جدل مجلس و شورای نگهبان بر سر نظارت استصوابی به کجا خواهد رسید؟

سلام نو – سرویس سیاسی: حالا دیگر چند هفته‌ای شده که عباسعلی کدخدایی وارد جدالی جدی با نمایندگان مجلس شده، جدالی که هرچند نقطه آغازش رد صلاحیت گسترده نمایندگان مجلس فعلی بود اما نقطه عطفش اصلاحیه نمایندگان بر قانون انتخابات و محدود و مشخص کردن حوزه نظارت استصوابی بود.

به گزارش سلام نو، کدخدایی معتقد است آن‌چه که امروز نمایندگان مجلس انجام می‌دهند صرفا واکنشی به رد صلاحیت خودشان است آن‌هم در حالی که مردم در وضعیت شیوع گسترده کرونا به اقدامات اقتصادی مجلس نیاز دارند، نه اقدامات سیاسی که هیچ سودی ندارد.

در مقابل نمایندگان هم اعتقاد دارند که در حال انجام وظیفه خود هستند و تنها اختیارات مطلق شورای نگهبان را در حوزه قانون محدود کرده‌اند. آن‌ها البته موضع‌گیری‌های کدخدایی را نیز بیش از حد سیاسی می‌دانند.

هر چند علی مطهری جدی‌ترین نماینده در پاسخ به سخنان عباسعلی کدخدایی است اما از قاسم میرزایی نیکو تا نادر قاضی‌پور و دیگر نمایندگان به اظهارات کدخدایی واکنش نشان داده‌اند.

رد صلاحیت 90 نماینده مجلس؛ جدال آغاز شد

نقطه آغاز دعوای این روزهای مجلس و شورای نگهبان به دوران بررسی صلاحیت داوطلبان مجلس جدید باز می‌گردد. در آن دوران شورای نگهبان 90 نماینده فعلی مجلس را رد صلاحیت کرد که پس از اعتراض نمایندگان تعداد نمایندگان ردصلاحیت شده بنا به گفته کدخدایی به ۷۵ نفر رسید.

شورای نگهبان دلیل رد صلاحیت بیشتر این نمایندگان را مسائل مالی عنوان کرد و گفت که نگاه جناحی به این مسئله رد صلاحیت‌ها نداشته است. با این همه کفه ترازو در رد صلاحیت مثل همیشه برای اصلاح‌طلبان سنگین‌تر بود.

نمایندگان اما اقدامات شورای نگهبان را سیاسی دانستند و معتقد بودند این شورا به بهانه مسائل مالی در حال کنار گذاشتن نمایندگان منتقد مجلس به ویژه اصلاح‌طلبان است.

غلامرضا حیدری، نماینده مردم تهران در مجلس همان زمان روایتی از جلسه خود با کدخدایی در شورای نگهبان ارائه کرد و درباره دلایل رد صلاحیتش به ایسنا گفت: آنچه به عنوان اتهام با من در میان گذاشتند اظهارنظرهای سیاسی من بود؛ گفتند در نطق خود گفته‌اید که "ما سفارت آمریکا را اشغال کردیم و نقطه آغازین شروع جنگ تحمیلی همین موضوع بوده و بعد از فتح خرمشهر جنگ را تا نوشیدن جام زهر ادامه دادیم"، چرا این را گفتی؟ چرا گفتی "کشور خوب اداره نمی‌شود و اختیار یکجا و مسئولیت جای دیگر است و باید تغییر ساختار ایجاد شود." در بخش دیگری از این گفت‌وگو به من گفتند چرا در نطق خود گفتی "هزینه‌های فعالیت برون مرزی ما در سوریه و یمن زیاد است و تحریم‌ها اثر گذاشته است و تا زمانی که روابط ما با دنیا حسنه نشود اوضاع بهتر نمی‌شود؟"

علی مطهری، قاسم میرزایی نیکو و محمود صادقی نیز روایتی مشابه از جلسه خود با شورای نگهبان داشتند و می‌گفتند علت اصلی رد صلاحیت آن‌ها کاملا سیاسی است، اما واکنش به شورای نگهبان به این نمایندگان محدود نماند و حتی نادر قاضی‌پور نیز به تندی به کدخدایی حمله کرد.

