسیده، ترکیبی از فولکلورها و آداب کلیسایی محسوب می‌شود و بیشتر جشنی بین‌المللی با درون مایه‌ مذهبی به شمار می‌آید.

بسیاری جشن سال نو را با جشن کریسمس اشتباه می‌گیرند اما این دو جشن با هم متفاوتند.

جشن کریسمس، جشنی نمادین برای بزرگداشت تولد حضرت مسیح است و سال نو، روز پایان سال قبل و آغاز سال نو محسوب می‌شود؛ شروع سال نو در فرهنگ‌های مختلف با یکدیگر تفاوت دارند.

درباره کریسمس

جشن کریسمس یا آن طور که در زبان فرانسوی رایج است، نوئل (Noël) یکی از جشن های مذهبی مسیحیان است که هر ساله به یاد تولد حضرت عیسی (ع) برگزار می شود.

فرقه های مختلف مسیحیت، در تاریخ های متفاوتی این جشن را برگزار می کنند.

اعضای کلیسای کاتولیک روم و پیروان آیین پروتستان و ارتدوکس معمولا این روز را در ۲۵ دسامبر (برابر با ۴ دی) یا شامگاه ۲۴ دسامبر جشن می گیرند، در حالیکه پیروان ارتدوکسِ شرقی یعنی اکثر سرزمین های اروپای شرقی، ۷ ژانویه (۱۷ دی ماه) را مصادف با کریسمس می دانند.

جشن کریسمس از روز تولد حضرت عیسی آغاز می شود و تا ۱۲ روز به طول می انجامد و در ادامه آن، جشن خاج شویان برگزار می شود.

جشن کریسمس هیچگاه یک جشن کاملا مذهبی نبوده است.

در زمان های بسیار دور این روز را یک فستیوال خیابانی می دانستند که با مِی خوارگی و بی بندوباری بسیاری همراه بود. اما این روزها این جشن، به یک مناسبت خانوادگی تبدیل شده است.

خانواده ها برای فرا رسیدن کریسمس درخت کاج یا نراد را مزین می کنند، غذاهای مخصوصی برای این روز تدارک می بینند و برای یکدیگر کادو می خرند.

در ادامه آداب و رسوم ویژه کریسمس آشنا می کنیم و به چندی از مهمترین نمادهای این مراسم اشاره می کنیم. ما را در آشنایی با این جشن تماشایی همراهی کنید.

مردم هر سرزمینی آداب مخصوص به خود را برای برگزاری کریسمس دارند که به فرهنگ و تاریخ شان وابسته است؛ حتی همانطور که بالاتر اشاره کردیم، در تاریخ برگزاری این مراسم نیز اختلافاتی وجود دارد.

اما با این حال، بعضی رسوم کریسمس از چنان اهمیتی برخوردار هستند که به نوعی نماد کریسمس شمرده می شوند و تمامی مسیحیان به آن ها توجه ویژه ای دارند.

در ادامه به همین آداب مشترک میان تمام مسیحیان جهان می پردازیم و اگر مورد جذاب و قابل ذکری در برخی سرزمین ها نیز وجود داشت، از توضیح شان غافل نمی شویم.

اما باید اشاره کنیم که بسیاری از این رسوم ریشه ای تاریخی دارند و به داستان تولد عیسی مسیح مرتبط هستند.

علت نامگذاری کریسمس

کریسمس (Christmas) مخفف شده واژه کریستس مس (Christ's mass) است و از حدود سال ۱۰۳۸ استفاده می شود. در حدود سال ۱۱۳۱ عبارت کریستِس مِسِ (Cristes-messe) را هم به کار می بردند.

شاید نمی دانستید اما این جشن در طول تاریخ با نام های گوناگونی شناخته شده است برای مثال آنگلو ساکسون ها (۱) (The Anglo-Saxons) از واژه میدوینتر (midwinter) به معنای میانه زمستان برای اشاره به کریسمس استفاده می کردند.

در برخی سندهای تاریخی هم واژه نتیویتی (Nativity) را برای این جشن به کار برده اند.

