سلام نو – سرویس اقتصادی: وابستگی بودجه کشور به نفت مساله امروز و دیروز نیست. تقریبا از 45 سال قبل در سال 53 بود که بیماری هلندی دامن اقتصاد ایران را گرفت. این بیماری هنوز که هنوز است دست از سر اقتصاد بیمار کشور برنداشته و باید اذعان کرد که برخلاف ادعاهایی که تاکنون داشته ایم هنوز گام ملموسی برای دوری از اقتصاد نفتی برداشته نشده است.
به گزارش سلام نو، شاید اگر تحریم های یکجانبه ایالات متحده آمریکا علیه ایران نبود متوجه وخامت اوضاع در اقتصاد نفتی خود نمی شدیم. وقتی در کشوری اقتصاد نفتی وجود داشته باشد طبیعی است وابستگی آن به دلارهای نفتی بستری ایجاد می کند که اقتصاد آن مشور به نرخ ارز سنجاق شود.
طبیعی است در چنین شرایطی بستری گسترده ایجاد می شود که از طریق آن توزیع رانت و فساد در کشورتسهیل شده و اقتصاد نفتی بلای جان کشور می شود. باید این گزاره را پذیرفت که جدا شدن ما از این اقتصاد تک محصولی زمان بر است. بدون شک در کوتاه‌مدت نمی توان شاهد تحقق این خواسته باشیم.
رسیدن به اقتصادی غیرنفتی نیازمند متنوع سازی اقتصاد است. این امر برای همه کشورهای تولیدکننده نفت یک ضرورت غیرقابل انکار است. در چنین شرایطی رونق تولید یکی از کارآمدترین راهکارها برای رهایی از این مشکل است.
در همین شرایط بغرنج فعلی باید اذعان کرد که ظرفیت هایی همچون گردشگری و آی تی می توانند درآمد قابل توجهی برای کشور ایجاد کنند. درآمدی که از محلی غیر از درآمد نفتی تامین می شود. هرچند برای حصول به نتیجه باید شاهد هماهنگی تمام دستگاه ها اعم از دولتی و غیردولتی باشیم. در کنار این مساله جلوگیری از فرار مالیاتی، توجه روزافزون به استارت آپ ها، رونق تولید و ... اگر در کشور پا بگیرد تا از آفت اقتصاد نفتی تا آنجا که ممکن است از کشور دور خواهد شد.
میزان درآمدهای نفتی در بودجه ۹۸ حدود ۱۵۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است. محمدرضا بهرامن، فعال اقتصادی می گوید بیش از ۶۰ درصد اقتصاد ایران وابسته به نفت است. به اعتقاد او درآمدهای حاصل از فروش نفت باید به منظور توسعه اقتصادی کشور صرف شود، نه برای تحقق بودجه سالانه؛ متاسفانه بودجه ما نه تنها یک بودجه غیرتوسعه‌ای است، بلکه در مواردی حتی ضدتوسعه‌ای است.
در شرایط فعلی سهم نفت در تولید ناخالص داخلی 10 درصد است هرچند این عدد خیلی قابل باور نیست و یقینا اتکای اقتصاد به نفت بیشتر از این عدد است. البته در حال حاضر تنها مشکل وابستگی به نفت نیست بلکه وابستگی به خام فروشی اهمیت بسیار بیشتری دارد . خام فروشی ها مجال بهره مندی از درآمدهای ارزی قابل توجه ارزش افزوده یک کالا و صادرات آن را از کشور می گیرند.
خام فروشی آن قدر به کشور ضربه زده است که بسیاری از کارشناسان اقتصادی این نکته را مطرح کرده اند که ای کاش در کشور نفت نداشتیم. نکته عجیب و ناراحت کننده این است ما به عنوان کشوری که 4 دهه است در آماج حملات آمریکا و دیگر کشورها قرار داریم چرا نباید فکری دوری از اقتصاد نفتی کرده باشیم.
در شرایط فعلی راهکار جلوگیری از صادرات نفت خام، صادرات فراورده‌های آن است. فرآورده هایی که تحریم آن به آسانی تحریم نفت نیست. سناریوی دیگر هم افزایش مصرف درست و هدفمند نفت خام در داخل کشور و صادرات غیرمستقیم کالاهای نفتی است. در این بین نیاز است تمام درآمدهای نفتی در سرمایه گذاری های مولد مورد استفاده قرار گیرد و از واردات بی رویه به صورت جدی جلوگیری شود.
