به گزارش سلام نو به نقل از تریپ یار، رد پای هنر اسلامی را می توان همه جا دید و روستای مشکول که از روستاهای استان اردبیل است یکی از آثار تاریخی ایران را در خود جای داده اسشت. منبر مشکول که بدلیل داشتن کتیبه‌های متعدد کوفی و تزئینات زیبای روی چوب و همچنین سالم ماندن بخش های مختلف آن، اثر بسیار شاخص تاریخی- هنری جهان اسلام به شمار می آید، متعلق به قرون میانی اسلام (۵۴۱ ه.ق/ ۱۱۴۶ میلادی) است. این منبر که به منبر حاج عبدالله نیز معروف است در مسجد روستای مشکول نگهداری میشود. این اثر تاریخی مربوط به دوره سلجوقی، در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
منبر چوبی مشکول برگ زرینی از تاریخ مذهبی منطقه خلخال و کوثر است. خلق این اثر دو ویژگی خاص دارد که یکی مربوط به نوع چوبی است که برای ساخت آن بکار رفته و دیگر نحوه ساخت و اتصال قطعات چوبی آن است که تحسین برانگیز است. در کتاب منبر تاریخی مشکول نوشته مصطفی ملکی گلندوز (فارغ‌التحصیل رشته کارشناسی ارشد مهندس منابع طبیعی و صنایع چوب) آمده که این اثر با کمترین امکانات و بیشترین بهره برداری از آنها ساخته شده است. قدمت ساخت منبر در روایات و کتب اسلامی به زمان پیامبر اکرم (ص) بر می گردد زمانی که پیامبر برای اولین بار به تنه درخت خرمایی که هم اکنون به عنوان استوانه حنانه معروف است تکیه کوتاهی کرد و برای مردم از کنار همین استوانه به عنوان اولین منبر سخن گفت.
تکنیک ساخت و آسیب شناسی
منبر مشکول از چوب گردو ساخته شده و استادکار سازنده آن، بدون استفاده از هیچ گونه اتصالات فلزی و فقط با استفاده از تکنیک فاق و زبانه تمامی قطعات آنرا به یکدیگر متصل نموده است. در سده های متاخر اسلامی از بست‌های فلزی جهت مرمت و یا استحکام بخشی این منبر استفاده شده است. در حال حاضر حدود ۲۶۵ قطعه از کل قطعات تشکیل دهنده منبر موجود است که بزرگترین قطعه مربوط به چارچوب اصلی بدنه آن به طول ۲۲۶ سانتیمتر و کوچکترین قطعه مربوط به تزئینات منبت در کناره های منبر و بطول کمتر از ۶ سانتیمتر است. حداکثر ارتفاع این منبر ۲۲۶ سانتیمتر، طول آن ۱۸۴ سانتیمتر و عرض آن ۱۱۰ سانتیمتر می باشد. در مورد کاربری نوع چوب مطالعات نشان داده در چهار چوب، پایه ها و قطعات کنده کاری شده از چوب گردو، قطعات گره چینی از چوب راش و قطعات مرمت شده از چوب تبریزی بوده است. منبر مشکول در طول عمر چند صد ساله خود در اثر عوامل مختلف آسیب دیده و بخش‌هایی از آن از بین رفته است. جابجایی‌های مکرر نیز باعث سست شدن اتصالات و جداشدن قطعاتی از بدنه اصلی آن شده است. همچنین تا دو دهه قبل، پایه های این اثر تاریخی بسیار ارزشمند در کف مسجد دفن شده بود تا مانع از هرگونه جابجایی و سرقت آن گردد که بدلیل رطوبت خاک، بخشهای انتهایی پایه ها و نیز بخشهای زیرین منبر پوسیده و از بین رفته است. در سال‌های اخیر نیز رنگ آمیزی‌های متعدد و غیر اصولی باعث خدشه دار شدن نمای ظاهری آن گردیده است. در سال‌های اخیر منبر تاریخی مشکول به همت منبر ساز قدیمی استان اردبیل استاد جمال ممنونی مرمت شده است.
