به گزارش سلام نو به نقل از تریپ یار، مسجد جامع بردستان، مربوط به سده اولیه اسلامی بر روی تپه ای در کنار شهر بردستان از توابع شهرستان دیر در استان بوشهر واقع شده است. بنای اولیه مسجد را به عمر بن عبد العزیز نسبت می دهند که طی قرون بازسازی شده است. در گورستان پیرامون مسجد قبور اسلامی وجود دارند که دارای ارزش تاریخی است. این مکان تاریخی در سال ۱۳۷۷ به شماره ۲۰۶۰ به ثبت ملی رسیده است.
استان بوشهر از سرزمین هایی است که در کنار بهره مندی از تاریخی کهن، نقشی بسیار مهم و حیاتی در دوران مختلف تاریخی کشور ایفا کرده است. این سرزمین به گفته بسیاری از باستان شناسان و محققان، توسط اردشیر ساسانی از سلاطین ایران باستان ایجاد شده است و در ابتدا به نام «رام اردشیر»، شناخته می شد. «ابوشهر»، «بخت اردشیر»، «لیان» و «ریشهر»، دیگر نام هایی که بوشهر را به آن می خواندند. حضور نخستین کشتی جنگی که در زمان سلطنت نادرشاه وارد این سرزمین شده است، گوردخمه هایی که قدمت آنها بیش از چندین قرن است و کاخهای زمستانی هخامنشیان از جمله بناها و آثار تاریخی است که در بوشهر برجای مانده و همانند سندی ارزشمند، نشانگر تاریخ غنی و قدمت قابل توجه این منطقه است.
بندر دیر، بتانه و بی خاتی (بی بی خاتون) و بردستان از بنادر قدیمی سواحل خلیج فارس محسوب میشوند که در همین استان قرار دارند. در میان این آثار تاریخی، مسجد جامع بردستان، با معماری زیبا و سنتی، از جاذبه های گردشگری این خطه از ایران به شمار می رود که مورخان و کارشناسان آنرا یکی از کهن ترین عمارات متعلق به دوره اسلامی، معرفی کرده اند. این مسجد قدیمی در شهرستان دیر، در روستای بردستان، در میان گورستانی کهن و روی تپه ای قدیمی واقع شده است. به گفته باستان‌شناسان، بنای نخستین به همت «عمر بن عبدالعزیز» ساخته شده است. این مسجد فاقد تزئینات متعدد است؛ در واقع کل تزئینات خارجی بنا، طاق نماهایی است که در دیوار مسجد قرار دارد و در عین سادگی، با شکوه تمام ساخته شده و همانند میراثی گرانبها از گذشتگان به یادگار مانده است. این اثر تاریخی و گردشگری در ۲۹ تیرماه سال ۱۳۷۷ به شماره ۲۰۶۰ به عنوان یکی از آثار ارزشمند ملی کشور، به ثبت رسیده است. در گورستان پیرامون مسجد بر روی قبور اسلامی سنگ های آهکی با خط کوفی و عربی قدیم و جدید واقع شده که از نظر تاریخی ارزشمند است. با توجه به بقایا و تکه سنگ های باقی مانده قدمت این قبرستان را می توان حدود سده چهارم و پنجم هجری قمری دانست.
