به گزارش سلام نو تلویزیون در بلندترین شب سال هرساله نمایشی از دورهمی‌های خانوادگی، آداب و رسوم شب یلدا را در قاب‌های خود نمایش می‌دهد، البته هنوز خیلی از شبکه‌ها در حال تدارک‌اند و پیگیری‌ها را درباره نام و شکل برنامه‌شان بی‌پاسخ می‌گذارند.
تاریخچه‌ی شب یلدا به گذشته‌های بسیار دور برمی‌گردد. اما قدمت دقیقش مشخص نیست. برخی باستان‌شناسان، تاریخ شب یلدا را هفت هزار ساله می‌دانند. آن‌ها به ظروف سفالی دوره پیش از تاریخ، استناد می‌کنند.
این ظروف دارای نقوش حیوانیِ ماه‌های ایرانی، مانند قوچ و عقرب هستند. البته این نقوشِ در کتیبه‌ها و یافته‌های باستان‌شناسی کمیاب‌اند. اما باستان‌شناسان معتقدند، می‌شود آیین مربوط به شب یلدا را تا هفت هزار سال قبل، ردیابی کرد.
لیست ویژه برنامه های تلویزیون در شب یلدا
اما شبکه نسیم پیش‌تر از بقیه شبکه‌ها اعلام حضور کرده است که در شبِ یلدا چه اتفاقی قرار است بیفتد، البته سال گذشته هم شبکه نسیم دورهمی‌ای ویژه را درنظر گرفت، امسال هم قرار است شبکه نسیم شبی ویژه را تدارک ببیند، شب یلدایی که گویا همچون سال قبل قرار است طوفانی در آنتن این شبکه برپا شود؛
ویژه برنامه شب یلدا شبکه نسیم
ویژه‌برنامه «بگو بخند» که با تغییراتی افتتاحیه خودش را در شب یلدا خواهد داشت و همچنین «خوش‌نمک» که با یک شکل جدیدی در طولانی‌ترین شب سال به آنتن خواهد رسید.
البته هنوز دیگر برنامه‌ها و زمان‌بندی خود را مشخص نکرده است.
«نسیم شو» برنامه جدیدی است که از شب یلدا از شبکه نسیم پخش می شود.
پرهام عمرانی طراح، تهیه کننده و مجری این برنامه تلویزیونی گفت: «نسیم شو» با ماموریت معرفی برنامه های شبکه نسیم و تصاویری دیده نشده از این برنامه ها پخش می شود.
عمرانی با جلب توجه به برنامه مهیج و جذاب دو شب ویژه شب یلدا گفت: از شب یلدا هر هفته پنجشنبه و جمعه روی آنتن خواهیم رفت. برای مهمانی خانوادگی شبکه نسیم، طولانی ترین شب سال، تدارک ویژه ای داریم.
تهیه کننده «نسیمی شو» همچنین خاطرنشان کرد: نمایندگان برنامه های شبکه نسیم در دو شب متوالی پنجشنبه و جمعه در یک برنامه ویژه و جذاب حضور خواهند داشت.
وی در پاسخ به این سوال که آیا میهمان این برنامه نمایندگان برنامه هایی مانند جناب خان یا خندوانه خواهند بود، گفت: همه چیز امکان پذیر است و هر مهمان پذیرای این برنامه خواهد بود. در حال حاضر در حال مذاکره هستیم و رسالت طبیعی این برنامه دعوت از نمایندگان برنامه های شبکه نسیم هم قبل و هم الان است.
این گوینده با تاکید بر این مطلب گفت: «نسیمی شو» پنجشنبه و جمعه هر هفته ساعت ۱۹.۳۰ به مدت ۵۰ دقیقه میهمان منازل خواهد بود. به اذن خدا فصل اول را در ماه مبارک رمضان با شعار «حتی با خنده» ادامه می دهیم.
ویژه برنامه شب یلدا شبکه آی فیلم
در این میان شبکه آی‌فیلم قرار است یک ویژه‌برنامه با سه مجری برگزار کند؛ نام این برنامه «ترنج و انار» است، برنامه‌ای مفرح، شاد و جذاب با محوریت زبان و ادب فارسی و آداب و رسوم کهن ایران‌زمین است که با حضور یک مجری ایرانی، یک مجری افغان و یک مجری تاجیک روی آنتن می‌رود.
برخی از آیتم‌های این برنامه همچون شاهنامهخوانی، گزارشی از زادگاه رودکی پدر شعر فارسی و... در تاجیکستان تولید می‌شود.
آخرین شب پاییز در شبکه آی‌فیلم با حضور خوانندگان ایرانی، افغانستانی و تاجیکستانی و آیتم‌هایی چون نمایش روحوضی، سیاه‌بازی و رسوم شب یلدا در برنامه «ترنج و انار» جشن گرفته می‌شود.
