سلام نو - سرویس فرهنگ و هنر | افروز محرابی : سید مرتضی آوینی نویسنده، روزنامه نگار و یکی از مطرح‌ترین نویسندگان و کارگردان‌های مستند ژانر دفاع مقدس تاریخ سینمای ایران است که در طول عمر کوتاه هنری خود کارنامه هنری قابل قبولی از خود به یادگار گذاشته است، بیست و هفت سال از شهادت ناباوارانه این هنرمند ارزشی می گذرد، اما گویی همین دیروز بود که با یک انرژی به خصوص و روحیه جهادی به همراه گروه خلوت خود راهی مناطق جنگ زده می شد و به ساخت مستندهای بی نظیر «روایت فتح» می پرداخت.
امروز ۲۱ شهریور ۱۳۹۹ مصادف است با سالروز تولد این کارگردان و روزنامه نگار نام آشنای تلویزیون ایران که متاسفانه ۲۷ سال پیش اوایل سال ۱۳۷۲ به طرز ناباورانه ای از میان ما پرکشید و به درجه رفیع شهادت نائل آمد، وی که به همراه محمد سعید یزدان‌پرست در منطقه فکه در حال بازدید از لوکیشن فیلم مستند جدیدش با عنوان «شهری در آسمان» بود، بر اثر اصابت ترکش مین باقی‌مانده از جنگ تحمیلی ایران و عراق به شهادت رسید.
وی در طول عمر کوتاه هنری خود سابقه درخشانی داشته و توانسته آثار شاخصی را از خود به یادگار بگذارد و در طول این سالهای اندک نویسندگی و کارگردانی فیلم های مستند مطرحی همچون «روایت فتح»، «هفت قصه از بلوچستان»، «شش روز در ترکمن صحرا»، «با من سخن بگو دوکوهه»، «حلزون‌های خانه به دوش»، «آئینه جادو»، «توسعه و مبانی تمدن غرب»، «فتح خون»، «شیر مردان خدا! کرب‌وبلا در انتظار است»، «آغازی بر یک پایان»، «نسیم حیات»، «سفر به سرزمین نور»، «گنجینه آسمانی»، «یک تجربه ماندگار»، «فردایی دیگر» و ... را در کارنامه هنری خود دارد.
طلوع :
سید مرتضی آوینی نویسنده، روزنامه نگار و کارگردان مستند ایرانی معروف به کامران آوینی در تاریخ ۲۱ شهریور ۱۳۲۶ در شهر ری در استان تهران چشم به جهان گشود و به دلیل شغل پدر دوران ابتدایی را در مدارسی در شهرهای تهران، زنجان و کرمان به پایان برد و از همان کودکی نشانه های علاقه وی به هنر کاملاً مشهود بود، وی از کودکی و دوران مدرسه به سرودن شعر و نوشتن مقاله و داستان و کشیدن نقاشی علاقه داشت.
زندگی سید مرتضی آوینی را به دو دهه قبل و بعد از تحول می توان تقسیم کرد، وی در جوانی و در دهه چهل به فلسفه غرب علاقه نشان داشت و به گفته دوستان و نزدیکانش خیلی به ظاهر خود می رسید و شلوار جین می پوشید و کراوات می زد، حتی سیگار می کشید، وی به اشعار فروغ فرخزاد، احمد شاملو و مهدی اخوان ثالث علاقه فراوان داشت، اما در زمان انقلاب با آشنایی با اندیشه های رهبر کبیر انقلاب اسلامی امام خمینی دچار تغییرات اساسی شد و پس از آن تمام دست نوشته ها و مطالبی که پیش از تحول نوشته بود را به یکباره نیست و نابود کرد.
شهید مرتضی آوینی در سال ۱۳۴۴ در دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران در رشته معماری پذیرفته شد و به ادامه تحصیل پرداخت و در آنجا با افراد سرشناسی همچون غزاله علیزاده، شهرزاد بهشتی و امیر اردلان هم دانشگاهی بود و همین باعث شروع رابطه عمیق دوستی بین آنها شد، وی به شدت به رشته معماری علاقه داشت و در آن موفق بود اما در زمان انقلاب و در سال ۱۳۵۷ کم کم از معماری فاصله گرفت و به عرصه فیلمسازی پرداخت.
این کارگردان مستند در ابتدا وارد تلویزیون شد و گروه جهاد را تشکیل داد، مستند های «شش روز در ترکمن صحرا»، «سیل خوزستان» و «خان گزیده ها» جزء اولین آثار این هنرمند محسوب می شوند، گروه جهاد اولین گروهی بود که بلافاصله بعد از شروع جنگ به جبهه رفت، هرچند که خیلی زود خیلی از اعضای این گروه یا مجروح و اسیر شدند و یا حتی به درجه رفیع شهادت نائل آمدند، اما این مسائل موجب از تعطیلی این گروه نشد و کار گروه جهاد در جبهه‌ها ادامه یافت و با آغاز عملیات والفجر هشت مجموعه تلویزیونی روایت فتح در همان حال و هوا شکل گرفت و تا آخر جنگ هم ادامه پیدا کرد.
