سلام نو _ سرویس گردشگری: استان فارس با قدمت چند هزار ساله و ده‌ها اثر تاریخی ارزشمند یکی از تاریخی‌ترین استان‌های کشور به شمار می‌آید.
این استان حوادث و رخدادهای گوناگونی را در طول حکومت سلسله‌های قدرتمندی از جمله عیلامی‌ها، اشکانیان، هخامنشیان و ساسانیان تجربه کرده است.
حاصل این تاریخ پربار و توجه حکومت‌های مختلف به این نقطه از کشورمان، آثار تاریخی ارزشمندی از جمله چشم انداز باستان‌شناسی ساسانی منطقه فارس است.
آشنایی با چشم‌انداز باستان شناسی ساسانی منطقه فارس
مطالعات باستان‌شناسان و محققان و تاریخ‌نگاران نشان‌دهنده‌ی موقعیت خارق‌العاده این منطقه در ایران است. استان فارس جایگاه فرهنگی و تاریخی بی‌بدیلی در ایران دارد.
این استان به‌مدت حدود ۴۰۰ سال پایتخت ساسانیان را در خود داشته است.
ساسانیان باشکوه‌ترین بناها را در این منطقه ساخته‌اند. آمار نشان می‌دهد که بیشترین مکان‌های تاریخی باقی‌مانده از دوران ساسانیان، برای این منطقه به ثبت رسیده‌اند.
امپراتوری ساسانی، یکی از دوره‌های تاریخی برجسته‌ی ایران است. در این دوره، تمدن ایرانیان به اوج خود رسید.
امپراتوری ساسانی با امپراتوری بیزانس در روم هم‌زمان بود.
بنابراین، به‌دلیل تعاملات بین این دو تمدن، از آنجا که ریشه‌ی معماری و فرهنگ این دو ملت به آن دوره برمی‌گردد، شباهت‌های بسیاری بین این دو امپراتوری وجود دارد.
آثار به‌جامانده از عهد ساسانی در این محل را به‌عنوان چشم انداز باستان شناسی ساسانی منطقه فارس می‌شناسیم.
طبق یافته‌های باستان‌شناسی در استان فارس، حدود ۳هزار اثر ارزشمند در این منطقه کشف شده‌اند که قدمت آن‌ها به زمان شکل‌گیری چشم انداز باستان شناسی ساسانی برمی‌گردد.
این یافته‌ها نشان‌دهنده‌ی این واقعیت است که حکومتی قدرتمند بر این منطقه حکمرانی می‌کرده است.
شناخته‌شده‌ترین آثار موجود در چشم انداز باستان شناسی ساسانی منطقه فارس، به شهرهای تاریخی بیشاپور، فیروزآباد و سروستان تعلق دارند.
حدود ۳۰ سنگ‌نگاره‌ی تاریخی و همچنین چندین جاده‌ی ارتباطی متعلق به دوره‌ی ساسانی، در استان فارس امروزی یافت شده‌اند.
بیشاپور، فیروزآباد و سروستان به‌همراه داراب و فسا، راه شریانی مشترکی دارند و با جاده‌هایی که در دوره‌ی ساسانیان ساخته شده‌اند، به هم متصل می‌شوند.
بیشاپور در ۶۰ کیلومتری شمال غربی فیروزآباد قرار دارد. سروستان در شمال شرقی فیروزآباد و شرق فسا واقع شده است.
چشم‌انداز باستان شناسی ساسانی منطقه فارس با هشت اثر شاخص معماری، دو شهر تاریخی، هشت نقش‌برجسته، یک قلعه و دو کاخ در فهرست جهانی به ثبت رسید.
البته ثبت جهانی این آثار در حالی بود که تا پیش از برگزاری جلسه، شانس ایران برای ثبت جهانی این پرونده ضعیف ارزیابی شده بود.
