سلام نو _ سرویس گردشگری: بعد از شهر سوخته به یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی سیستان و بلوچستان می‌رسیم.
قلعه تاریخی رستم زابل که به نام معروف‌ترین پهلوان سیستان یعنی رستم نامگذاری شده است. این قلعه در ۷۰ کیلومتری جنوب غرب زابل قرار گرفته است.
قلعه رستم زابل در منطقه‌ای تاریخی و وسیع به نام محوطه حوضدار قرار دارد. در این محوطه آثار تمدن‌های باستانی بسیار قدیمی نیز به چشم می‌خورد و به همین دلیل از جمله مناطق بسیار مهم تاریخی محسوب می‌شود.
عمر و قدمت دقیق این قلعه به طور قطعی مشخص نیست؛ اما آن را به دوران‌های بین دوران سلجوقی تا دوران صفویه نسبت می‌دهند.
گمان‌ها بر این است که این قلعه حدود ۵۰۰ سال پیش خالی از سکنه شده است و دیگر از آن استفاده‌ای نشد.
کاربرد این قلعه در زمان حیات خود، کاربرد دفاعی و در عین حال کاربرد مسکونی بوده است.
معماری قلعه با داشتن برج‌های نگهبانی، خندق و یخدان نشان می‌دهد که حالت تدافعی بسیار خوبی داشته است.
قلعه رستم؛ زیباترین قلعه تاریخی زابل
قلعه رستم یکی از معروف ترین آثار تاریخی برجای مانده از دوران اسلامی در استان زیبای سیستان و بلوچستان در شهرستان هامون است.
مردم سیستان به این قلعه تاریخی که حدود ۵۰۰ سال قدمت دارد، جنبه افسانه ای داده و آنرا به نام پهلوان نامدار ایران زمین رستم، نامگذاری کرده اند.
اوج دوران شکوه و رونق این قلعه در زمان سلسله صفویه و زمان حاکمیت ملوک کیانی سیستان در منطقه بوده است.
برج های نگهبانی، خندق اطراف قلعه، یخدان قلعه، برخی تاسیسات مسکونی داخل بنا و بخش شاه نشین آن از عناصر معماری این بنای تاریخی هستند.
قلعه رستم در ۱۳۹۳ به شماره ۳۱۱۱۰ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
در محوطه حوضدار بقایای یک شهر باستانی با آجرکاری و ساختمان های متعدد و سردر ورودی، برج نگهبانی و ۱۵برج دفاعی دیده می شود.
موقعیت استراتژیک منطقه حوضدار سیستان، همچنین آب و هوا و اقلیم این منطقه باعث ساخت این قلعه مستحکم شده است.
کاربری نظامی و مسکونی قلعه مشخص شده و بیشترین مصالحی که که در ساخت قلعه رستم به کار برده اند، خشت خام است.
بنابراین، می توان آن را در زمره قلعه های خشتی کشور به شمار آورد. در گوشه و کنار این بنا، آثاری از کاربرد گچ نیز وجود دارد.
سر در ورودی قلعه رستم سیستان در جبهه شرقی آن قرار گرفته است.
برج های نگهبانی معروف این قلعه که دور تا دور آن را فرا گرفته اند، خندق عمیقی که زمانی دور آن کنده بودند، یخدان قلعه، برخی تاسیسات مسکونی داخل بنا و بخش شاه نشین آن از دیگر عناصر معماری به کار رفته در این بنای تاریخی هستند.
عناصری که از برخی از آنها ویرانه هایی باقی مانده و برخی نیز هنوز پا بر جا هستند.
قسمت شاه نشین قلعه رستم سیستان برجسته ترین بخش آن است.
این محوطه از یک حیاط نسبتا بزرگ مرکزی، ایوان های شمالی و جنوبی آن، اتاق های نشیمن اطراف حیاط، ساختمان شاه نشین و بخش امنیتی تشکیل شده که در سه طبقه احداث گشته اند.
از ویژگی های برجسته شاه نشین قلعه، پنجره های مشبک کاری شده خشتی آن هستند.
حدود ۱۴ برج نگهبانی را بر روی حصار چند ضلعی این قلعه تعبیه کرده بودند که از آنها تعدادی سالم باقی مانده است.
طبق گفته کارشناسان، حصار شمالی قلعه، نقش یک بادشکن را در مقابل بادهای ۱۲۰ روزه سیستان ایفا می کرده است.
یخدان، عنصر دیگری از معماری این بناست که درست رو بروی بخش شاه نشین قرار دارد. این بنای مدور حدود ۵۴ متر از سطح زمین ارتفاع دارد.
اصطبل چهار پایان را در پشت شاه نشین ساخته اند تا کثیفی های آن به شاه نشین سرایت نکند. در اصطبل قلعه، آخورهایی ردیف شده پشت هم مشاهده می شوند.
در حال حاضر، در اثر گذر زمان بیشتر فضای خندق دور قلعه با خاک پر شده است. این خندق ۷.۵ متر عرض دارد ولی عمق آنرا به دلیل انباشت خاک، تا به حال تخمین نزده اند.
قلعه رستم زابل کجاست
استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایران از کهن ترین و اصیل ترین مناطق کشور به شمار می رود.
از آن جا که روزگاری قوم ما قبل تاریخی سکاها در آن جا سکونت داشتند می توان به روشنی اثبات کرد که این سرزمین چه قدمت طولانی را پشت سر گذاشته است.
اقوام سکا در ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح این ناحیه را به تصرف خود در آورده بودند.
همچنین بنا بر اظهار شاهنامه فردوسی متولد شدن قهرمان اسطوره ای مان رستم دستان نیز همین نقطه اتفاق افتاده بود.
در عصر پیش از ورود اسلام امپراطوری ساسانی تسلط کامل خود را بر این محل نشان داد و سپس با پشت سر گذاشتن چند دهه، یعقوب لیث صفاری زمامداری کامل را بر عهده گرفت.
با در نظر گرفتن حوادث و وقایع بی شمار و گذشتن از مسیرهای پر پیچ و خم تاریخی می توان به وضوح دانست که چه آثار باستانی درخشان و دیدنی در آن جا قابل بازدید است.
قلعه رستم زابل در ۷۰ کیلومتری جنوب غربی شهرستان زابل، بعد از شهر سوخته، خارج از جاده اصلی قرار گرفته است.
- به‌دلیل قرارگیری در منطقه جنوبی کشور، بهترین زمان برای بازدید از قلعه رستم زابل فصول خنک سال هستند.
- از آنجا که نورپردازی برای این بنای تاریخی صورت نگرفته است، توصیه می‌کنیم در ساعات روشنایی روز به آن مراجعه کنید. ساعات اولیه صبح یا نزدیک غروب، هوا مناسب‌تر است.
- راهنمای گردشگری در قلعه رستم زابل وجود ندارد. پس بهتر است پیش از سفر، اطلاعات کافی درباره آن داشته باشید.
- آثار تاریخی میراث بشریت هستند. آنها را پاس بداریم و بی‌خدشه‌ای، به نسل بعد امانت‌شان دهیم.
نظر شما