سلام نو _ سرویس گردشگری: شیخ شمس الدین از عرفاء نامدار قرن چهاردهم هجری و خلیفه شیخ عثمان سراج الدین نقشبندی اول بوده که پس از مولانا خالد شهرزوری مروج طریقت نقشبندی در مناطق کردنشین خاورمیانه اعم از عراق و ایران و ترکیه و سوریه بوده است.
مرقد مولانا خالد شهرزوری هم در شهر تاریخی دمشق پایتخت سوریه قرار دارد.
مرحوم شیخ شمس الدین از منطقه پیرانشهر به مهاباد آمده و در مسجد رستم بیگ به تحصیل علوم اسلامی پرداخته سپس برای تکمیل تحصیل علوم دینی و طی مراحل سیر و سلوک به خانقاه پیر طریقت شیخ عثمان در تویله بخش اورامانات سفر کرده و پس از تکمیل دروس و طی مراحل ریاضت و چله کشی و نوشیدن جرعه ای از جام الست با حکم و فرمان مرشد خود بنام خلیفه و به منظور ارشاد به روستاهای برهان در چهار فرسنگی مهاباد آمده و علاوه بر دایر نمودن خانقاه به کسب و کار و کشاورزی و دامداری نیز پرداخته و از این طریق خود و مریدانش امرار معاش می کردند تا اینکه در دوم جمادی الاخر سال ۱۳۲۸ هجری وفات نموده و در روستای شرفکند به خاک سپرده شده و مرقدی در خور او با شبستان بزرگ و کتیبه کاشیکاری شده بنا کرده اند. علاوه بر مزار شیخ، چندین شخصیت همچون علی بیگ حیدری (شاعر و سیاستمدار) سیف القضات، ملا صالح حریق نیز در این منطقه دفن شده اند.
آشنایی با خانقاه شیخ شمس‌الدین برهانی
خانقاه شمس برهان در روستای برهان در فاصله ۳۵ کیلومتری جاده بوکان به مهاباد،که به واسطه حضور حضرتش، روستای خانقاه نیز خوانده می شود، واقع شده است.
خانقاه در سال ۱۳۱۰ ه.ق به دست خود مردم به ویژه علما و رهروان راه طریقت ساخته شد.
خانقاه در همان سال با امکانات وسیع و حضور رجال بزرگ علمی و ادبی به صورت یک حوزه علمیه مشهور و یکی از مراکز مهم نشر و ترویج علوم دینی و فرهنگ و معارف اسلامی درآمد و می توان گفت دانشگاهی بود که در آنجا دانشهای مختلف از قبیل فقه، اصول، تفسیر، فلسفه، منطق و عرفان و دیگر علوم و فنون متداول آن زمان تدریس می شد. این بنا در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱، با شماره ثبت ۷۷۳۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
شیخ شمس الدین برهانی تولدش را بین سالهای ۱۳۴۲ الی ۱۳۴۵ ذکر کرده اند . خانواده وی در قریه « سیلوه » از روستاهای منطقه لاجان در شمال شهر پیرانشهر سکونت داشتند. بعدها به روستای عیسی کند از روستاهای شهرستان بوکان که در شرق مهاباد قرار دارد سفر می کنند.
شیخ شمس الدین برهانی از همان دوران کودکی آثار ذکاوت و هوش فوق العاده در او مشهود بوده و یکی از روحانیون و علمای منطقه به این مطلب پی برده و او را به تحصیل در یکی از مساجد مهاباد به نام رستم بیگ وا می دارد.
ایشان در مسجد ضمن تحصیل بیشتر اوقات خود را صرف قرائت قرآن و انجام فرایض و نوافل می نماید و در طریق تصوف در طریق نقشبندیه گام برمی دارد.
بعد از ۷ سال ریاضت و ۸ سال ملازمت و صحبت با استادش شیخ سراج الدین نقشبندی در سلیمانیه عراق به مرحله استادی رسیده و به آخرین مراتب عرفان یعنی فنا و بقا دست می یابد و اجازه خلافت پیدا می کند.