محمدحسن طالبان، معاون میراث فرهنگی کشور هم پیش از رفتن به بحرین که مقصد برگزاری جلسه یونسکو بود، با اشاره به تغییر بسیاری از اعضای شورای میراث جهانی و عدم شناخت نسبت به افراد جدید، از احتمال مخالفت یونسکو با ثبت جهانی چشم‌انداز ساسانی فارس خبر داده بود؛ اما بررسی‌های ایکوموس (شورای جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی) ثابت کرد که این آثار بسیار با ارزش هستند و باید به ثبت جهانی برسند.
اهمیت چشم‌انداز باستان شناسی ساسانی
ساسانیان قومی بودند که اساس فرهنگ و تمدن ایران باستان را در منطقه و جهان تقویت کردند. آن‌ها بخشی از این کار را با خلق آثار زیبا و باشکوه به انجام رساندند.
کاخ اردشیر، معبد آناهیتا، شهر باستانی گور، کاخ ساسان و کتیبه‌های سنگی تنها بخشی از شکوه و زیبایی این منطقه باستانی محسوب می‌شوند.
این سازه‌ها، کاخ‌ها و شهرها به اوایل و اواخر دوره پادشاهی ساسانیان که از ۲۲۴ تا ۶۵۸ بعد از میلاد در سراسر این منطقه گسترش یافت، مربوط می‌شود.
طبق مطالعات باستان‌شناسی جایگاه فارس در مقام پایتخت حکومت چهارصد ساله ساسانیان پررنگ است.
منطقه فارس بیشترین حجم آثار باستانی دوره ساسانی را در خود دارد و با تخمین حداقلی می‌توان گفت بیش از سه هزار اثر از دوره ساسانی در استان فارس باقی مانده‌اند.
مهم‌ترین اثر ساسانی در این استان که پیوند دهنده معماری ساسانی و اسلامی به‌حساب می‌آید، نخستین گنبد جهان در فیروزآباد فارس است.
چشم‌انداز ساسانی فارس بازنمای جنبه‌های گوناگونی از تاریخ ایران در عصر ساسانی محسوب می‌شود؛ عصری که حدفاصل میان شکوه باستانی هخامنشیان و اشکانیان و تغییرات سیاسی حکومتی اوایل دوران اسلامی است.
مجموعه آثار چشم‌انداز ساسانی فارس که در فهرست جهانی یونسکو قرار دارد، نه‌تنها به‌لحاظ باستان‌شناختی بلکه به‌دلیل جنبه‌های دیگر نیز دارای ارزش و اعتبار است.
این مجموعه آثار نشان‌دهنده شهرسازی، هنر، معماری و سنگ‌نگاری ایرانی در دوره‌های پیش از ساسانیان، به‌ویژه هنر و معماری دوره اشکانیان محسوب می‌شود.
اگرچه می‌توان تاثیر هنر رومی و حتی یونانی را به‌ویژه در شهر باستانی بیشاپور دید، نباید فراموش کرد که محور ساسانی فارس شاخص‌ترین آثاری را در بر دارد که هنر، نبوغ و فکر عصر ساسانیان را به نمایش گذاشته‌اند.
شیوه ایوان‌سازی، نخستین نمونه‌های گنبدسازی روی بناهای چهارگوش و به کار بردن خشت و لاشه‌سنگ با ملاط ساروج، از ویژگی‌های معماری این دوره تاریخی است.
هنر سنگ‌تراشی که از دوره عیلامی و پیش از آن در فلات ایران برای نمایش قدرت و شکوه پادشاهی‌های کوچک و بزرگ به کار گرفته شده بود، در دوره ساسانی با شیوه‌ای کاملا حرفه‌ای به اوج رسید.
ساسانیان از این هنر به‌عنوان روشی برای روایت وقایع مهم تاریخی بهره بردند. علاوه بر این‌ها بسیاری از پژوهشگران معتقدند که نخستین الگوی گنبدسازی ایرانی که در آتشکده شهر گور به اجرا درآمد و طی دوران ساسانی تکامل یافت، بعدها در دوره اسلامی به اوج خود رسید.
نظرات