او که از اتهام مسائلی مالی نسبت به نمایندگان ناخشنود بود با اشاره به اعضای حقوق‌دان شورای نگهبان گفت: هرچند ما شش نفر از آنها را ما انتخاب کردیم و ما آنها را اصلح می‌دانستیم هرچند یکی از آنها در صدا و سیما ۹۰ درصد نمایندگان را فاسد اعلام کرد اگر ما فاسد هستیم او از ما فاسدتر است چرا که ما او را انتخاب کردیم صدا و سیما به ما ظلم کرد و اجازه دفاع به ما نداد.

واکنش عملی مجلس؛ محدود کردن شورای نگهبان و امکان عزل حقوق‌دان‌های شورا

نمایندگان مجلس فعلی که از اعتراض لفظی به شورای نگهبان کاری از پیش نبردند از ابتدای سال جاری پروژه اصلاح قانون انتخابات را به شکلی جدی در دستور کار قرار دادند.

آن‌ها تبصره‌ای را وارد قانون انتخابات کردند که براساس آن می‌توان علیه فردی که گزارش خلاف واقع به شورای نگهبان ارائه کرده، طرح دعوا کرد. اگر گزارش‌دهنده خلاف واقع گزارش داده باشد، چنانچه مأمور دولتی باشد، انفصال از خدمت و اگر غیردولتی باشد به ۶ ماه حبس محکوم می‌شود.

نمایندگان هم‌چنین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را از مراجع استعلام کنار گذاشتند و در گام بعد دادستان را از ترکیب هیات‌های اجرایی انتخابات حذف و رئیس سازمان ثبت احوال حوزه انتخابیه را جایگزین او کردند.

نمایندگان هم‌چنین در یکی از مهم‌ترین اصلاحات خود تصویب کردند که عدم اعتقاد داوطلب به اسلام یا اقرار او و عدم التزام عملی داوطلب به اسلام با حکم قطعی دادگاه صالح مبنی بر فساد مالی یا اخلاقی وی به اثبات می‌رسد.

نمایندگان یک اصلاحیه دیگر را نیز مدنظر قرار دادند و آن امکان عزل حقوق‌دان‌های شورای نگهبان توسط مجلس بود. در حال حاضر عضو حقوق‌دان شورای نگهبان از سوی رئیس قوه قضاییه معرفی شده و از مجلس رای می‌گیرد، اما پس از رای‌گیری مجلس امکان عزل یا حتی پرسش از این حقوق‌دان را ندارد. نمایندگان در اصلاحیه جدید خود امکان عزل عضو حقوق‌دان شورای نگهبان را نیز در نظر گرفتند.

واکنش تند جنتی و کدخدایی

اصلاحات مجلس جدال بین قوه مقننه و شورای نگهبان را وارد فاز جدیدی کرد. این طرح نه تنها با واکنش کدخدایی بلکه با واکنش احمد جنتی، دبیر کهنه‌کار شورای نگهبان نیز مواجه شد. او می‌گوید که قبل از انتخابات به رئیس مجلس گفته "که باید اصلاح قانون انتخابات ناظر به سیاست‌های کلی انتخابات باشد" اما "طرح اخیر نه‌تنها هیچ نسبتی با سیاست‌های کلی انتخابات ندارد بلکه با هدف بی‌خاصیت کردن احراز صلاحیت داوطلبان طراحی و تصویب شده است."

دبیر شورای نگهبان در نهایت با اشاره به مجلس آینده ابراز امیدواری کرد که مجلس یازدهم در فضایی معقول اقدام به اصلاح قانون انتخابات کند.