از دیگر کلمات مترادف کریسمس می توان به جیولا یا گوئولا (Gēola) به معنای دوره ای از زمستان، نوئل (Noel) یا ناتالیس (nātālis) به معنای روز تولد نام برد.

در بیشتر منابع آمده که کلمه کریسمس از سال ۱۰۵۰ استفاده شد و از همان زمان به معنای روز مسیح به کار می رفت.

گاهی در نگارش دیده می شود که از واژه مخفف اکس مس (Xmas) استفاده می کنند، این کلمه هم از قرن سیزدهم رواج یافت و پیش از آن در دایره واژگان انگلیسی هیچ جایی نداشت.

در آخر بد نیست بدانید که در زبان آلمانی از کریسمس با نام وایناختن (Weihnachten) نیز یاد می شود.

ریشه لغوی کریسمس یعنی مراسم عشای ربانی در روز مسیح است که برای نخستین بار در سال ۱۰۵۰ میلادی وارد زبان انگلیسی قدیم شد.

براساس مطالعات برخی از محققان نیز این واژه را مربوط به قرن ۱۳ میلادی می دانند، که تا پیش از آن به کریسمس، یول Yule گفته می‌شد.

از نظر تاریخی مطالعات نشان می‌دهد، که جشن کریسمس جایگزین جشن روز میلاد خورشید شکست ناپذیر است که به ان سول اینویکتوس نیز گفته می‌شد.

این جشن تا پیش از کریسمس در امپراطوری رم برگزار می‌شده، اما پیش از جایگزین شدن جشن کریسمس روز ۱۷ دسامبر جشن ساتورنالیا را برگزار می‌کنند.

پس از ظهور آیین مسیحیت به دلیل مشخص نبودن میلاد حضرت عیسی، ۲۵ دسامبر را در نظر گرفتند.

این مراسم برای اولین بار در سال ۲۲۱ پس از میلاد به عنوان روز میلاد مسیح در نظر گرفته شده است.

برای بسیاری از اقوام اروپایی مثل مردم اسکاندیناوی، زمستان زمان شادی و پایکوبی محسوب می‌شده و جشن انقلاب زمستانی، بهانه‌ای برای قدردانی از بازگشت خورشید و پیش درآمدی باشکوه برای نزدیک شدن به موسم بهار بوده و هست.

در این زمان، مردم اسکاندیناوی آتش روشن می‌کردند و دور آن جمع می‌شدند و تا سوختن آخرین قطعه چوب، جشن می‌گرفتند و این کار را بسیار خوش‌یمن می‌دانستند.

با ظهور مسیحیت و کشمکش‌های مختلف پیروان این دین با هم، قرن‌ها برگزاری جشن کریسمس و شیوه برگزاری آن، محل بحث و جدل بود تا این که آمریکای نوین قرن ۱۹ این جشن را از یک کارناوال پر سروصدا به یک جشن خانواده‌محور تبدیل کرد.

کریسمس جشنی بر پایه ارزش‌های مسیحیت است اما از آنجایی که تاریخ تولد حضرت مسیح کاملا مشخص نیست و هنوز هم در رابطه با زمان ولادت ایشان تردیدهای بسیاری وجود دارد، روز کریسمس، روز واقعی تولد حضرت مسیح نیست.

هر چه بیشتر به تاریخ این جشن و پیدایش آن بنگریم، متوجه خواهیم شد که کریسمس یک جشن کاملا مذهبی نیست و تنها بهانه‌ای برای برابری بخش‌های مختلف جامعه و با هم بودن خانواده‌ها بوده است.

مناسبت های کریسمس

در کنار آداب و رسوم مختلفی که مردم کشورهای مختلف دارند، برخی از رسوم عجیب بیشتر به چشم می آید. البته این آداب و رسوم در هر کشوری تفاوت دارد، که در ادامه با آن آشنا می شوید:

اوکراین: استفاده از تارعنکبوت روی درخت کریسمس به عنوان نماد خوشبختی و ثروت است که براساس داستان های قدیمی در خانه فرد فقیری عنکبوت افسانه ای تار می تند و وقتی صبح روز بعد از کریسمس بیدار می شوند، تمام تارها طلا شده است.

