سلام نو - سرویس گردشگری: روستای تاریخی اشتبین یا اوشتبین که مربوط به دوره صفوی است، در شهرستان جلفا قرار دارد. این روستا در کنار رودخانه مرزی ارس واقع شده است و به ماسوله آذربایجان شهرت دارد. اشتبین با معماری پلکانی و منحصربه‌فرد و آثار تاریخی متعدد، یکی از جاهای دیدنی استان آذربایجان شرقی محسوب می‌شود. این روستا در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۳۷۹ هجری شمسی با شماره ثبت ۲۶۹۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
اشتبین دارای سابقه تاریخی کهنی است و وجود گویش تاتی در روستاهای اقمار این آبادی (کرینگان و مردانقم) حاکی از پیشینه درخشان تاریخی آن میباشد. روستای پلکانی اشتبین که مربوط به دوره صفوی میباشد. طبیعت زیبا و سبز این روستا بهشت را به تصویر می‌کشد.خانه‌های روستای اشتبین نیز معماری بسیار زیبایی دارد. در حال حاضر چند کتیبه به خط ثلث مربوط به زمان شاه طهماسب و شاه عباس صفوی در این آبادی وجود دارد، و نیز گورستان قدیمی آن، کتیبه هایی باقی مانده است.همچنین در بین دیگر آثار تاریخی موجود در این روستا می‌توان به تعدادی از سنگ درب خانه‌های روستایی اشاره کرد که یکی از آن‌ها را مربوط به دوران سلطنت سلطان محمد خدابنده دانسته اند.این روستا یکی از معدود روستاهای استان آذربایجان شرقی است که ده‌ها کتاب و آثار تاریخی از جمله کتاب تاریخ نادری در بین مردم روستا نگه داری می‌شود. نکته جالب این است که مردم این روستا نسبت به حفظ آثار هنرمندان خود در روستا حساسیت خاصی دارند و سعی می‌کنند که این آثار را خودشان نگه داری کنند.
علت نام‌گذاری روستا
برخی کارشناسان بر این عقیده‌اند از آنجا که روستای اشتبین از سه آبادی هراس، سیاوشان و جعفرآباد تشکیل شده، «اشتبین» از ترکیب دو کلمه «اوش» در زبان ترکی به معنی «سه» و کلمه «تبین» در زبان ترکی تاتی به معنی «طایفه» تشکیل شده است.
همچنین اغلب مردم محلی روستا می‌گویند که روستا میان سه کوه بلند قرار دارد و نام روستا از ترکیب دو کلمه «اوش» به معنی «سه» و «بیین» به معنی «میان» گرفته شده است.
ویژگی معماری روستا
روستای اشتبین در منطقه‌ای کوهستانی واقع شده است و به‌دلیل شیب تند کوه، معماری منحصربه‌فردی دارد. خانه‌های آن به‌صورت پلکانی بنا شده، به‌طوری که سقف هر خانه، حیاط خانه دیگر است. این امر و عوامل دیگری مانند بستر سنگی و شرایط اقلیمی خاص روستا باعث شده‌اند که این محل بافت مسکونی متمرکزی داشته باشد و امکان توسعه فقط از محدوده شمالی آن میسر باشد. کوچه‌های تنگ این روستا با پله‌های زیادی به یکدیگر راه دارند. خانه‌های قدیمی اشتبین به سبک معماری دوره صفویه و قاجاریه ساخته شده‌اند. الگوی داخلی و خارجی خانه‌ها بنا بر اقتصاد و معیشت روستا بنا شده است و هرکدام از خانه‌ها دارای اتاق نشیمن، آشپزخانه، اتاق خواب، انبار علوفه، آغل و کارگاه ابریشم‌بافی هستند. جهت ساخت خانه‌ها نیز برای محفوظ ماندن از سرما به‌سمت شرقی-غربی است.
ویژگی دیگر معماری این روستا، استفاده از بالکن است که مردم محلی به آن «آرتیرما» می‌گویند؛ فضایی که از ساختمان بیرون آمده است و روی معابر قرار دارد. آرتیرما در تابستان جلوی تابش زیاد آفتاب به درون اتاق را می‌گیرد و به‌عنوان فضای بادگیر و خنک محسوب می‌شود.
