سلام نو – سرویس گردشگری: عراق برای ما یادآور سیاست، جنگ و تنش است. اگر هم پای تاریخ در میان باشد عراق یادآورد تاریخ تشیع و روزگار تلخ ائمه شیعه به خصوص امام علی و امام حسین است. با این همه عراق نیمه پنهان دیگری نیز دارد و آن تاریخ کهن و غنی است که به پیش از اسلام باز می‌گردد.
سومر، اکد، و آشور سه تمدن باستانی مستقر در عراق بودند. سومر نخستین تمدن شهری میان‌رودان یا بین‌النهرین، آکد از نخستین امپراطوری‌های جهان و آشور حکومتی جنگجو بود که حکومت‌های بسیاری مثل ایلامیان را نابود کرد.
گنجینه نمرود که با نام گنج نمرود نیز شناخته می شود، مجموعه ای از آثار با ارزشی است که در اواخر دهه ۱۹۸۰ کشف شد. این گنجینه در شهر باستانی آشوری نمرود واقع در عراق کشف شد. پس از آن عراق بخشی از قلمرو هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان، ساسانیان و امپراتوری روم بود. پس از اسلام نیز عراق وقتی اهمیت استراتژیک یافت که پایتخت در دوران عباسیان به بغداد منتقل و این شهر جواهر شهرهای جهان شد.
این بار با هم به دل تاریخ عراق سر زده و از یک گنجینه کهن سخن می‌گوییم؛ گنج نمرد. مرود یکی از شهرهای بزرگ آشوریان بود، حکومتی که از قرن دهم قبل از میلاد تا سال ۶۱۲ قبل از میلاد بر بین النهرین تسلط داشتند و توسط مادها شکست خوردند.
در کتاب مقدس آنها به عنوان فرمانروایان شرور با نام های رمانتیکی مانند تیگلات پیلسر سوم ظاهر می شوند. بخش مهمی از گنج نمرود در گور ملکه‌های آشوری مدفون در شهر نمرود. کشف به همین جهت برخی این گنج را گنج ملکه‌ها نیز خطا می‌کنند.
شهر نمرود؛ شهری هزار ساله
شهر نمرود (یا نیمرود) را پادشاه آشوری شلمنسر یکم ساخت و این شهر تا حدود هزار سال وجود داشت. در سده سیزدهم پیش از میلاد پایتخت گردید، ولی پس مدتی دچار رکود شد تا اینکه دوباره آشور-ناصیر-پال دوم پادشاه آشور به آن توجه نمود و آن را پایتخت خود قرار داد، به این ترتیب شهر مزبور شهرت و معروفیت فراوان پیدا کرد.
نمرود تا سال ۷۰۶ پ. م پایتخت آشور باقی ماند و در آن تاریخ، سارگون دوم پادشاه آشور پایتخت را به دور شاروکین (خورس‌آباد کنونی) انتقال داد؛ جایی که برخی از مهم‌ترین آثار تمدن آشوری در آن یافت شد.
کشف مجدد نمرود و مجسمه های آن یکی از رویدادهای بزرگ باستان شناسی قرن نوزدهم بود و از آن زمان این مکان به عنوان یکی از مهم ترین مکان ها در عراق شناخته می‌شد، با این همه بقایای شهر نمرود ، از جمله زیگورات آن، در سال ۲۰۱۵ توسط داعش با مواد منفجره بولدزر صاف و ویران شد!
کشف گنج نمرود
این گنج توسط باستان شناسان عراقی در سال ۱۹۸۸ کشف شد. این آثار در مقبره های سلطنتی در نزدیکی موصل، در شمال عراق یافت شد. کشف گنجینه نمرود یکی از مهم‌ترین یافته‌های باستانشناسی به حساب می‌آید که با کشف مقبره توت عنخ آمون در مصر مقایسه می‌شود.
پس از سقوط رژیم صدام حسین غارت بسیاری نسبت به گنجینه‌های عراق به خصوص در بغداد رخ داد و بسیاری از این بیم داشتند که این مجموعه همراه با اشیای بی‌شماری دیگر از موزه ملی عراق و سایر نقاط کشور برای همیشه گم شود.
