سلام نو _ سرویس گردشگری: فریومد که مرکز دهستان فریومد است، در ۱۸۰ کیلومتری شرق شاهرود در مسیر جاده شاهرود-سبزوار، شمال شرقی عباس‌آباد و شمال غربی مزینان در دامنه غربی کوه‌های جغتای (ارتفاعات میندر) جای گرفته است.
نام فرومد یا چنانکه در کتب تاریخی اشاره شده است، فریومد برایمان آشنا است و یادآور سربداران، شیخ حسن جوری، قاضی القضات باشتین، ایلخانان مغول است و آنگاه تاریخ در برابر چشمان‌مان ظاهر می‌شود.
فرومد، مرکز ناحیه جوین، مبدا حرکت آزادی خواهانه سربداران بوده است.
آشنایی با مسجد جامع فرومد
مسجد جامع فرومد که در نزدیکی جاده شاهرود به مشهد و در روستایی به همین نام واقع است. روستای فرومد از توابع شهرستان میامی است و در شمال شرقی شاهرود قرار گرفته است.
اگر علاقمندید که مسافر تاریخ شوید می‌توانید کتاب بخوانید، فیلم تاریخی ببینید و یا این که به دیدار یک اثر تاریخی با حس و حال گذشته آن بروید.
برخی بناهای تاریخی این ویژگی را دارند که علی‌رغم آسیب فیزیکی، شما را به یک دوره تاریخی می‌برند و با تخیل شما بازی می‌کنند.
گچ‌بری‌های مسجد جامع فرومد، طاق بلند آن و تزئیات به جای مانده از دوران مختلف همگی این ویژگی را دارند که شما را به یک سفر تاریخی ببرند.
مسجد نقشهای دو ایوانی دارد و قدمت آن به دوران خوارزمشاهیان باز می‌گردد.
البته هیچ کتیبه‌ای مشخصی مربوط به تاریخ ساخت مسجد وجود ندارد اما با توجه به شباهت این مسجد با مساجد دیگر خراسان که دو ایوانی هستند، این قدمت به مسجد نسبت داده می‌شود.
در کنار مسجد جامع، آرامگاه «ابن یمین فرومدی» از شاعران شاعر قرن هشتم نیز قرار دارد. اما شهرت تاریخی روستای فرومد به واسطه وقوع نهضت سربداران است.
سازه مسجد جامع روستای فرومد در وسعتی بالغ بر ۸۲۰ متر مربع ساخته شده و از دو ایوان یکی در جهت شمال و دیگری جنوب، دو ایوان کوچکتر در دو طرف ایوان‌ها، یک شبستان در سمت شرقی ایوان جنوبی، دو رواق در دو طرف صحن و یک اتاق گنبددار چهار گوش در ضلع غربی ایوان شمالی تشکیل شده است.
شبستان غربی مسجد جامع فرومد کاملاً ویران شده و تنها اندکی تزئینات آن باقی مانده است. اما گچبریها و کاشیکاریهای زیبای قرون چهارم تا هفتم هجری در سایر بخشهای این بنا به کار رفته است.
وجود تزئینات زیبای گچی و آجری به همراه تلفیقی از کاشیهای فیروزه‌ای، اطلاعات زیادی از شیوه معماری به خصوص در دوران حکومت خوارزمشاهیان به مورخان داده است.
بنای مسجد براساس برخی روایت‌ها، بر روی یک آتشکده ساخته شده است که البته سند قطعی برای آن وجود ندارد.
سردر ورودی مسجد جامع فرومد، یکی از بخشهای زیبای آن به شمار می‌رود که در ضلع شمالی قرار گرفته است.
این بخش به تزئینات آجرکاری، گچبری و کتیبه آراسته شده است. محراب مسجد نیز در ضلع جنوبی مسجد قرار گرفته که با تزئیناتی شامل گچ‌کاری‌های فیروزه‌ای و آبی لاجوردی خودنمایی می‌کند.
