سلام نو _ سرویس گردشگری: این بنا توسط شخصی به نام حاج محمد حسین، فرزند نورالله یزدی و در دوره قاجار ساخته شده است.
گفته می‌شود که ایشان از املاک و اموال خود جهت ساختن آب انبار شش بادگیر یزد استفاده کرده است.
بعد از وفات او شخصی به نام آقای بهشتیان به این آب انبار رسیدگی می‌کرد.
او مخزن آب انبار مزبور را با استفاده از قنات حوالی آن پر از آب می کرد تا مردم بتوانند در فصول گرم سال از آن استفاده کنند.
در سال ۱۳۳۰ خورشیدی، در دوره پهلوی، مرمتی بر روی این بنا صورت گرفته است.
امروزه، با وجود لوله کشی آب به منازل، آب انبارها کاربری خود را از دست داده اند.
بنابراین، در طی سال های اخیر در فضای بین درب ورودی این آب انبار تا گنبد و بادگیرها چادرهای حسینیه برای عزاداری در ماه محرم برپا می شوند.
آب انبار شش بادگیر در کجاست
آب‌انبار شش بادگیر از جمله جاذبه‌های شهر یزد است که در خیابان دهم فروردین، محله تل یزد قرار دارد.
- آدرس: استان یزد، شهر یزد، خیابان دهم فروردین، محله تل یزد، کوچه شش بادگیر
شهر یزد را می‌توان شهر آب‌انبارها قلمداد کرد. واضح است که اقلیم و شرایط آب‌وهوایی خشک و کویری یزد و متعاقبا باران کم و تدبیر برای جبران کم‌آبی باعث شکل‌گیری آب‌انبارها در این شهر شده است.
آب‌انبار شش بادگیری یکی از این آب‌انبارها است که امروزه از جاهای دیدنی یزد به شمار می‌رود.
این آب‌انبار متعلق به دوره قاجاریه است و در تاریخ چهارم فروردین ۱۳۵۷ هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.
آب‌انبار شش بادگیر تنها آب‌انبار شش بادگیری یزد به حساب می‌آید که شهرت خود را مدیون بادگیرهای رفیع، زیبا و هشت‌وجهی و نیز گنبد عظیم تخم‌مرغی خود است.
سازندگان برای بهره‌وری هرچه بهتر از بادهای وزان در یزد، بادگیرها را هشت‌وجهی ساخته‌اند.
ارتفاع مخزن و بادگیرها، معماری زیبای بادگیر، سردرهای زیبا و تزیینات آجری با مقرنس‌کاری و کاربندی‌های چشم‌نواز از امتیازات آب‌انبار شش بادگیری یزد هستند.
آب‌انبار تا چند دهه پیش هنوز رونق داشت و مردم از آن آب برمی‌داشتند؛ ولی امروزه تبدیل به یک جاذبه تاریخی مذهبی شده است.
فضای بین در ورودی تا بادگیرها و گنبد آن برای برپایی چادر حسینیه استفاده می‌شود.
آب‌انبار شش بادگیر یزد، دو ورودی شمالی و جنوبی با دو راه‌پله و دو پاشیر دارد که گویا ورودی جنوبی آن برای مسلمانان و ورودی شمالی در قرینه ورودی جنوبی برای زرتشتی‌ها بوده است؛ هرچند که در برخی منابع، این فرضیه رد شده است و دلیل آن را شلوغی جمعیت محله و استقرار آن در بافت شهری دانسته‌اند.
در ورودی قسمت جنوبی بین پله‌های ۲۵ و ۲۶، یک هشتی با سنگ‌فرش آجری قرار دارد که طاق آب‌انبار بعد از هشتی شروع می‌شود.
ویژگی‌های خاص آب انبار شش بادگیر یزد
آب انبارها مخازن سرپوشیده ای هستند که پایین تر از سطح زمین قرار می گیرند و در جهت جریان رودخانه و قنات ساخته می شوند.
با جاری شدن آب قنات ها و رودخانه ها در سطح زمین این مخازن پر از آب می شوند.
بدین صورت، در فواصل سرد سال ذخیره سازی آب انجام می شود تا در مواقع کم آبی از آنها استفاده شود.
تمامی آب انبارها دارای چهار عنصر خزینه، گنبد، پاشیر و بادگیر هستند که آب انبار شش بادگیر یزد از این قاعده مستثنا نیست.
در ادامه به شرح هر کدام از این عناصر می پردازیم:
- خزینه یا مخزن: محل نگهداری آب می باشد.
- گنبد: سازه ای نیم کره است که حکم سقف روی مخزن را دارد و از آلوده شدن آب آن جلوگیری به عمل می آورد.
- پاشیر: این قسمت محل قرار گیری شیر آب مخزن می باشد. پاشیرها اغلب به صورت ۸ گوش یا ۴ گوش ساخته می شوند. معمولا در دو جهت پاشیر سکوهایی برای نشستن افراد تعبیه می شود.
- بادگیر یا خیشخان: بادگیرها برای هدایت هوا به مخزن و خنک کردن آب موجود در آن کاربرد دارند. تعداد بادگیرهای هر آب انبار از یک تا هفت متغیر است و هرچه تعداد آنها بیشتر باشد، آب موجود در مخزن نیز خنک تر می شود.
این بنا دارای دو ورودی در اضلاع شمالی و جنوبی مخزن می باشد که ورودی اصلی همان ورودی ضلع جنوبی است.
برای این آب انبار ۵۵ پله از روی مخزن تعبیه شده است.
در بین پله‌های ۲۵ و ۲۶ و بعد از ورودی اصلی یک هشتی با سنگ فرش آجری قرار دارد. طاق این آب انبار بعد از هشتی شروع می‌شود.
در طرف دیگر مخزن و در ضلع شمالی ورودی دیگری وجود دارد که قرینه ورودی ضلع جنوبی است. شیر این آب انبار در این قسمت قرار دارد.
در کل، این بنا دارای دو شیر آب است که در گذشته مسلمانان و اقلیت های مذهبی زرتشتی از آن استفاده می کردند.
بنای مزبور دارای مخزنی بزرگ است که گنجایش نگهداری آب آن در حدود ۲۰۰۰ متر مکعب می باشد.
ارتفاع این مخزن در حدود ۶.۱۲ متر است و به واسطه قنات هایی پر می شود که در نزدیکی این آب انبار قرار دارند.
علاوه بر آن، بنای مزبور دارای یک گنبد تخم مرغی شکل و شش بادگیر می باشد که از شاخصه های آن می باشند.
با توجه به اینکه سه بادگیر این بنا در ابتدا وجود داشتند و سه بادگیر دیگر بعدا به آن اضافه شدند، تفاوت های جزئی در ساختار آنها مشاهده می شود.
با این وجود، ارتفاع تمام بادگیرها به ۱۰ متر می رسد و به صورت شش وجهی ساخته شده اند.
تمامی این بادگیرها در جهت باد قرار دارند تا بتوانند هوای سرد را از کلیه جهات جذب و وارد مخزن کنند تا آب آن را خنک نگه دارند.
نظر شما