اما خوشبختانه در اوایل ژوئن ۲۰۰۳، جیسون ویلیامز، فیلمساز و گروه فیلمبردارش از نشنال جئوگرافیک موفق شدند گنجینه نمرود و دیگر اشیای میراث تاریخی گران‌بهای عراق را در گاو صندوق بانک مرکزی عراق، جایی که در سال ۱۹۹۰ برای نگهداری قرار داده شده بود پیدا و بازیابی کنند.
گنج نمرود از چه چیزهایی تشکیل شده؟
گنجینه نمرود شامل ۶۱۳ سنگ قیمتی، جواهرات طلا و زیور آلات مختلف است. در میان آثار، چهار کاسه طلای باشکوه وجود داشت که بر روی هر کدام نام ملکه های مختلف نوشته شده بود. این آثار باستانی دیدی اجمالی به عظمت و عظمت دوران آشوری را ارائه می دهند. البته ۶۱۳ قطعه تمام قطعاتی است که سال ۲۰۰۳ در گاوصندوق بانک مرکزی عراق کشف شد. بسیاری گمان می‌کنند بخش‌های مهمی از گنج نمرود قبل از ورود به گاوصندوق بانک مرکزی سرقت شده باشد چون به صورت کاملا بی‌نظم در اطراف محل کشف و موصل نگهداری می‌شد.
به عنوان نمونه در سال ۲۰۰۸، یک جفت گوشواره طلای عجیب و غریب در حراج کریستی به ارزش ۶۵۰۰۰ دلار به فروش رفت. مقامات عراقی سبک گوشواره ها را تشخیص دادند و در حراج مداخله کردند و ادعا کردند که احتمالاً این گوشواره از یکی از مقبره های نمرود آمده است. گمان می رود این قطعات در دهه ۱۹۹۰ به سرقت رفته باشند و قبل از شروع حراج توقیف شدند.
ملکه‌های نمرود
بر اساس گزارش مجله مطالعات خاور نزدیک ، بسیاری از اشیاء در اطراف مجموعه ای از اجساد یافت شدند که در زیر کاخ در تابوت های برنزی، سنگی و گلی دفن شده بودند. یکی از زنانی که در این مکان پیدا شد، ملکه حما نام داشت که با تاجی بسیار باشکوه که با برگ‌های طلای جامد، میوه‌ها و جن‌های بالدار تزئین شده بود، پیدا شد.
دو جسد دیگر به همراه یک تاج طلایی به خاک سپرده شد که یکی از آنها به راحتی به عنوان ملکه یابا شناخته شد. کتیبه‌های باقی‌مانده در مقبره‌ها و همچنین مهرهای طلای جامد، به محققان کمک کرد تا هویت حداقل برخی از زنان سلطنتی را مشخص کنند.
آن چنان که گفته شد یکی از مقبره‌ها متعلق ملکه یابا، همسر تیگلات پیلسر سوم بود که از ۷۴۴ تا ۷۲۷ قبل از میلاد حکومت کرد. مقبره دیگری متعلق به آتالیا، همسر سارگون بود. سومین کاسه حکاکی شده نام بانیتو، همسر شلمانسر را داشت.
نفرین ملکه یابا
یکی از اکتشافات بسیار شگفت انگیز که از مقبره های نمرود به دست آمد، مجموعه ای از الواح حاوی نفرین بود. به گفته باستان شناس‌ها مانند مقبره‌های فراعنه در مصر، محل به خاک‌سپاری ملکه یابا با جادو محافظت می‌شد که به دزدان یا هرکس دیگری که قصد برهم زدن آرامش ملکه را داشت هشدار می‌داد. همچنین، مانند مصر باستان، باستان شناسان شواهدی یافتند که نشان می دهد این هشدارها نادیده گرفته شده اند. به عنوان مثال با وجود منع جدی نفرین از دفن جسد دیگری در کنار ملکه، چند سال بعد جسد دومی در آن جا دفن شد.
