سلام نو _ سرویس گردشگری: ارومیه در شمال غربی ایران شهری با جاذبه های تاریخی و طبیعی فراوان است. یکی از دیدنی ترین جاذبه های این شهر برج سه گنبد است، آرامگاهی ۸۰۰ ساله که قدمتش به زمان سلجوقیان برمی گردد و با معماری جالب توجهش گنجینه ای ارزشمند تاریخی ست. این بنا با اینکه تا قرن ۱۹ چندان مورد توجه نبود اما به ناگه ویژگی های معماری اش مورد توجه قرار گرفت.
آشنایی مختصر با سه گنبد جذاب ارومیه
سه گنبد یادگاری از دوره سلجوقیان است که همه ساله به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی استان آذربایجان غربی مورد بازدید گردشگران زیادی قرار می‌گیرد. این اثر در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ هجری شمسی با شماره ثبت ۲۴۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسید.
سه گنبد در زمینی ساخته شده که اطرافش را قبور زیادی اشغال کرده و احتمالا زمین مزبور صحن آن بوده است که عده‌ای را پس از مرگ به‌لحاظ قدسیت محل در آنجا دفن کرده‌اند. در این صورت، قبوری که در صحن مزبور وجود دارند، مربوط به طبقه ممتاز روحانی‌ها، سرداران و تجار و اشراف است.
آندره گدار، این بنا را در ردیف برج مدور مراغه و گنبد کبود قرار می‌دهد و می‌نویسد:
با وجود اینکه در آن زمان استعمال تزیینات کاشی رواج داشت و در مقبره مومنه خاتون در نخجوان که در ۵۲۸ ساخته شده، کاشی به کار رفته است، در این مقبره کمترین اثری از رنگ‌آمیزی به نظر نمی‌رسد. نکته دیگر حروف، خطوط و نقوش هندسی سه گنبد است که با سنگ ساخته شده و این دلیل است که معماران عادت داشتند بعضی قسمت‌های تزیین‌شده را نسبت به خود بنا متفاوت بسازند.
به‌خاطر جلوگیری از هرگونه صدمه به سه گنبد، اطراف محوطه آن با نرده‌های فلزی و محوطه‌سازی محصور شده است. مقبره یا برج آجری سه گنبد متعلق به قرن ششم هجری قمری است که تا قرن نوزدهم به هیچ‌عنوان مورد توجه نبود و برای اولین بار در سال ۱۸۵۲ میلادی از طرف نخانیکوف به دنیای هنر شناسانده شد.
با توجه به کتیبه سردر ورودی برج که از طرف خانیکوف خوانده و از طرف موسی پسر ابومنصور ساخته شده است، تاریخ بنای آن چنانکه از جمله آخر کتیبه سوم خوانده می‌شود، «فی شهر محرم ثمانین و خمسمائه» مصادف با سال ۵۸۰ هجری قمری (۱۱۸۴ میلادی) و مربوط به دوره سلجوقیان است.
برخی از مورخان عقیده دارند که این بنا به‌جای آتشکده‌ای از دوره ساسانی احداث شده؛ ولی هیچ‌گونه سند معتبری برای صحت این ادعا به دست نیامده است. طبق کتیبه، این بنا به دستور یکی از امرای سلجوقی به نام شیث قاطه المظفری ساخته شد. ضمن اینکه سه گنبد از نظر معماری با مقبره‌های قرن ششم هجری قمری به‌خصوص مراغه و سایر مقبره‌های دوره سلجوقی شباهت فراوانی دارد.
معماری چشم‌نواز سه گنبد
سه گنبد، برجی استوانه ای و مدور به ارتفاع ۱۳ متر و قطر ۵ متر است که دارای دو بخش سرداب و شیون گاه و دو ورودی مجزا می باشد.
این بنا دریچه هایی در ۴ سمت خود دارد و دو طبقه دارد:
طبقه اول: سردابی است که با پوششی قوس دار از طبقه دوم جدا می شود و دری کوچک به ارتفاع ۱۷۰ سانتی متر دارد.
طبقه دوم: اتاق مقبره است و دری به ارتفاع ۲۵۰ سانتی متر دارد.
در دو طرف بنا به صورت شمالی و جنوبی دو نورگیر هست که چهار کانال باعث ارتباط آن ها با فضاهای طبقه بالا و پایین می شود. با اینکه عده ای این روزنه ها را نورگیر می دانند اما با توجه به محل قرار گیری و نور کمی که از آن ها عبور می کند می توان دلیل ایجاد آن ها را کوران هوا دانست.
مقبره دو درب در طبقه بالا و پایین دارد؛ درب پایینی با آهن ساخته شده و در سال های بعد به بنا اضافه شده است. درب طبقه بالایی از نوع دو لنگه چوبی است و عکس های قدیمی نشان می دهد که آن هم در دوره های بعدی به بنا اضافه شده است.
در واقع، برج استوانه ای، دخمه ای دارد که بر روی قسمت بالایی آن، اتاق مقبره با آجر ساخته شده و درگاه ورودی آن معماری جالب توجهی دارد که با قطعات سنگ و گچ با نقوش هندسی و کتیبه تزئین شده است از طرفی، سقف اصلی گنبد و دیوارهای بنا همگی تا به امروز سالم مانده اند. سمت ورودی شمالی در یک قاب پرنقش و نگار محاط شده و سه کتیبه بر روی در ورودی به چشم می خورد که قسمت بالایی آن ها با مقرنس کاری ساده تزئین شده است.
محل قرارگیری سه گنبد ارومیه
سه‌گنبد نام برجی در جنوب شرقی شهر ارومیه در استان آذربایجان غربی است که در خیابان جانبازان (استاد برزگر) قرار دارد.
این بنای تاریخی که هم‌اکنون در قسمت پرجمعیت شهر خودنمایی می‌کند، مطابق متون تاریخی و با توجه به نقشه قدیمی شهر، قبلا در فاصله یک کیلومتری از دیوار حصار دفاعی ارومیه و در نزدیکی دروازه بازار باش قرار داشت.
آدرس: استان آذربایجان غربی، شهر ارومیه، خیابان جانبازان (استاد برزگر)
نظر شما