سلام نو _ سرویس گردشگری: یزد از جمله شهرهای کویری، در مرکز ایران است که به عنوان نخستین شهر خشتی جهان به شمار می رود. در این شهر، به دلیل خشکی هوا معماری خانه ها پیرو سبک خاص خودش است. کشاورزی نیز فقط در برخی مناطق و به برخی محصولات اختصاص دارد. با این وجود، باغ های زیبایی از جمله باغ دولت آباد با کوشک زیبای آن در داخل یزد وجود دارند که زیبایی شهر را دوچندان کرده اند.
باغ دولت آباد، از جمله باغ های قدیمی و از جاهای دیدنی یزد است که در محله چهارمنار قرار دارد. این باغ از جمله باغ هایی است که در آثار ملی ایران و در سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسیده اند.
سیر تاریخی باغ خاص دولت آباد در یزد
در اواخر دوره افشاریه، محمد تقی خان بافقی ملقب به خان بزرگ، حکومت یزد را در دست گرفت. او در قرن هجدهم میلادی تصمیم به ایجاد باغی به نام دولت آباد گرفت. این باغ در آن زمان خارج از حصار شهر قرار داشت و سمت شمالی باغ به خیابانی پر از درخت منتهی می شد.
خیابان مذکور به هزار درخت شهرت داشت و با عرضی در حدود ۴ تا ۵ متر و طولی بیش از ۲۰ کیلومتر تا رحیم آباد گسترش می یافت. ضلع شرقی و غربی باغ نیز به ترتیب به خیابانی ۸ کیلومتری و رودخانه ای خشک می رسید.
محمد تقی خان همچنین، قناتی را از قبل در حوالی باغ ایجاد کرده بود که آب آن از ارتفاعات مهریز تامین می شد. او در اواخر زندگی خود، مجموعه باغ، قنات و زمین های حوالی آن را که توسط قنات آبیاری می شدند، وقف چهارده معصوم کرد.
باغ دولت آباد، در دوره های بعد به عنوان محلی برای اقامت حاکمان وقت از جمله شاهرخ میرزا و کریم خان زند کاربرد داشت. این باغ در دوره زندیه اعتبار زیادی کسب کرد و به هشت باغ دولت آباد شهرت یافت. سپس، در دوره قاجار با گسترش شهر، به دروازه چهار منار متصل شد. با این وجود باز هم در خارج از حصار شهر قرار می گرفت.
پس از قاجار باغ دولت آباد تا مدتی متروکه ماند. سپس، در دوره پهلوی با گسترش ساخت و ساز، ساختمان ها اطراف باغ را فرا گرفتند و این باغ تقریبا در بخش مرکزی یزد قرار گرفت. در سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۶۴ وزارت فرهنگ و هنر این باغ را از اداره اوقاف اجاره کرد و به دفتر حفاظت آثار باستانی کشور سپرد.
در سال ۱۳۴۸ خورشیدی، عملیات مرمت و بازسازی توسط این دفتر آغاز شد و بخش هایی از آن تعمیر شدند. بازسازی دیگر در فاصله سال ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۱ خورشیدی انجام شد. با این وجود، رونقی که باغ در دوره افشاریه داشت هیچ وقت به آن بازنگشت.
معماری منحصر به فرد باغ دولت آباد
در این باغ زیبا یکی از اصیل‌ترین طرح‌های باغ ایرانی به کار رفته است و همانند سایر باغ‌های ایرانی فضای باغ در وسط قرار دارد و ساختمان‌ها در اطراف تشکیل شده‌اند. این باغ زیبا دارای چهار بنای اصلی است که سه مورد از آنها هشتی، تالار طنبی و سردر نام دارند و چندین اتاق زمستانی نیز در این مجموعه وجود دارد.
باغ دارای دو بخش مستطیل شکل است که به صورت عمود بر روی یکدیگر قرار دارند و دو بخش مختلف اندرونی و بیرونی را شامل می‌شوند. یکی از ممتازترین قسمت معماری این باغ بادگیر مرتفع آن است که با بیش از ۳۳.۸ متر به شکل هشت ضلعی به عنوان بلندترین بادگیر جهان شناخته شده است.
دراین ساختمان تلفیق باد و آب باعث گذر هوای خنک از زیر بادگیر به قسمت شاه نشین و تالارها می‌شود. باغ دولت آباد یزد در طی تاریخ کاربری مختلفی مانند سکونتگاهی - حکومتی داشته است و باغ بیرونی محلی برای انجام تشریفات حکومتی، مراسم ورزشی و اداره امور شهری و باغ اندرونی نیز بخش خصوصی و اقامتگاهی بوده است. در ادامه به معرفی بخش های مختلف این باغ بی‌نظیر می پردازیم:
هندسه باغ بسیار دقیق بوده و سطح باغ را به دو بخش مستطیلی شکل عمود بر هم (باغ بیرونی و باغ اندرونی) تفکیک کرده است. محور تقارن مستطیل بزرگ‌تر، محور اصلی باغ اندرونی است که آب‌نمای بزرگ باغ به ابعاد ۱۹۴ در ۱۲ متر بر این محور منطبق است. در واقع این محور، همان محوری است که عمارت سردر را به عمارت هشتی متصل می‌کند.
معمار باغ با کاشت درخت در دو جانب محور اصلی، علاوه بر اینکه سبب تمرکز دید به سوی عمارت‌های اصلی باغ می‌شود، موجب عدم محدودیت دید از سوی هر یک از عمارات به‌سمت منظره باغ نیز هست و بر اتصال بصری بین دو عمارت تأکید می‌کند.
وجود چشم‌انداز اصلی به‌شکل مستقیم و کشیده در محور طولی باغ روبه‌روی کوشک و کاشتن درختان بلند در دو طرف آن نقشی اساسی در ایجاد پرسپکتیوی دارد که باغ را طولانی‌تر نشان می‌دهد. آب‌نما که دقیقا بر محور تقارن باغ اندرونی منطبق است، سطح باغ را به دو کرت مستطیلی متقارن تقسیم می‌کند. در باغ اندرونی قسمت عمده باغ کرت‌بندی شده است.
تناسبات کرت‌بندی‌ها از تناسبات دو باغ مستطیل شکل تبعیت می‌کنند.
محور تقارن مستطیل کوچک‌تر که همان باغ بهشت‌آیین است بر محور اصلی باغ عمود است. مستطیل باغ بهشت آیین توسط یک حوض مستطیلی بزرگ که عمود بر محور تقارن مستطیل است به دو قسمت مربع شکل تقسیم می‌شود که در واقع کرت‌های اصلی باغ بهشت آیین همین مربع‌ها هستند.
نظر شما