دیگر ویژگی خاص معماری این روستا فضایی به نام «بنه‌گاه» یا «بناگاه» است که طبق اظهارات مردم محلی به‌دلایل امنیتی شکل گرفته است. این قسمت از بنا هیچ روزنه‌ای به خارج ندارد و تنها نورگیر آن، قسمت انتهایی سقف است. ارتفاع آن تقریبا به‌اندازه دو طبقه ساختمان است و سقف چوبی و هرمی آن را چهار ستون چوبی نگه می‌دارند که معمولا سرستون‌های آن حکاکی شده‌اند. زیر این سقف اغلب تنوری برای پخت نان وجود دارد.
اکثر بناهای روستا دارای نرده‌های زیبا، ستون‌های نقش‌دار و ارسی هستند و این تزیینات زیبا نشان‌دهنده هنر و تمدن اهالی این روستا است.
محصولات روستا
تولید ابریشم نیز در اشتبین سابقه طولانی دارد و کارگاههای تولید ابریشم زیادی در این منطقه وجود دارند. میوه‌های باغی و محصولات جالیز اشتبین بسیار مرغوب است. انار، انجیر، گردو، گلابی، آلبالو، زردآلو، انگور، سماق، زغال اخته، ازگیل، انگور و توت به فراوانی از باغ‌ها به دست می‌آید. به علت نبودن سردخانه و عدم امکان دسترسی آسان به شهر بسیاری از این میوه‌ها از بین می‌رود. گردوی اشتبین خوب و خوش خوراک است و خیلی چرب تر از انواع دیگر گردوهایی که در منطقه پیدا می‌شوند. همچنین انار این منطقه به دلایل ژنتیکی بسیار مرغوب است، بدون هیچ گونه کودی به عمل می‌آید و دو نوع مختلف دارد، سفید و قرمز. انار، رب انار و لواشک انار اشتبین به قدری خوشمزه هستند که اگر کمی از ان را امتحان کنید، محال است از خیر خریدنش بگذرید. لواشک‌های خانگی را زنان روستا با دقت و وسواس زیاد درست می‌کنند. انجیرهای باغات هم بعد از فصل چیدن به انجیر خشک و نوعی شیرینی به نام میان پر تبدیل می‌شوند. میان پر یکی از ملزومات سفره شب یلدا و چهارشنبه سوری در آذربایجان است.
همچنین عسل اشتبین با کیفیتی بی‌مثال خرید منحصر به فرد شما از اشتبین خواهد بود. با کمی پرس و جو شاید بتوانید عسل سیاه کوهستان را هم پیدا کنید. بهترین زمان بازدید از روستای اشتبین:
مناسب‌ترین زمان سفر به روستا
بهار و تابستان
ویژگی آب و هوایی
اکثر ارتفاعات و اراضی اشتبین را مراتع و جنگلها فرا گرفته است. آب و هوای اشتبین تابع آب و هوای منطقه ارسباران است. در مناطق جنوبی کوهستانی هوا سرد و در حوالی دره ارس گرم و معتدل و مطبوع است. زمستانهای اشتبین در مناطق کوهستانی بسیار سرد و برفگیر میباشد و از نظر تقسیمات آب و هوایی جزء مناطق با اقلیم سرد و دارای زمستانهای طولانی میباشد.
نحوه دسترسی
در کنار رود ارس و نوار مرزی ایران و شوروی قرار گرفته است.مسافران پس از گذر از جلفا، روستای سیه رود، نوردوز (مرز ایران و ارمنستان) روستای دوزال، کردشت از سه راهی هراس به روستای زیبای اشتبین وارد می‌شوند.
فاصله روستا از جاده اصلی و مرزی سیه رود-خداآفرین حدود ۷ کیلومتر است. روستای اشتبین از یک سو کاملا به دیواره کوه تکیه کرده است و تنها راه ارتباطی آن با اطراف، جاده ایست که از سمت مرز نوردوز و کردشت به طرف روستا می‌آید. رود ارس از فاصله ۱۴ کیلومتری شمال این آبادی میگذرد. فاصله اشتبین تا بخش ورزقان ۵۰ کیلومتر و تا اهر ۲۲۵ کیلومتر است.
نکات لازم برای بازدید
- بهترین زمان بازدید از روستای اشتبین را می‌توان فصل تابستان دانست که آب و هوای فوق‌العاده‌ای پیدا می‌کند.
- در سفر به روستای اشتبین، حتما سوغاتی‌های مردم بومی را خریداری کنید تا به این طریق به اقتصاد محلی کمک کنید.
- در روستای اشتبین به فرهنگ مردم بومی احترام بگذارید.
نظرات