سلام نو _ سرویس گردشگری: در میان دیدنی های شیراز، ارگ کریمخانی یکی از مشهورترین‌ها است. این بنای باشکوه که در مرکز شهر شیراز قرار دارد، از آثار باشکوه دوره زندیه است که توسط کریمخان زند معروف به وکیل الرعایا در سال ۱۱۸۰ هجری قمری ساخته شده است. این ارگ محل حکومت و زندگی کریمخان بود و به همین علت به ارگ کریمخانی معروف است. ارگ کریمخان در سال ۱۳۵۱ در فهرست میراث ملی ایران قرار گرفت.
معرفی ارگ کریمخان شیراز
ارگ کریمخانی یا زندان کریم خان از جاذبه‌های دیدنی شهر شعر و ادب است. این بنای باشکوه و زیبا را کریمخان زند معروف به وکیل الرعایا در در سال ۱۱۸۰ هجری قمری بنا کرد. وی بعد از به قدرت رسیدن و انتخاب شیراز برای مقر فرمانروایی خود، تصمیم گرفت به مانند میدان نقش جهان اصفهان، میدانی وسیع در شمال شیراز قدیم بسازد. این میدان در گذشته توپخانه نام داشت که در ضلع شمال آن دیوانخانه کریمخان، در ضلع شرقی میدان بازار وکیل و چندین کاروان‌سرا، در جنوب میدان حمام و مسجد وکیل، در جنوب غربی آن باغ و در غرب میدان ارگ و اندرونی قرار داشت.
ارگ کریمخان در طی زمان کاربری‌های گوناگونی به خود دیده است. روزگاری این ارگ مکان زندگی و سلطنت کریمخان محسوب می‌شد. بعد از فتح شیراز توسط آقا محمد خان قاجار، به‌دلیل خصومت و دشمنی که با کریمخان داشت؛ دستور تخریب برخی از بناهای کریمخانی را صادر کرد و به‌دنبال این تصمیم تعدادی از بناهای عصر زندیه از جمله حصار شهر تخریب شدند. خوشبختانه بنای ارگ از تخریب محفوظ ماند و از آن به‌عنوان دارالحکومه امرایی استفاده شد که از طرف حکومت مرکزی به امیری و استانداری فارس برگزیده شده بودند.
در دوره قاجار فرمانروایان و حاکمان، بنا بر به سلیقه‌های شخصی، دخل‌وتصرف‌هایی زیادی در ارگ کریمخان داشتند؛ از جمله اینکه در حیاط مرکزی دست به ایجاد یک سلسله عمارت زدند که با معماری ارگ سازگاری نداشت. آن‌ها همچنین روی نقاشی‌های دوران زندیه را پوشاندند و تزییناتی دیگر مطابق با سلیقه خود ایجاد کردند. از آنجایی که گچ به‌راحتی روی لایه‌های قبلی گچ قرار نمی‌گرفت، سطح دیوار را با تیشه خراشیدند و تخریب زیادی در بنا ایجاد کردند.
ارگ کریمخانی در دوره پهلوی سرنوشت دیگری را تجربه کرد و در سال ۱۳۱۰ با ساخت مرکز شهربانی به زندان شهربانی تغییر کاربری داد؛ به همین علت آسیب زیادی به آن وارد شده است. جهت اسکان زندانیان، تالارها را دو طبقه کردند و هرکدام به چهار تا ۶ سلول تبدیل شدند. سطح نقاشی‌های عصر قاجاریه را با گچ پوشاندند و بنا به نیاز گرمازایی و روشن کردن آتش، سطح اتاق‌ها با لایه‌ای از دوده پوشیده شد. در مقابل ارسی‌ها نیز دیواری به ضخامت ۵۰ سانتی‌متر کشیدند.
در سال ۱۳۵۰ این ارگ در اختیار اداره فرهنگ و هنر وقت قرار گرفت و محل تحویل دفتر فنی حفاظت آثار باستانی شد. در حال حاضر نیز زیر نظر وزارت میراث فرهنگی قرار دارد و به‌عنوان موزه بزرگ فارس شناخته استفاده می‌شود. ارگ کریمخان در ۱۴ خردادماه سال ۱۳۵۱ با شماره ثبت ۹۱۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
همه چیز درباره ارگ کریمخان
پلان ارگ کریمخان شیراز مستطیل است و از دو بخش نظامی و مسکونی تشکیل شده است. مساحت این ارگ ۱۳ هزار متر مربع و زیربنای آن چهار هزار متر مربع است. در ساخت این بنا هنرمندان و معماران نامی آن زمان حضور داشتند و آن را با بهترین مواد و مصالح در سریع‌ترین زمان به پایان رساندند.
معماری ارگ کریمخان به شیوه اصفهانی و از نوع معماری درونگرا است. بیرون این بنا ساده و بی‌آلایش است و درون آن تزیینات ظریف و زیبا به کار رفته است. در بالای سردر ورودی ارگ کاشی‌کاری زیبا و چشم‌نواز از نوع هفت رنگ دیده می‌شود که صحنه نبرد رستم و دیو سفید را به تصویر کشیده است و قدمت آن به دوره قاجار برمی‌گردد. بعد از ورودی، هشتی قرار دارد که با عبور از آن وارد حیاط ارگ می‌شوید.
بخش مسکونی ارگ کریمخان سه جبهه شمالی، جنوبی و غربی را شامل می‌شود. هر ضلع دارای یک ایوان ستون‌دار با دو ستون سنگی است. در دوره قاجار ستون‌های اصلی ایوان‌های جنوبی و غربی برداشته شدند و ستون‌های چوبی با تزیینات مارپیچی جایگزین شد. در دو طرف هر ایوان تالار و میان تالارها، دو راهرو، دو طبقه و ۶ اتاق وجود دارد.
در تالارهای ارگ کریمخان ارسی کار شده است؛ ارسی به پنجره‌های چوبی گفته می‌شود که در آن از شیشه‌های رنگی استفاده شده و به صورت کشویی عمودی باز و بسته می‌شود. سقف تالارها به‌صورت دو پوش ساخته شده‌اند و سقف کاذب دوم با فاصله نسبت به سقف اصلی ایجاد شده است. سقف داخلی، طاق‌دار با مقرنس‌های گچی است و با نقاشی‌ها و تذهیب‌های بسیار زیبایی تزیین شده است که از نقاشی‌های عصر صفوی الگو گرفته‌اند. در ترسیم این نقاشی‌ها از موادی مانند طلا، جیوه، شنگرف، گل اخرا و سایر مواد معدنی استفاده شده است.
منبع: کجارو
نظر شما