تزئینات و کتیبه‌ها
مهمترین و اصلی‌ترین شیوه تزئینی بکار رفته در منبر مشکول "منبت کاری" است و تمامی تزئینات کتیبه ای و غیر کتیبه ای که شامل نقوش اسلیمی و هندسی میگردد به این شیوه بر روی چوب اجرا گردیده است. جالب توجه است که هیچ فضای خالی و بدون استفاده بر روی این منبر نمیتوان مشاهده کرد و تمامی قسمتهای آن با سلیقه ای منحصربفرد و کادربندی منظم، به تزئینات مختلف هندسی، گیاهی و کتیبه ای اختصاص داده شده است و این ترکیب هنرمندانه، زیبایی خاصی به این اثر تاریخی بخشیده است. تزئینات تماما در کادرهای به شکل مربع، مستطیل، شش ضلعی، لوزیهای بادبادکی شکل و ستاره های هشت پر اجرا شده اند. کادرهای طولی که تقریبا دورتا دور طرفین این منبر را در بر میگیرد نیز به کتیبه هایی که تماما به خط کوفی هستند، اختصاص یافته است. در مجموع ۱۳ کادر دارای کتیبه بر روی این منبر شناسایی شده که در بر دارنده ۱۱ متن و جمله مجزاست. لازم به ذکر است که بخشهای آسیب دیده این منبر که در فوق به آنها اشاره شد نیز دارای کتیبه هایی بوده اند که متاسفانه از بین رفته اند. بغیر از یک کتیبه که به زبان فارسی است مابقی کتیبه ها به زبان عربی درج گردیده اند. عبارات مذهبی بیشترین مضامین بکار رفته در کتیبه های روی منبر مشکول را به خود اختصاص داده اند. عبارات " بسم الله الرحمن الرحیم" و " لا اله الا الله محمد رسول الله" زینت بخش بالاترین قسمتهای چارچوب ورودی این منبر میباشند. در دو طرف منبر نیز آیه هایی از قرآن مجید مانند آیه ۱۶ سوره غافر، آیه ۲۵۵ سوره بقره که به آیة الکرسی معروف است و تمامی آیه های سوره توحید درج گردیده اند. همچنین در متن کتیبه ها به ۳ نام برخورد میشود. اول: «ابراهیم»، حاکمی که دوام دولت او آرزو شده است، دوم: «ابراهیم بن ابالفرج» که کاتب کتیبه ها بوده و سوم: «خلیل بن ابراهیم» که استادکار سازنده این منبر بوده است. تاریخ ساخت این منبر نیز بصورت "سنه احدی و اربعون خمس ماته"یعنی ۵۴۱ هجری قمری در ورودی منبر درج گردیده است.
جاذبه‌های گردشگری
اگر به کوهنوردی و سنگ نوردی علاقه مند هستید حتما سری به روستای مشکول بزنید چرا که روستای مشکول دارای بلندترین و زیباترین کوه‌های منطقه میباشد و بالا رفتن از این کوه‌ها یک لذت فراموش نشدنی را به همراه دارد. اما آنچه این روزها بیش از همه پیرتقی را معروف کرده پل معلق پیرتقی در این منطقه است که پلی معلق و طولانی و زیباست که بر روی رودخانه قزل اوزون و دره های عمیق و زیبای شهر هشتجین از توابع خلخال کشیده شده و در کنار همین روستا قرار دارد. از دیگر مکانهای دیدنی این روستا می توان به برج تاریخی مشکول، کوه تاریخی قلعه بوینی مشکول، زیارتگاه پیرتقی مشکول و قبرستان قدیمی و اهل سنت مشکول اشاره کرد.
موقعیت مکانی
روستای پیرتقی مشکول در دهستان سنجبد جنوبی به مرکزیت فیروز آباد، شهرستان گیوی استان اردبیل قراردارد.
نظر شما