ایسلند: یول کت گربه ای است که در زمستان سرگردان است و به دنبال کسانی است که لباس عید نخریده اند. از همین و در این کشور خرید لباس شب عید مهم است.

اتریش: در این کشور بابانوئل برخلاف تصوراتی که پیرمرد مهربانی است، در این کشور بابانوئل کاراکتر کرم گوس است که کودکانی که در طول سال بد بوده اند را مجازات می کند.

اسپانیا: عروسک های چوبی تئونادال که از کنده درختان ساخته شده در خانه ها قرار می دهند و کودکان بر این باوند که تئونادال هدیه کریسمس برای آن ها آورده است.

ژاپن: ژاپنی ها بر خلاف مردم دیگر کشورها به جای بوقلمون، یا هر غذای دیگری مرغ سوخاری سرو می کنند.

آفریقای جنوبی: در این کشور مردم در روز کریسمس کرم ابریشم سرخ شده می خورند.

ایتالیا: در این کشور به جای بابانوئل، ساحره ای به نام بیفانا به کودکان هدیه می دهد. اگر بچه ها در طول سال خوب باشند آبنبات و کادو هدیه می گیرند اما اگر بد باشند زغال سنگ به آن ها می دهد.

کریسمس در استرالیا

جشن کریسمس در استرالیا به این صورت است که خانواده‌ها در شب کریسمس دور هم جمع می‌شوند و به کودکان هدیه‌هایی از سوی بابانوئل اهدا می‌کنند.

روز کریسمس هم خانواده‌ها دور هم جمع می‌شوند و در جشن‌های مختلفی که به این مناسبت برگزار شده، شرکت می‌کنند.

رقص و مهمانی پایه ثابت جشن‌های سال نو میلادی است.

استرالیایی ها روز بعد از کریسمس را باکسینگ دی می‌نامند. به این معنا که خانواده‌ها در این روز جشن می‌گیرند و هدایایی را به نشانه تشکر برای فروشنده‌ها، مغازه‌ها، پستچی یا هر کسی که در طول سال به آن‌ها کمک کرده اهدا می کنند.

آمریکایی‌ها به روز باکسینگ دی، جمعه سیاه می‌گویند. علاوه بر این دو رویداد مهم ورزشی کریکت و نیز قایقرانی که سالانه است، در شهرهای ملبورن و سیدنی برگزار می‌شود.

کریسمس در انگلستان

جشن کریسمس برای انگلیسی‌ها، بسیار محبوب است. روز قبل از کریسمس خانواده‌ها آماده تزیین و آماده‌سازی درخت کریسمس می‌شوند.

پس از آن کودکان برای بابانوئل نامه می‌نویسند و خواسته‌های خود را بیان می‌کنند.

هدیه به کودکان از طرف بابانوئل یکی از بخش‌های جذاب این جشن است که در بسیاری از انیمیشن‌های خارجی آن را دیده‌ایم.

کریسمس در فرانسه

کریسمس برای فرانسوی‌ها در روز ۵ دسامبر آغاز می‌شود که طی آداب و رسوم خود در این روز عید نیکولاس را برگزار می‌کنند.

اما در روز جشن کریسمس ناقوس کلیساها به صدا در می‌آید و مردم سرود نوئلز را به فرانسوی می‌خوانند.

بوچه نوئل سنتی یکی از غذاهای سنتی فرانسه است که به مناسبت کریسمس پخته می‌شود. بوچه نوئل کیکی پر شده از باتر کریم با لوگوی یول است.

کریسمس در آمریکا

آمریکایی‌ها برای جشن کریسمس اهمیت زیادی قایل هستند. آن‌ها در این ایام به دید و بازدید و جشن و پایکوبی می‌پردازند.

درخت کریسمس را در خانه‌های تمام آمریکایی‌ها در این مراسم می‌بینید.