در نفرین یابا که در مقبره دوم با سنگ مرمر حک شده است، آمده است: «هر که در زمان آینده باشد، چه ملکه‌ای که بر تخت بنشیند، چه بانوی قصر که صیغه ی مورد علاقه‌ی پادشاه است، مرا از قبرم بیرون می‌آورد یا دیگری را نزد من می گذارد، یا به قصد شیطانی دست بر جواهراتم می‌گذارد، یا مهر این قبر را می شکند، باشد تا روحش تشنه در حاشیه روستا سرگردان بماند.»
(به روایت محمود حسین نویسنده «نمرود: مقبره ملکه ها»)
اهمیت گنجینه نمرد
کشف گنجینه نمرود کمک زیادی به درک ما از تمدن آشور کرده است. این آثار اطلاعاتی را در مورد هنر، فرهنگ و تاریخ آشوری ها ارائه می‌دهند. علیرغم اینکه این گنج مدت کوتاهی پس از کشف آن از دید عموم خارج شد، اهمیت آن همچنان مورخان و باستان شناسان در سراسر جهان را مجذوب خود می کند.
گنجینه نمرود به عنوان شاهدی بر عظمت عصر آشوری است. این همچنان با اهمیت تاریخی خود و داستان هایی که از ملکه هایی که زمانی بر این تمدن باستانی حکومت می کردند، ما را مجذوب خود می کند. بخش‌هایی از این گنج در موزه‌هایی مثل موزه بریتانیا در لندن و موز لوور در پاریس حفظ می‌شود.
پروژه نجات نمرود؛ کشف‌های تازه در راه است
پس از آنکه تروریست‌های داعش شهر نمرود را در نوامبر ۲۰۱۶ ترک کردند، مدتی طول کشید تا باستان شناسان دوباره به آنجا بازگردند. در ابتدا سایت باستانشناسی از فاصله ایمن با استفاده از فناوری پهپاد رصد شد. مقامات می ترسیدند که جنگجویان دولت اسلامی تله یا بمب در این منطقه گذاشته باشند، به ویژه با توجه به اینکه در آن زمان هنوز در نزدیکی موصل فعال بودند. تخریب گسترده شهر به وضوح قابل مشاهده بود و یونسکو اعلام کرد که تخریب این سایت توسط داعش یک جنایت جنگی است.
در بهار ۲۰۱۷، طرحی بین المللی برای نجات و بازسازی این شهر باستانی پیشنهاد شد. پروژه نجات نمرود به باستان شناسان عراقی این فرصت را داد تا مهارت های لازم برای بازسازی و فهرست نویسی سایت پر از آوار را بیاموزند و برخی از آسیب‌ها را بازسازی کنند. وزارت امور خارجه ایالات متحده، همراه با مؤسسه اسمیتسونیان، ۴۰۰,۰۰۰ دلار برای کمک به بازسازی و همکاری با بخش عتیقه جات محلی عراق، پیشنهاد داد.
امروز آینده برای نمرود بسیار روشن‌تر به نظر می رسد و کار تحقیقاتی در قصر از سر گرفته شده است. در سال ۲۰۲۰، هنرمندی به نام مایکل راکوویتز توسط موزه ولین نیویورک مأموریت یافت تا به باستان شناسان کمک کند تا ظاهر این کاخ در دوران باستان را بازسازی کنند.
در همین حال، در عراق، باستان شناسان برای کاوش مجدد به محوطه نمرود بازگشته اند. علیرغم صدمات ناشی از چندین دهه جنگ و غارت، این شهر هنوز به باستان شناسان سرسخت و تلاش‌گر پاداش می دهد و مکان هایی مانند معبد شگفت انگیز ایشتار اکنون در حال بازسازی هستند.
کاخ نمرود هرگز به طور کامل حفاری نشده است و همین مسئله این امید را ایجاد می کند که بخش بزرگی از مجموعه به سلامت زیر شن و ماسه دست نخورده باقی مانده باشد. در سال ۲۰۲۲، آستانه یک درگاه با کتیبه ای به خط میخی توسط تیم جدیدی از باستان شناسان کشف شد که بخشی از اولین حفاری بزرگ در شهر از زمان اشغال آن توسط جنگجویان دولت اسلامی یا همان داعش بود.
نظر شما