استادش او را در منطقه مکریان مامور به ارشاد و راهنمایی مردم و ترویج و اشاعه در این منطقه می نماید. وی در سالهای بین ۱۲۸۰ تا ۱۲۷۷ ه. ق به سوی منطقه مکریان حرکت می کند.
او سپس به روستای شرفکند آمد و خانقاهی بزرگ بنا کرد. سپس قریهای به نام «آتا» که ملک شخصی او بود وقف خانقاه نمود و خود به تربیت مریدان پرداخت.
شیخ شمس الدین در سال ۱۳۲۸ ه .ق دار فانی را وداع و در خانقاه خود مدفون گردید. از آن پس عاشقان راه حقیقت و سالکان عرفانش، همواره در خانقاه شمس برهان گرد آمده و در سایه حضور روح بزرگ پیر مرادشان، “شیخ برهان”، تلمذ می کنند.
ویژگی‌های آرامگاه شمس الدین برهانی
آرامگاه شمس الدین برهانی در آذربایجان غربی و در ۳۵ کیلومتری جاده بوکان به مهاباد قرار دارد. این آرامگاه در کنار خانقاهی در روستایی به اسم برهان است.
در ابتدا روستای برهان شیخ را به برهانی شهره کرد و بعد، شیخ به این روستا تبار داد. این روستا را به اسم روستای خانقاه هم می‌شناسند.
اگر پی کلمه خانقاه را در لغت‌نامه‌ها و به‌ویژه لغت‌نامه دهخدا بگیرید، می‌بینید که خانقاه عربی شده واژه «خانگاه» است و «گاه» پسوند مکان است؛ مثلاً منزلگاه و درگاه را هم با این پسوند ساخته‌اند.
معنی خانقاه می‌شود مکان گردآمدن خان‌ها. شیخ یوسف الدین در ۱۲۰۵ در روستای سیلوه از منطقه لاجان در شمال شهر پیرانشهر متولد شد.
یکی از روحانیون منطقه هوش او را در کودکی‌اش درک کرد؛ سپس او را برای تحصیل به مسجد رستم بیگ در مهاباد فرستاد.
بعدها به سلیمانیه عراق رفت و در آنجا در محضر شیخ سراج الدین نقشبندی (شیخ عثمان) ریاضت کشید. او بعد از ریاضتی ۷ یا ۸ ساله به آخرین مراتب عرفان رسید و استادش به او اجازه خلافت داد.
شیخ سراج الدین او را به منطقه مکران فرستاد تا مردم را در آنجا ارشاد کند. او به روستای برهان رفت و بعد از آن به شمس الدین برهانی معروف شد.
وقتی شیخ شمس الدین بعد از نوشیدن جام الست از شیخ سراج الدین اجازه خلافت گرفت، به مکران رفت. او مردم را به راه حق راهنمایی می‌کرد.
در حدود ۱۲۷۱ مردم و پیروان شیخ با همراهی هم خانقاهی در این روستا بنا کردند؛ پس ساخت این بنا به زمان قاجار برمی‌گردد.
بعد از درگذشت شیخ شمس الدین در ۱۲۸۶، او را روی تپه‌ای در روستای شرفکند به خاک سپردند.
این تپه را بعدها به زیارتگاهی تبدیل کردند که به مقبره شیخ شمس الدین برهانی معروف است.
اگر به آرامگاه‌های ایرانی سری زده باشید، ویژگی‌های آن‌ها را به‌خوبی می‌دانید؛ مثلاً مقبره شخصیت‌های عرفانی معمولاً شمایلی شبیه گنبد هم در ساختار معماری‌اش دارد. در ساخت این آرامگاه خشتی هم از همین ساختار استفاده کرده‌اند.
این خانقاه در همان اولین سالهای ساخت، به خاطر امکانات خوبی که داشت توجه همه را جلب کرد.
خانقاه برهانی خیلی زود محلی برای گردآمدن عالم‌ها و بزرگ مردان دینی شد. این خانقاه را می‌شود در زمان خودش شبیه دانشگاه دانست که در آن علوم مختلفی هم درس می‌دادند؛ مثلاً فقه، اصول، تفسیر، فلسفه، عرفان و غیره. خانقاه برهان کاربردی شبیه حوزه علمیه هم داشته است.
نظر شما