ویژگی‌های معماری مسجد
طراح مسجد جامع بردستان، معماری مسجد را از بیرون به صورت پلانی چلیپایی (صلیبی شکل) طراحی کرده که متاسفانه در حال حاضر، سفید کاری شده است. این مسجد از یک عمارت مربع مستطیل با مدخلی کوچک و محراب، دو اتاق جانبی و شبستانی وسیع تشکیل شده است. شبستان برای روشنایی و هواگیری، فضاهای درگاه مانندی دارد که از داخل و خارج با گچ بریهای زیبایی تزیین شده اند. شبستان در خلاف جهت قبله و حدودا به سمت شمال به جنوب و در مساحت تقریبی ۷۵۰ مترمربع ساخته شده است. بلندای مسجد از راس آن تا سطح زمین بالغ بر ۵ متر است و اینگونه به نظر می رسد که مسجد را روی صخره ای طبیعی (تپه) احداث کرده اند. در حال حاضر ورودی مسجد از ضلع شرقی آن است که سه قوس ناهمگون دارد؛ به بیانی ساده تر این بخش مسجد از لحاظ طول، عرض و ارتفاع هیچ تناسبی با یکدیگر نداشته و باعث ایجاد ناهمگونی قابل توجهی شده است. داخل اتاق ورودی مسجد، می توان ردیفی از پلکان مارپیچ را مشاهده کرد که به پشت بام مسجد، محدود می شود. در بخش خارجی چلیپای سمت جنوب و برخی دیگر از بخش های مسجد، قوس ها به صورت متقارن و شبیه به یکدیگر ایجاد شده است. سقف مسجد نیز به صورت گنبد های خیز کم است و در قسمت داخلی آن می توان آثاری از تزئینات مقرنس کاری شده را مشاهده کرد که از مصالحی همچون لاشه سنگ تشکیل شده است. عمده مصالح استفاده شده در ساخت مسجد جامع بردستان، لاشه سنگ و قلوه سنگهای طبیعی مرجانی است که در منطقه وجود دارد و نیز از ملات گچ و نوعی ملات ساروج نیز در ساخت آن استفاده شده است. روی دیوار ضلع جنوبی بخش ورودی مسجد می توان چهار طاقچه که به حالت چلیپایی است، مشاهده کرد. سازندگان مسجد جامع بردستان، در ساخت آن از تزئینات زیادی استفاده نکرده اند و بیشتر سادگی را به تجملات و تزئینات چشمگیر، ترجیح داده اند اما در بخش هایی از مسجد همچون گرداگرد دیوارهای شبستان داخلی می توان نوار تزئینی گچبری را مشاهده کرد که در شروع قوس ها پوشیده شده است.
از نکات جالب و قابل توجه در مورد مسجد جامع بردستان، وجود یک مقبره در فضای ورودی مسجد است که روی بدنه آن کتیبه ای وجود دارد که در دو سطر مضمون آیت الکرسی نقش بسته است. در شبستان مسجد، ۱۲ ستون به صورت دو ردیف ستون های شش تایی قرار دارد که با اجرای قوس هایی در بین آنها، سقف را روی ستون ها قرار داده اند، به صورتی که هفت دهلیز در سقف ایجاد شده است. محراب نیز همانند بسیاری از بخش های مسجد به صورت ساده و درست در مرکز بدنه غربی مسجد ساخته شده و در بخش داخلی قوس آن مقرنس کاری شده است. در بخش ورودی یا مدخل محراب می توان طرح هایی را مشاهده کرد که به شکل ستون های قیطانی و پایه های گلدانی است و روی نوارهای قیطانی، پوششی از یک ماده شفاف رنگ که کارشناسان احتمال می دهند این ماده کتیرا باشد، قرار گرفته است. از دیگر ویژگی های معماری در این مسجد، تعبیه دو نورگیر مشبک در قسمت پائینی محراب است که نه تنها در این بخش از مسجد وجود دارد، بلکه در گرداگرد بنا و در فاصله های نزدیک نیز نورگیرهای مشبکی کار شده است.
کارشناسان نقش این نورگیرها را تامین کننده نور و نیز تهویه هوا عنوان کرده اند. در سقف میانی شبستان مسجد، ردپایی از کلاف کشی با تیرآهن و چوب که بیشتر از چوب درخت کنار و گز است، برجای مانده است. همچنین در بالای شبستان، بادگیری تعبیه شده که معرف معماری سرزمین های کویری و جنوبی کشور است و هوای خنک و مطلوب درون شبستان را تأمین می کند. دو سکوی سنگی در دو طرف بخش ورودی مسجد قرار دارد. در این بخش لوحی ساخته شده از سنگ مرمر قرار دارد که زمان تعمیر مسجد توسط «حیدرخان دشتی» را به سال ۱۲۷۳ هجری قمری، بیان می کند. همچنین کتیبه ای چوبی در مسجد جامع بردستان وجود دارد که با توجه به متون ثبت شده تاریخی به نظر می رسد که روی آن به صورت برجسته متنی به زبان عربی نوشته شده است. با توجه به کتیبه چوبی که طول آن برابر با ۱ متر و ۴۰ سانتی متر و عرض آن برابر با ۳۵ سانتی متر است، می توان دریافت که «حاجی ابوبکر شاه»، در سال ۸۵۲ هجری قمری، بنای مسجد را بازسازی کرده است. جالب است بدانید که طبق گفته اهالی بردستان، این کتیبه چوبی به دست متولی مسجد در مکانی بیرون از آن نگهداری می شود.
نظر شما