این سخنان احمد جنتی با واکنش تند علی مطهری همراه شد. او در نامه‌ای به جنتی اظهارات او را حاصل نگاه از بالا به پایین به مجلس دانست و گفت که به او و کداخدایی حق می‌دهد که نگران باشند چون "سال‌ها مطلق العنان تحت عنوان مبهم «نظارت استصوابی» هر کاری که خواسته اید کرده اید و اکنون بناست این نظارت بر اساس معیار‌های مشخص انجام شود."

مطهری اصلاحات مجلس را ناظر به سیاست‌های کلی انتخابات دانست و گفت که فرقی نمی‌کند در اول، وسط یا آخر مجلس قانونی به تصویب نمایندگان برسد و شورای نگهبان باید به وظیفه خود عمل کند.

او در واکنش به هیجانی خوانده شدن اقدام مجلس به جنتی گفت که "شما پاسخ دهید که چه کرده اید که هم اصول گرا و هم اصلاح طلب، هم رد صلاحیت شده و هم رد صلاحیت نشده در جریان بررسی این طرح در مجلس فریادش از ظلم شورای نگهبان بلند بود و نگران حاکم شدن اختناق و خفقان و کاهش سرمایه اجتماعی انقلاب و نظام بودند."

در ادامه نیز کدخدایی به عنوان سخنگوی شورای نگهبان در توییتی تاکید کرد که "نظارت استصوابی بر اساس مصوبه مجلس، نظارت قانونی است. اجرای آن حاکمیت قانون است و مخالفت با آن فرار از قانون و آنارشیسم!" در نهایت کدخدایی در مصاحبه آخر خود با شرق نیز به صراحت گفت که نمایندگان از کینه ردصلاحیت قانون تصویب می‌کنند. او البته به مطهری هم اشاره‌ای کرد و گفت به جز اظهار نظر موارد دیگری هم در پرونده او مطرح بود.

مطهری نیز در واکنش به سخنان کدخدایی نامه‌ای کوتاه منتشر کرد و در بخشی از آن نوشت: اگر موارد دیگری غیر از اظهارنظر هم بوده، چرا در آن جلسه به من نگفتند؟ الان هم خوب است آن موارد را به بنده و مردم اعلام کنند. این سخن ایشان مثل این است که گفته شود درباره آقای کدخدایی در سال‌هایی که در انگلستان بوده‌اند مواردی مطرح است.

نوش داروی دیر هنگام مجلس

نکته‌ای که در جدل بین دبیر و سخنگوی شورای نگهبان و نمایندگان مجلس قابل توجه است آن چیزی است که علی مطهری به درستی آن را نگاه بالا به پایین شورا به مجلس دانسته است. نه تنها آیت الله جنتی به عنوان دبیر بلکه عباسعلی کدخدایی که حقوق‌دان منتخب مجلس برای حضور در شورای نگهبان است برای قوه مقننه تعیین تکلیف می‌کنند.

حتی اگر تعریف بسیط شورای نگهبان از نظارت استصوابی را بپذیریم این شورا و اعضایش نمی‌توانند برای مجلس خط مشی مشخص کنند و بگویند چطور باید قانون انتخابات را اصلاح کنند. شورای نگهبان تنها وظیفه تایید صلاحیت داوطلبان نمایندگی مجلس و نظارت بر عدم مغایرت قوانین مصوب آن با شرع و قانون اساسی را دارد.

اگر آن طور که کدخدایی نیز گفته "نظارت استصوابی بر اساس مصوبه مجلس، نظارت قانونی است" مجلس حق دارد به آن ورود کند و آن را محدود و یا حتی لغو کند و این با هیچ جای شرع یا قانون اساسی تداخل ندارد و مسائلی چون دیر یا زود تصویب شدن این قانون یا نیت خوانی درباره انگیزه‌های پشت آن اصلا اهمیتی ندارد.

حال باید دید مجلس دهم می‌تواند در روزهای آخر خود کاری در این مورد از پیش ببرد یا آن طور که دبیر شورای نگهبان گفت در نهایت اصلاح قانون انتخابات به دست مجلس یازدهم می‌افتد و نوش داروی مجلس دهم به سهراب نمی‌رسد.