اما سال گذشته شبکه یک «شب روشنی» ویژه را با اجرای مجریان این شبکه تلویزیونی روی آنتن برد که تجربه چندان موفقی را پشت‌سر نگذاشت. در شبکه دو علی مشهدی کنار حسن اسماعیل‌پور اجرا را به‌عهده داشت و گفت‌وگوهای صمیمانه‌ای شکل گرفت.
ویژه برنامه شب یلدا شبکه سه
شبکه سه «خودمونی» را ویژه شب یلدای خود قرار داد. «پنج ستاره» و چند ویژه دیگر در شبکه ۵ سیما یلدایی شدند و شبکه نسیم از «خانه جلال» رونمایی کرد و با «شوتبال» به استقبال طولانی‌ترین شب سال رفت.
در دیگر شبکه‌ها هم ویژه‌هایی درنظر گرفته شده بود اما بیشتر رقابت میان شبکه نسیم، شبکه سه و برخی اوقات دو برقرار بود اما حضور مهران غفوریان و ابوالفضل پورعرب تنور یلدایی تلویزیون را گرم نگه داشت.
باید دید امسال یلدایی‌های تلویزیون بنابر نوع برنامه‌سازی جذابیت خودشان را به رخ مخاطب می‌کشانند یا تعدد میهمان‌هایی که از این دست به آن دست می‌شوند، یعنی در واقع مثل سنوات قبل میهمانی در چند شبکه میهمان برنامه‌های یلدایی تلویزیون شود!
باید منتظر ماند و کنداکتور امسال یلدایی تلویزیون را به نظاره نشست، روزهایی که بیش از هر زمان دیگری، تلویزیون نیازمند برنامه سرگرم‌کننده است و به‌نظر می‌رسد در طولانی‌ترین شب سال مخاطب در انتظار یک سرگرمی ویژه و اتفاقات طنزآمیز حال‌خوب‌کن است.
تاریخ شب یلدا ۱۴۰۲
- پنجشنبه، ۳۰ آذر ۱۴۰۲ – جشن شب یلدا
جشن شب یلدا برابر است با پنجشنبه ۳۰ آذر ۱۴۰۲ مصادف با ۲۱ دسامبر ۲۰۲۳ میلادی و یا ۷ جمادی الثانی سال ۱۴۴۵ قمری.
- تاریخ شمسی: پنجشنبه، ۳۰ آذر ۱۴۰۲
- تاریخ میلادی: Thursday, December ۲۱, ۲۰۲۳
- تاریخ قمری: خمیس، ۷ جمادی الثانیه ١٤٤۵
نکته : ۳۰ آذر ۱۴۰۲ پنجشنبه و جشن شب یلدا است و تعطیل رسمی نیست.
از جذاب‌ترین آیین‌های شب یلدا یا شب چله، سفره و خوردنی‌های آن است. سفره شب یلدا شامل میوه‌های مخصوص، آجیل مخصوص و دیگر تنقلات است.
در شب چله در دوران قدیم، سفره‌ای به نام میَزد پهن می‌کردند. آن‌ها میوه‌های تر و خشک، آجیل یا به اصطلاح زرتشتیان لُرک بر سفره می‌گذاشتند.
لرک از اجزای اصلی این سفره بود و در واقع ولیمه این جشن به حساب می‌آمد. از اجزای دیگر این سفره آتشدان، عطردان، بخوردان و بَرسَم را می‌توان نام برد.
بَرسَم وسیله‌ای برای دعاخوانی ست که از جنس شاخه گیاهی خاص و یا فلزِ برنج و نقره ساخته می‌شود.
خلاصه فلسفه شب یلدا
شب یلدا را با نام‌هایی همچون شب چله، خورشید شکست‌ناپذیر، میلاد مهر و... نیز می‌شناسند که به آخرین شب پاییز و طولانی‌ترین شب سال گفته می‌شود.
برگزاری مراسم شب یلدا بین ایرانی‌ها قدمتی بالغ بر هفت هزار سال دارد؛ در واقع، نیاکان ما دریافته بودند که اولین شب زمستان، بلندترین شب سال است.
با اینکه در هیچ دوره‌ای از تاریخ ایران، حکومت‌ها لزومی بر برگزاری این شب نمی‌دیدند؛ ایرانیان از دیرباز یلدا را پاس داشته‌اند.
مردم دوران کهن به دام‌داری و کشاورزی اشتغال داشتند و زندگی خود را بر اساس طبیعت تنظیم می‌کردند؛ به‌طوری که تغییر فصل و کوتاهی یا بلندی شب و روز تاثیری بسزایی بر زندگی آن‌ها داشت.