لازم به ذکر است که مسجد جامع فرومد در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
معماری مسجد جامع فرومد میامی
بنا در مساحتی حدود ۸۲۰ متر مربع با نقشه دو ایوانی ساخته شده و متشکل از دو ایوان شمالی و جنوبی، دو ایوانچه در طرفین ایوان‌ها، شبستانی در ضلع شرقی ایوان جنوبی و احتمالا شبستانی به قرینه آن در ضلع غربی، دو رشته رواق در طرفین صحن، اتاق گنبددار چهار گوش در ضلع غربی ایوان شمالی و سردری مزین است.
شبستان غربی کاملا ویران شده و در بقایای ویرانه ها آثاری از تزیینات دیده می‌شود.
مسجد جامع فرومد که از جاهای دیدنی میامی به شمار می‌رود، از معدود مسجدهایی است که گچبری، نقش‌ها و کاشی کاری‌های زیبای قرون چهارم تا هفتم هجری در بنای آن به‌کار رفته است و به همین دلیل در شمار آثار تاریخی مهم و کم‌نظیر ایران جای دارد.
این بنا که در فهرست آثار ملی نیز به ثبت رسیده، با وجود اینکه امروزه به‌صورت نیمه ویرانه درآمده است، یکی از آثار ارزشمند دوره خوارزمشاهیان در ایران به شمار می‌رود.
اگرچه در پرونده ثبتی بنا، تاریخ ساخت آن به قرن هفتم نسبت داده شده است، اما بررسی کالبد معماری و تزیینات اولیه بنا که در زیر لایه‌ای از آجرکاری دوره متاخر ایلخانی قرار دارد، تاریخ بنا را به دوره سلجوقی نسبت می‌دهد.
با یادآوری آنچه ابوالحسن بیهقی (متوفی سال ۵۶۰ ه.ق) در باب برگزاری نماز آدینه در فریومد بدان اشاره کرده است، و با ذکر این نکته که در هیچ سند دیگری، به وجود مسجد جامع دیگری در فرومد اشاره نشده است، می‌توان تصور کرد که بنا در اواسط قرن ششم (دوره سلجوقی) مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
از سوی دیگر ساختار یک‌پارچه زبره و نما که به تعبیر دکتر پیرنیا از مهم‌ترین ویژگی‌های معماری دوره سلجوقی است، این فرضیه را تقویت می‌کند که بنا به احتمال فراوان در دوره سلجوقی ساخته شده است.
مشابه چنین نظری را می‌توان در آرا و افکار صاحب‌نظرانی چون آندره گدار و دونالد ویلبر نیز یافت.
مسجد جامع فرومد به تبعیت از ساختار بخش عمده‌ای از آثار معماری ایران، بنایی درون‌گرا است.
درون‌گرایی مسجد، سبب تعریف صحن میانی به‌عنوان عنصر اصلی فضاساز شده است، به‌گونه‌ای توده بنا با قرارگیری در پیرامون آن شکل گرفته و عناصر کالبدی اصلی بنا را تعریف کرده است.
ورودی مسجد، در ضلع شمالی بنا قرار گرفته و مزین به تزیینات غنی و زیبای آجرکاری، گچبری و کتیبه‌هایی چند است.
این سردر به‌صورت ایوانی با قوس شکسته است که در حاشیه داخلی آن، دو ستون نمای آجری اجرا شده است.
این ستون‌ها در پایین، روی سکوی طرفین سردر قرار گرفته و در بالا به سرستون مکعب شکل پایان می‌پذیرد.
زیبایی این مسجد در تزیینات بسیار زیبا و نغز آن است.
در طرفین این ستون نماها نیز تزیینات آجرتراش به‌شکل هشت‌ضلعی منتظم است که در فضای خالی داخل شعاع‌های آن‌ها سفال مهری با نقش گیاهی قرار گرفته‌اند و گچبری‌هایی با نقوش هندسی وجود داشته که بخش اعظم آن فرو ریخته است.
دیواره‌های داخلی سردر با تزیینات گچبری به‌شکل مربع‌های کوچک و پوشش طاقی سردر با گچبری و مقرنس تزیین شده است.
نظر شما