سلام نو _ سرویس گردشگری: زیگورات چغازنبیل یک سازه باستانی مشهور و یکی از آثار ثبت شده از ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو است. چغازنبیل که به زبان ایلامی باستان میشود «دور اونتاش»، یک مجموعه از دوران ایلام یا عیلام باستان است که در استان خوزستان و در میان مسیر شوشتر و شوش (از شرق به غرب) و مابین دزفول و اهواز (از شمال به جنوب) قرار گرفته است. چغازنبیل در ۴۲ کیلومتری شرق شهر شوش قرار گرفته و بخشی از محدوده شهرستان شوش به شمار می‌رود. در سمت شرق چغازنبیل، روز دز قرار گرفته و بین آن و شهر شوشتر فاصله انداخته است. هر چند تقریبا ۲۵ کیلومتر را باید طی کنید تا از شوشتر به چغازنبیل برسید.
آشنایی با زیگورات چغازنبیل
اولین اثر ثبت شده از ایران در فهرست جهانی یونسکو است. بزرگترین زیگورات موجود در ایران به شمار می‌رود. زیگورات چغازنبیل را می‌توان معادل آسیایی اهرام مصر دانست. یکی از نخستین ساختارهای تصفیه آب جهان را دارد.
واژه زیگورات به معنای کوه و قله یا جای مرتفع است. نام کهن چغازنبیل یا دوراونتاش، به معنای جایگاه و محل اونتاش (سازنده آن) است. اما خود چغازنبیل در زبان لری، به معنای زنبیلی شبیه کوه است.
چغازنبیل در محوطه‌ای باز و دور از شهر قرار گرفته است. نزدیک‌ترین ایستگاه قطار به مجموعه، ایستگاه قطار هفت تپه است. اگر از شوشتر قصد دارید به چغازنبیل بروید، باید مسیرتان به سمت مجتمع کشت و صنعت را به سوی غرب ادامه بدهید. اما اگر از سمت شوش یا اهواز قصد رفتن به آن را دارید، باید از اتوبان اهواز-شوش استفاده کنید. همچنین اگر از شهر های دیگر مثلا شهر تهران قصد رفتن به زیگورات چغازنبیل را دارید میتوانید با تهیه بلیط هواپیما تهران اهواز به شهر اهواز بروید.
برای بازدید از محوطه زیگورات و برای اینکه مسحور عظمت و شگفتی آن بشوید، حدود ۱ ساعت کافی است. برای بازدید از زیگورات، نیاز به پرداخت ورودیه است. جالب است بدانید اولین نمونه‌های شیشه‌گری ایران در چغازنبیل خوزستان یافت شده است. قدمت این آثار شیشه‌ای به حدود ۲هزار سال پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد.
در این میان، مفتول‌هایی شیشه‌ای نیز یافت شده‌اند. گویا از این مفتول‌های شیشه‌ای در ساخت لولای درب و پنجره معابد استفاده می‌کردند. همین مسئله ظرافت در تزئین بناهای تاریخی و همچنین دانش نحوه استفاده از مواد اولیه در تمدن عیلام را نشان می‌دهد.
دورتادور زیگورات به هر آجری که نگاه کنید، شاهد نوشته‌ای حکاکی‌شده خواهید بود. گویا سازندگان و مسئولان آن دوران تلاش داشتند تا نامه‌ای از خود به آیندگان برسانند. به‌صورت کلی در زیگورات چغازنبیل خوزستان، هزاران کتیبه و آجرنوشته مختلف وجود دارد. تا به امروز در این شهر باستانی حدود ۶هزار و ۵۰۰ قطعه آجرنوشته و کتیبه مختلف یافت شده است. باستان‌شناسان نام قدیم این شهر، سازنده و نوع مصالح استفاده‌شده در آن را از روی همین کتیبه‌ها متوجه شده‌اند. همه این آثار به زبان سنتی عیلامی هستند.
تاریخچه زیگورات چغازنبیل
زیگورات چغازنبیل بخشی از مجموعه‌های باستانی تمدن‌های اولیه در دوران انقلاب کشاورزی و تمدن‌های میان رودانی به شمار می‌رود. شهر باستانی شوش هم در شمال غربی زیگورات جای گرفته است.
این زیگورات یا معبد هرمی شکل، در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد توسط «اونتاش ناپیرشا» فرمانروای عیلامی، برای یکی از خدایان باستانی به نام «اینشوشیناک» ساخته شده است. این زیگورات که هرمی با قاعده چهار ضلعی است، توسط دیوارهایی محافظت می‌شده است و اکنون این دیوارها بازسازی شده‌اند.
در مجموعه چغازنبیل، معابدی برای الهه‌های دیگر هم وجود دارد و به نظر می‌رسد قرار بوده معابد دیگری هم ساخته شود. اما فرمانروایان بعدی عیلامی، آن را ادامه ندادند. در مجموعه چغازنبیل همچنین مجموعه‌ای از مقابر سلطنتی مربوط به عیلام باستان وجود دارد. چغازنبیل در روزگار خود، یک مرکز مذهبی و زیارتی بزرگ بوده است.
زیگورات چغازنبیل، توسط حکومت آشوریان با فرمانروایی آشوربانیپال، در سال ۶۴۰ پیش از میلاد، مورد تهاجم قرار گرفته است.
ساختار و معماری زیگورات چغازنبیل
زیگورات چغازنبیل اکنون تقریبا ۲۵ متر ارتفاع دارد. ولی مطالعات باستان شناسی نشان داده است که ارتفاع آن تا قبل از تخریب توسط آشوربانیپال و فرسایش تدریجی، دوبرابر این و دارای ۵ طبقه بوده است. هر ضلع این زیگورات نزدیک به ۱۰۰ متر طول دارد. زیگورات یک ساختار مذهبی بوده که در منطقه میان رودان مانند عراق امروزی، تعداد بیشتری از آنها را میتوانید ببینید. اما زیگورات چغازنبیل، نمونه‌ای منحصر به فرد در ایران به شمار می‌رود.
زیگورات چغازنبیل بیشتر با خشت خام و آجرهای خشت پخته شده ساخته شده است. آثاری از تزیینات و نگاره‌هایی دست ساز که به خطوط عیلامی و اکدی هستند، هم بر پیکره آن وجود دارد. از دیگر وجوه اهمیت چغازنبیل، صنعت کاشی کاری و لعاب کاری است که هنوز آثار آن در این معبد ویران شده دیده میشود. همچنین برخی مطالعات نشان می دهد که کهن ترین تصفیه خانه های آب جهان باستان در این مجموعه ایجاد شده است.
رومن گیرشمن باستان شناس فرانسوی در حدود ۱۰ سالی که در منطقه خوزستان به پژوهش پرداخت، چند مرحله از کاوش را هم در چغازنبیل به انجام رساند.
نظرات