به گزارش سلام نو به نقل از تریپ یار، گنبد غفاریه در شمال غربی شهر مراغه و در کنار رودخانهٔ صوفی چای قرار گرفته‌است. این گنبد بنایی مکعب شکل است که در زمان حکومت ایلخانیان و توسط سلطان ابوسعید بهادر خان ساخته شده است. در ضلع جنوبی، شرقی و غربی بنا از نشانی به نام چوگان دار استفاده شده که در بنای دیگری در ایران مشاهده نشده است که این نشان به نوعی هویت بنای غفاریه را مشخص می کند
این بنا در ۷ مرداد ۱۳۱۲ به شماره ۱۳۷ در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
وجه تسمیهٔ بنا براساس آنچه که از متون تاریخی برمی‌آید چنین است که عارفی به‌نام «نظام‌الدین احمد بن حسین‌الغفاری» در زمان فرمانروایی «سلطان یعقوب بن حسن‌بیگ آق‌قویونلو» هنگام مراجعت از حج، عمارتی در نزدیکی این بنا احداث و املاک و باغی جهت مصارف آن وقف نمود. به‌همین جهت این عمارت و بناهای وابسته و همچنین برج مزبور به‌نام وی به «غفاریه» شهرت یافت.
این گنبد نیز یکی دیگر از مزارهای پنجگانه مراغه می باشد. این بنا در قسمت شمال باختری مراغه، کنار رودخانه صافی چای واقع شده و تاریخ احداث آن در فاصله بین سال های ۷۲۵ و ۷۲۸ هـ. ق است. گنبد غفاریه بنایی مربع و آجری است که بر بالای سکویی سنگی و سردابه دخمه ای عمیقی استوار می باشد.
در چهار زاویه آن ستون هایی با نقوش لوزی یخ ساخته اند. جلو خان بزرگ آن، رو به شمال دارد و پهنای طاق زیرین به جانب خاور است. هر یک از اضلاع طرفین و عقب دارای دو طاقنما و یک حاشیه مکتوب است.
در این گنبد تمامی خطوط، ریحان است. کاشی های این بنا مخلوطی از رنگ آبی دریایی و آسمانی است. رنگ حروف کتیبه ها سیاه بوده و بر متن سفید دیوار با شاخ و برگ فیروزه قرار دارند. بالای طاق نمای مرکزی ایوان بزرگ، کتیبه ای سه خطی دیده می شود.
این گنبد دارای دو طبقه فوقانی و زیرین است. ازاره ی بنا به ارتفاع ۲ متر از سنگ مرمر تراشیده سفید ساخته شده که بعضی از قطعات آن به ابعاد ۱۵۰ در ۷۰ سانتیمتر است. مدخل گنبد به سمت شمال است و در گوشه های بنا، ستون های آجری با نقوش لوزی و در هر یک از اضلاع، دو طاقنما و یک حاشیه کتیبه کار کرده اند. این بنا در اصل دارای گنبدی دو پوش بوده که از بین رفته و در دوره اخیر به همت سازمان میراث فرهنگی تعمیر و مرمت شده است.
سرداب زیرین بنا رو به مشرق دارد، اما ورودی اتاق فوقانی شمالی و با طاقنمایی احاطه شده است. بر بالای در، کتیبه ای در دو سطر و بر بالای طاق، کتیبه ای دیگر به چشم می خورد. حروف کتیبه ها در اینجا ریحان است. متن کتیبه سه سطری بالای طاق علی رغم تحمل آسیب های زیاد قابل خواندن است: ‹امر بانشاء هذه القبه المبارکه فی ایام مولانا السلطان الاعظم ظل الله فی الارض سلطان سلاطین العرب و العجم ابوسعید بهادر خان خلد الله ملکه›.
از دو کتیبه دو سطری بالای در، چیز زیادی بر جای نمانده، ولی از همین مختصر می توان دریافت که این کتیبه، حاوی القاب و احتمالا نام شخصیتی بوده که آرامگاه برای او ساخته شده است.