خرید، خواندن سرود، اهدای کارت تبریک، پخت شیرینی‌های مخصوص کریسمس، آویزان کردن جوراب کریسمس، راه‌اندازی بازارچه‌های کریسمس از مهمترین کارهایی است که آمریکایی‌ها در این ایام انجام می‌دهند.

کریسمس در چین

جشن کریسمس برای چینی‌ها نیز بسیار مهم است. اگرچه مسیحیان در چین تعداد کمی هستند اما جشن “شنگ دان جیه” به معنی جشنواره مقدس خانه برگزار می‌شود.

در این روز مسیحیان چین درخت کریسمس را که به آن درخت نور می‌گویند، تزیین می‌کنند تا آماده برگزاری جشن شوند.

هر فرهنگی که کریسمس را جشن می‌گیرد، راه‌هایی برای متمایز کردن جشن خود دارد. برخی از آن‌ها شامل ظروف یا خوراکی‌هایی هستند که فقط یک‌بار در سال ظاهر می‌شوند.

برخی دیگر هدایایی می‌دهند که معنای خاصی دارد، و برخی دیگر به شیوه‌ای خاص غذای خاصی را درست می‌کنند. در ادامه برخی از کشورها را بررسی کرده‌ایم:

در ژاپن از KFC برای شام استفاده می‌کنند

در ژاپن، جشن کریسمس نسبتاً جدید است. به عبارتی مردم تنها چند سال است که کریسمس را جشن می‌گیرند.

در ژاپن، چندان به وجه‌ی مذهبی این جشن توجه نمی‌شود، آن‌ها از این تعطیلات برای دورهمی خانوادگی یا قرار عاشقانه استفاده می‌کنند.

بسیاری برای شام کریسمس KFC سفارش می‌دهند یا به جای پختن غذا، به رستوران می‌روند.

در لهستان مردم قبل از شام ویفر می‌خورند

در لهستان و بسیاری از جوامع لهستانی در سراسر جهان، شام شب کریسمس یا (ویگیلیا) با اشتراک نوعی ویفر آغاز می‌شود.

این ویفر مربعی نازک از آرد درست شده است و تصویری از تولد روی آن است.

همه‌ی افراد حاضر در اطراف میز یک قطعه را جدا می‌کنند و پیش از اینکه آن را بخورند، کریسمس را به هم تبریک می‌گویند.

در اروپای مرکزی، کپور را برای شام می‌خورند

به گزارش NPR، در سراسر اروپای مرکزی، مردم برای شام شب کریسمس، از ماهی کپور استفاده می‌کنند.

اما، افراد سنتی‌تر به جای خریدن آن از سوپرمارکت، اجازه می‌دهند ماهی چند روز قبل از تهیه و خوردن آن، در وان حمام شنا کند.

افسانه‌ها می‌گوید، ماهی زنده برای سال نو شانس و اقبال به ارمغان می‌آورد.

در سوئد، فنلاند و نروژ، روز سنت لوسیا

در سوئد، فنلاند و نروژ، روز سنت لوسیا بخش ویژه‌ای از فصل کریسمس است که به یاد زنی برگزار می‌شود که گفته می‌شود یکی از اولین شهدای مسیحی است.

جشن‌ها شامل راهپیمایی‌هایی با نور شمع است که دختر بزرگ هر خانواده مانند سنت لوسیا لباس‌های سفید می‌پوشد و اغلب تاج گلی با شمع به سر می‌کند.

دختران همچنین نان‌های لوسیا (S شکل) را به همراه قهوه سرو می‌کنند.

در اتریش کرامپوس برای بچه‌های شیطان شکار می‌کند

در اتریش و باواریا، سنت نیکلاس، هدایای خوبی به بچه‌ها می‌دهد، در حالی که کرامپوس (Krampus) شخصیتی افسانه‌ای به شکل نیمه‌مرد و نیمه بز، سعی می‌کند در جوراب بچه‌ها زغال‌سنگ بیندازد.

گفته می‌شود پس از این اتفاق ناخوشایند، بابانوئل آن را با یک هدیه جایگزین می‌کند.

