سلام نو – سرویس بین‌الملل: با مواضع روزهای اخیر مذاکره کننده ارشد روسیه در برجام بسیاری بار دیگر این سوال را می‌پرسند که آیا روسیه- آنطور که مقامات ایران می‌گویند- حامی مواضع برجام ایران است؟
آن طور که خبرگزاری تاس روسیه نوشته میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی و مذاکره کننده ارشد این کشور در مذاکرات وین با اشاره به اینکه یکی از مشکلات مورد بحث سانتریفیوژهای ایران است، گفت: ما با این سانتریفیوژها چه باید بکنیم؟ گزینه انتقال آنها به خارج و یا از بین بردن آنها وجود دارد. گزینه دیگر، مهر و موم این سانتریفیوژها و انبار کردن آنها در ایران تحت ضمانت آژانس بین المللی انرژی اتمی است.
بسیاری این سخنان اولیانوف را مصداق خنجر زدن از پشت روسیه به ایران دانستند و به مقامات وزارت خارجه یادآور شدند که این موضع متحد نزدیکی است که مذاکره کنندگان ایران روی آن حساب کرده بودند.
اما آیا واقعا چنین است و روسیه در حال خنجر زدن به ایران است؟ جواب این سوال با یک بله یا خیر روشن نمی‌شود و ما باید به چند مسئله و پیش زمینه توجه کنیم تا بتوانیم پاسخ روشنی به این پرسش بدهیم.
اول اینکه تمام مواضع روسیه را نباید از روی سخنان اولیانوف سنجید. در تمام هفت دور گذشته مذاکرات احیای برجام سخنان اولیانوف پر از تناقض، ناامیدی یا امید شدید و پوچ بوده است. در نتیجه برای فهم موضع روسیه باید مجموع سخنان و مواضع مقامات روس را رصد کرد.
دوم اینکه روسیه هیچ وقت متحد استراتژیک و قسم خورده ایران نبوده و نیست و قرار نیست که برادر بزرگی باشد که در تمام دعواها طرف ایران را می‌گیرد. حجم مبادلات تجاری و فرهنگی روسیه با آمریکا بسیار بیش از آن چیزی است که با ایران است.
سوم اینکه روسیه مثل دیگر طرف‌های برجام دنبال این است که در این توافق منافع ملی خود را تامین کند. از همین منظر کنش‌های روسیه در برجام را می‌توان بازی با کارت ایران در برابر آمریکا دانست. مهم‌ترین بازی روسیه با آمریکا و حتی اروپا در حال حاضر اوکراین است و بخشی از این تغییر مواضع مربوط به تغییرات معادلات جاری در اوکراین است.
با توجه به این مسائل باید گفت که روسیه دنبال مطلوب‌ترین شکل برجام برای خودش است، نه برای ایران یا آمریکا! این مطلوب‌ترین شکل برجام برای روسیه گاهی مواضع این همسایه شمالی را به ایران و گاهی به آمریکا نزدیک می‌کند.
اگر این مسائل را مد نظر قرار دهیم آن وقت متوجه می‌شویم که روسیه نه حامی سرسخت ایران است و نه شریک صد در صدی آمریکا؛ روسیه تامین کننده منافع ملی خود است و در این مسیر نیز از حمایت و شراکت با هر طرفی کوتاهی نمی‌کند.
حال روسیه برای برجام و آینده‌اش چه در سر دارد و دقیقا از آن چه می‌خواهد و شکل مطلوب برجام برای روسیه چیست؟ روسیه در ابتدا دنبال بازی با کارت ایران علیه آمریکا است تا این مسئله را اهرمی برای بازی در اکراین کند. در مرحله بعد روسیه مایل نیست برجام به سمتی برود که ایران امتیازهای زیادی بگیرد و آستانه قدرت نظامی یا غیرنظامی آن افزایش یابد.
در مرحله بعد نیز روسیه مایل است برجام به سرانجام برسد و قائله آن ختم شود، اما همانطور که از سخنان جواد ظریف در مصاحبه با سعید لیلاز مشخص بود روسیه مایل نیست تنش بین ایران و آمریکا حل شود بلکه دوست دارد ایران و آمریکا در وضعیت نه جنگ نه صلح باقی بمانند.
سود چنین وضعیتی برای روسیه چیست؟ ایران کارتی خواهد ماند که روسیه می‌تواند با آن در برابر آمریکا بازی کند. نفوذ روسیه بر ایران بیش از حد معقول و معمول باقی می‌ماند. آستانه قدرت نظامی ایران افزایش قابل توجهی نمی‌یابد. توانایی تکنولوژیک ایران توسعه چندانی نخواهد یافت که به معنی عقب ماندن در رقابت نفت و گاز با روسیه است. پیامد تمام این‌ها ضعف اقتصادی و سیاسی ایران است که باعث می‌شود در مذاکراتی مثل مذاکرات خزر ایران دست پایین‌تر را داشته باشد.
نظرات