گنبد غفاریه با الهام از گنبد سرخ مراغه ساخته شده و به شکل مربع آجری است که روی سکو و بر فراز دخمه‌ای استوارشده است و چهار گوشه آن بوسیله ستون‌هایی که دارای تزیینات آجری است، زینت یافته است.
درگاه ورودی بنا به سمت شمال واقع شده و دارای یک طاق نمای بزرگ و دو طاق نمای باریک و بلند جنبین می‌باشد.
طاق نمای مرکزی را تزیینات زیبای معقلی مرکب از آجر و کاشی‌های الوان سیاه و سفید و فیروزه‌ای و دو کتیبه به خط ریحان آرایش می دهد.
نشان چوگان دار:
گنبد غفاریه متعلق به دوره ایلخانان و دارای تزیینات بسیار زیبا، به ویژه انواع هنر کاشی کاری مرسوم در این دوره است. برخی از عناصر معماری در گنبد غفاریه، ایرانی نیست و همین طور در ضلع جنوبی، شرقی و غربی بنا از نشانی به نام چوگان دار استفاده شده که در بنای دیگری در ایران مشاهده نشده است که این نشان به نوعی هویت بنای غفاریه را مشخص می کند.
با توجه به سه نشان خانوادگی بر بالای پنجره ها که به صورت دو عصای پشت به پشت است، در می یابیم که آنها نشان خانوادگی ‹چوگانداران› است. این نشان، همچنین بر بنایی واقع در بیت المقدس یعنی مدرسه " امیر ایل ملک" که مدرسه ملکیه گفته می شود و نیز بر چلچراغی مینایی متعلق به موزه قسطنطنیه، به همراه نام " ایل ملک چوگاندار" دیده می شود.
درباره تزیینات و حتی معماری بناهای دوره ایلخانی، بالاخص گنبد غفاریه مراغه به قدر کافی صحبت نشده است. برخی از تزیینات بناها، مانند کاشی معرق و تکنیک جدید کاشی لعاب پران، در این دوره شکل گرفته و از این دوره کاربرد کتیبه های کاشی معرق به صورت جدی فراگیر شده است. با بررسی تزیینات گنبد غفاریه و نمونه های مشابه آن، به ویژه در دوره ایلخانی، می توان به دسته بندی جامعی از تزیینات این دوره دست یافت. پرداخت اطلاعات در پژوهش حاضر به شیوه توصیفی، مقایسه ای و تحلیلی بوده و روش یافته اندوزی در آن به صورت کتابخانه ای و میدانی است و تقریبا هفده بنا از دوره های مختلف مثل گنبد سرخ، گنبد سلطانیه، مسجد جامع اشترجان و... گونه شناسی شده است. حاصل این مطالعه، شناخت تزیینات گنبد غفاریه، برج مقبره های پیشین و بناهای هم عصر گنبد است. در این گنبد تزیینات متنوعی به کار رفته که منشا آن در این دوره و از نمونه های اولیه این تزیینات است.
در این بنا، رنگ - که در گنبد سرخ کم استفاده شده و به آبی فیروزه ای منحصر است - بسیار مورد استفاده قرار گرفته است، رنگ های سیاه، سفید و آبی تیره تا آبی روشن. حروف کتیبه ها به رنگ سیاه بر زمینه ای سفید قرار گرفته و با اسلیمی هایی به رنگ آبی فیروزه ای آذین شده اند. نماهای جانبی و نماهای عقبی، به عوض آنکه مثل نماهای گنبد سرخ، بسته و فاقد هر گونه وزنه ای باشند، هر یک به دو پنجره در داخل طاقنما مجهزند. بالای هر پنجره که در چهار چوبی مستطیل قرار گرفته، با نقوش بسیار زیبایی از آجر و کاشی مینایی تزیین شده است. بالای این تزیینات، نواری قرار گرفته که با سه نشان خانوادگی صاحب آرامگاه آذین شده است. شبستان اصلی با گچ سفید اندود شده و دارای طاقنماهای مسطح عریضی با مقرنس است.
نظر شما