در انگلستان جوراب ساقه‌بلند به تخت آویزان می‌شود

در بریتانیا، جوراب‌ها به شومینه آویزان نمی‌شوند، بلکه آن‌ها را به انتهای تخت کودکان آویزان می‌کنند تا مطمئن باشند که بابانوئل حتما آن‌ها را پیدا می‌کند.

سرودهای کریسمس

سرودهای متعددی درباره کریسمس وجود دارد که قدمت کهن ترین آن ها به زمان رومی ها و قرن چهارم میلادی باز می گردد.

در حال حاضر ترانه های مدرنی هم برای این جشن می سرایند؛ اما سرودهای کهن را اسقفان اعظم نوشته اند و هنوز هم خوانده می شوند.

از جمله محبوب ترین و معروفترین سرودهای جشن کریسمس می توان به سرود جینگل بلز (Jingle Bells) اشاره کرد که شاید بیش از هر سرود دیگری در سراسر دنیا خوانده می شود.

عبارت جینگل بلز، "زنگ های جرینگ جرینگ کنان" معنی می دهد. جالب آن که این سرود در اصل برای روز شکرگزاری سروده شده بود؛ اما این روزها محبوبیت کریسمسی پیدا کرده است.

از دیگر سرودهای این زمان از سال می توان به ونی ردمپتور جنتیوم یا "من نجات دهنده شدم" (Veni redemptor gentium) و کود ناتوس اکس پرنتیس یا "تولد یافته از قلب خانواده" (Corde natus ex Parentis) اشاره کرد که توسط یک شاعر اسپانیایی نوشته شده و هنوز هم در بعضی کلیساها خوانده می شود.

با گسترش سرزمین های مسیحی نشین سرودهای محلی مختلفی به عنوان شعر کریسمس مطرح شدند و حالا هم در کشورهای گوناگون به زبان های متعددی خوانده می شوند.

سروده های مختلفی به زبان فرانسوی، آلمانی و ایتالیایی وجود دارند که از محبوبیت بسیاری برخوردار هستند.

با مدرن شدن جشن کریسمس سرودها از حالت رسمی خود خارج شده اند و حالا برای گوش سپردن به آن ها نباید حتما به کلیسا رفت.

کافیست مردم در ایام کریسمس در شهرها قدم بزنند تا گروه های مختلف و خواننده های خیابانی را در حال خواندن سرودهای معروف کریسمسی ببینند.

خواننده های مطرح نیز در این زمان از سال، دست روی دست نمی گذارند و آهنگ های جدیدشان را روانه بازار می کنند تا حال و هوای کریسمسی را بیش از پیش در شهرها پراکنده کنند.

این فقط یک نمونه از آهنگ‌های معروف کریسمس است و هر ساله آهنگ‌های جدیدی نیز منتشر می‌شوند. این آهنگ‌ها از سبک‌ها و ژانرهای مختلف موسیقی همچون پاپ، راک، کلاسیک، جاز، و … هستند و هر کدام به نحوی به جشن کریسمس و فضای این جشن می‌پردازند.

• “All I Want for Christmas Is You” – Mariah Carey
• “Last Christmas” – Wham!
• “Jingle Bell Rock” – Bobby Helms
• “Feliz Navidad” – José Feliciano
• “Do They Know It’s Christmas?” – Band Aid
• “Santa Claus Is Coming to Town” – Bruce Springsteen
• “Rockin’ Around the Christmas Tree” – Brenda Lee
• “It’s the Most Wonderful Time of the Year” – Andy Williams
• “Rudolph the Red-Nosed Reindeer” – Gene Autry
• “Happy Xmas (War Is Over)” – John Lennon and Yoko Ono
• “Wonderful Christmastime” – Paul McCartney
• “Christmas (Baby Please Come Home)” – Darlene Love
• “The Christmas Song (Chestnuts Roasting on an Open Fire)” – Nat King Cole
• “Frosty the Snowman” – Jimmy Durante
• “Sleigh Ride” – The Ronettes