مستند یازده قسمتی «حقیقت» چهارمین مجموعه تولیدی این شهید بزرگوار از زمستان ۱۳۵۹ تا پاییز ۱۳۶۰ و در مقاطع مختلف زمانی فیلم برداری، ساخته و پخش شد، اما نکته ناراحت کننده این است که از این مستند یازده قسمتی تنها، چهار قسمت اول و دو قسمت آخر باقی مانده و از قسمت‌های پنجم تا نهم هیچ نسخه‌ای در آرشیو موسسه روایت فتح وجود ندارد، شهید آوینی همچنین در اسفندماه سال ۱۳۵۹ مستند «با دکتر جهاد در بشاگرد» را که پنجمین مستند وی نیز بود را در منطقه بشاگرد استان هرمزگان فیلم‌برداری کرد و در ادامه نیز سه مستند «هفت قصه از بلوچستان»، «با تیپ المهدی در محور رأس البیشه» و «شیر مردان خدا! کرب‌وبلا در انتظار است» را نیز کارگردانی کرد.
مستند «روایت فتح» نام ششمین مجموعه فیلم مستند سید شهیدان اهل قلم شهید مرتضی آوینی و مطرح ترین اثر وی است و این مستند فاخر تلویزیونی پیرامون رویدادهای نظامی-سیاسی هشت سال جنگ تحمیلی ایران و عراق است که به بررسی مستند اتفاقات جبهه و مصاحبه با سربازان ایرانی می‌پردازد و در همان دوران توسط گروه تلویزیونی جهاد به سرپرستی شهید مرتضی آوینی، از اولین سالهای جنگ ایران و عراق آغاز شد و تا هنگام کشته‌شدن وی ادامه داشت، لازم به ذکر است که مجموعه روایت فتح در قالب پنج مجموعه تولید و از شبکه یک سیما پخش گردید.
مجموعه اول مستند «روایت فتح» یازده قسمت داشت و پیرامون عملیات بزرگ والفجر هشت که در غروب روز ۲۰ بهمن ۱۳۶۴ آغاز گردید، ساخته شد و مجموعه دوم نیز پیرامون عملیات کربلای ۱ که در تابستان ۱۳۶۵ آغاز گردید، تهیه شد.
مجموعه سوم «روایت فتح» پیرامون عملیات کربلای ۵ که در زمستان ۱۳۶۵ و در شلمچه روی داد، ساخته شد و این شهید بزرگوار مجموعه چهارم این مجموعه را جلوی دوربین برد و در آن علاوه بر وقایع جبهه‌های جنگ به اتفاقات سیاسی فرهنگی سال ۱۳۶۶ نیز پرداخت و همچنین در مجموعه پنجم این مستند که در واقع آخرین قسمت آن نیز بود، شهید آوینی ضمن مرور عملیات‌های گذشته نیروهای ایرانی مانند عملیات کربلای ۱۰ و برخی عملیات‌ها در غرب کشور، حوادث جنگ را تا پایان آن پردخت و چهار قسمت مستند مربوط به عملیات مرصاد با عنوان «درخششی دیگر» و دو مستند «شهری در آسمان» و «با من سخن بگو دوکوهه» هم برنامه‌هایی است که مرتضی آوینی پس از پایان جنگ کارگردانی کرد.
فیلم مستند ده قسمتی «شهری در آسمان» پیرامون محاصره، سقوط و آزادسازی خرمشهر، آخرین اثر شهید آوینی بود که به دلیل شهادتش نیمه تمام ماند،البته لازم به ذکر است که در پایان سال ۱۳۷۱، شش قسمت از این مجموعه آماده شده و در تلویزیون جمهوری اسلامی ایران پخش شد و گروه فیلم‌برداری برای پیگیری و اتمام کار، به همراه شهید آوینی به منطقه فکه سفر کرده بودند که به دلیل شهادت سید مرتضی آوینی در روز ۲۰ فروردین ماه ۱۳۷۲ بر اثر اصابت ترکش مین کار این مستند نیمه تمام ماند.
شهید مرتضی آوینی همچنین در حوزه کتاب نیز فعالیت های متعددی داشته است و آثار مطرحی همچون «هر آنکه جز خود»، «آئینه جادو»، «توسعه و مبانی تمدن غرب»، «گنجینه آسمانی»، «یک تجربه ماندگار»، «فردایی دیگر»، «حلزون‌های خانه به دوش»، «رستاخیز جان»، «آغازی بر یک پایان»، «فتح خون»، «امام و حیات باطنی انسان»، «با من سخن بگو دوکوهه»، «مرکز آسمان»، «نسیم حیات»، «سفر به سرزمین نور»، «انفطار صورت» و ... را منتشر کرده است.
غروب:
شهید سید مرتضی آوینی که برای بازدید لوکیشن و تصویربرداری قسمت های پایانی مستند ده قسمتی «شهری در آسمان» به همراه محمد سعید یزدان‌پرست به منطقه فکه خوزستان سفر کرده بود، بر اثر اصابت ترکش مین باقی‌مانده از جنگ تحمیلی ایران و عراق به درجه رفیع شهادت نائل آمد و آخرین اثر این کارگردان مستند سرشناس نیمه تمام ماند.
نظر شما