از همین رو، اهمیت ویژه‌ای برای نور، گرما و بلندی روزها قائل بودند و آن را نیک و پسندیده می‌دانستند؛ اما زمستان، سرما و شب‌های بلند آن خیلی خوشایند آن‌ها نبود.
در آیین مهر، آخرین شب پاییز به‌عنوان شب تولد خورشید به شمار می‌رود؛ زمانی که ایزدمهر درست در سیاهی شبی بلند و سرد، از غاری در کوه‌های البرز پدیدار می‌شود و خورشید نورافزا را به ارمغان می‌آورد.
شب چله در واقع شب تولد و ظهور خورشید محسوب می‌شود.
در کتاب «از اسطوره تا تاریخ» به نقل از دکتر مهرداد بهار آمده است:شب یلدا، تولد مهر یا میترا نیست؛ بلکه تولد خورشید است. مهر با خورشید تفاوت‌هایی دارد.
طبق تقویم مردم ایران باستان نیز چله مصادف با شب تولد خورشید است و با وجودی که خورشید و مهر ارتباط تنگاتنگی با هم دارند، یکی نیستند.
پس از آنکه ایرانیان به آیین زرتشت گرویدند، آداب آیین مهر به بخشی از آیین زرتشت تبدیل شد.
طبق آنچه در کتاب آثار الباقیه آمده است، زرتشتیان روز اول دی را «خورروز» یا همان روز خورشید می‌دانستند و به جشنی که در این روز برگزار می‌شد، «نودروز» می‌گفتند؛ زیرا بازه زمانی شب یلدا تا عید نوروز ۹۰ روز بود.
طبق مطالب کتاب قانون مسعودی، اولین روز از دی ماه، «خره‌روز» یا «خرم‌روز» نام داشت و منتسب به اهورامزدا بود.
زمانی که در عصر ساسانیان، دین زرتشت دین رسمی کشور معرفی شد، اهمیت آیین مهر در نهادهای حکومتی و در زندگی مردم همچنان بارز بود؛ امری که در نقوش به‌جامانده از این عصر به روشنی نمایان است.
بر اساس سنتی دیرینه در آیین مهر، شاهان ایرانی با فرارسیدن روز اول دی تاج‌وتخت شاهی را رها می‌کردند، با پوشیدن جامه‌ای سپید راهی صحرا می‌شدند و بر فرشی سپید می‌نشستند.
نگهبان‌های کاخ و خدمتکاران در این روز آزاد بودند و مثل دیگران زندگی می‌کردند. به این ترتیب همه از پادشاه تا مردم عادی، مقامی یکسان داشتند و هیچ‌کس حق دستوردادن به دیگران را نداشت.
علاوه بر این، در چنین روزی ریختن خون حتی گوسفند و مرغ و همین طور جنگیدن ممنوع بود.
نیروهای دشمن ایران نیز که به این موضوع واقف بودند، به‌صورت موقت دست از جنگ و کشتار برمی‌داشتند که گاهی اوقات به صلح طولانی می‌انجامید.
مردم ایران باستان به احترام «اهورامزدا» و «مهر» دور هم جمع می‌شدند و به خوردن، نوشیدن و شادمانی می‌پرداختند.
سفره‌ای به نام «میَزد» (به‌معنای میزبانی) در این شب پهن می‌کردند که در آن میوه‌های فصل و خشکبار و آجیل وجود داشت که در اصطلاح زرتشتیان، «لُرک» (Lork) گفته می‌شود.
وسایل نیایش نظیر بخوردان، آتشدان، عطردان نیز در این سفره قرار می‌گرفت.
پس از اشاعه آیین مهر در اروپا، مراسم شب یلدا یا شب چله به مناسبت روز زایش مهر و نور برگزار می‌شد و حتی پس از رواج مسیحیت، آداب‌ورسوم این آیین در زندگی مردم و بین رومیان همچنان باقی ماند.
فرقه‌های مختلف مسیحیت تا سال ٣۵٠ میلادی به این نتیجه رسیدند که روز ششم ژانویه را روز میلاد مسیح (ع) معرفی کنند؛ اما با توجه به نفوذ آیین مهر، کلیسای روم مجبور شد تا روز تولد عیسی مسیح (ع) را در همان روز تولد میترا یا مهر قرار دهد تا با این کار جشن آیین مهر به فراموشی سپرده شود.
علت نامگذاری شب یلدا
عدد ۴۰ از دیرباز جایگاه خاصی در فرهنگ ایران داشته است. ایرانیان باستان زمستان را به «چله بزرگ» و «چله کوچک» تقسیم کرده بودند که شامل دو بخش چهل روزه می‌شد.
آخرین شب آذر را چله نامیده‌اند؛ زیرا از آغاز چله بزرگ و آمدن سرمای زمستان حکایت دارد. درست ۴۰ روز بعد جشن سده بر پا می‌شود که به‌مناسبت پایان چله بزرگ و آغاز چله کوچک است.
درباره وجه تسمیه واژه «یلدا» دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد. برخی آن را لغتی سریانی و هم‌ریشه با واژه‌های عربی «تولد»،«ولادت»، «میلاد»، «یولد» و «یلد» می‌دانند که اشاره به تولد ایزد مهر یا «خورشید» دارد. برخی دیگر نیز یلدا را واژه‌ای اوستایی معرفی می‌کنند.
هدف از شب یلدا چیست
یکی از سنت های باستانی ایرانیان که بعد از گذشت سالیان همچنان به قوت خود باقی ست شب یلداست. این جشن در میان خانواده های ایرانی اهمیت زیادی دارد و ایرانی ها هر سال این سنت دیرینه را زنده نگه می دارند.
در طولانی ترین شب سال دور هم جمع می شویم، خوراکی های خوشمزه می خوریم و فال حفظ می گیریم. یلدا سنتی زیباست که از نیاکانمان به یادگار مانده و در آن با برگزاری جشنی شاد به استقبال زمستانی سرد می رویم.
حتما برایتان جالب است که بدانید یلدا چگونه شکل گرفت و چه شد که به یکی از بزر گ ترین جشن های ملی ایران تبدیل شد.
همین که به آخرین روزهای سال نزدیک می شویم درست است که هوا سردتر و سردتر می شود اما تب و تاب خاصی ایرانیان را فرا می گیرد چون قرار است در آخرین شب پاییز، جشنی بزرگ برگزار شود.
در آخرین غروب پاییز سیاهی شب خبر از آمدن طولانی ترین شب سال را می دهد، شبی که ساعت های طولانی اش را باید در کنار هم گذراند.
از زمان های دور تا به حال در فرهنگ ایرانی ها این شب با برگزاری جشن و شادمانی می گذرد. همه فامیل و آشنایان در خانه بزرگ ترها حمع می شوند و با تنقلات و خوراکی های خوشمزه از خودشان پذیرایی می کنند.
شاید در این روز بیشتر از هر زمان دیگر به سراغ دو کتاب شاهنامه و حافظ می رویم، شعرهای حماسی شاهنامه را مرور می کنیم و یا بعد از آرزویی در دل تفعلی بر حافظ می زنیم.
این رسم شیرین ایرانی ها هر سال با گرمی خاصی باشکوه تر از سال قبل برگزار می شود و روزی خاطره انگیز را رقم می زند.
نمی توان با اطمینان نظر داد که در ابتدا رسم برگزاری شب یلدا چگونه به وجود آمد اما دلایل زیادی برای آن گفته شده است.
در زمان های باستان، ایرانی ها از راه کشاورزی روزگار می گذراندند و با تغییر فصل های سال کارهای آن ها هم رنگ و بوی متفاوت به خود می گرفت.
ایرانی های باستان به تجربه فهمیدند که همین که شب اول زمستان فرا می رسد به طولانی ترین شب سال می رسیم و بعد از آن روزها بلندتر می شود برای همین هم این شب را شب تولد خورشید می دانستند.
آن ها بر این باور بودند که تاریکی سمبل اهریمن و روشنایی سمبلی از خیر است برای همین هم در طولانی ترین شب سال برای از بین رفتن اهریمن جشن می گرفتند و شادی می کردند.
آن ها در این شب سفره ای بزرگ پر از میوه و آجیل پهن می کردند و سعی می کردند تا صبح نخوابند و شب را با قصه گویی بگذرانند.
اینکه بعد از شب یلدا روزها بلندتر از روزهای قبل می شود یعنی اینکه خورشید توانسته بر تاریکی پیروز شود. جالب است بدانید که رومی های باستان هم به تقلید از ایرانیان این شب را جشن می گرفتند و حتی عده ای از آن ها تولد حضرت عیسی را در همین شب می دانسته اند.
یلدا از جشن های باستانی و کهن ایرانیان است و آنقدر اهمیت زیادی دارد که حتی در شعر و ادبیات ایران هم از آن بسیار یاد شده است.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید یلدا یعنی تولد و ابوریحان بیرونی آن را تولد خورشید می داند. حتما بارها از زبان بزرگ تر ها شنیده اید که به جای شب یلدا از شب چله استفاده می کنند این به این دلیل است از اول زمستان تا ۱۰ بهمن را چله بزرگ و اوج سوز و سرمای زمستان می دانند.
نظر شما