سلام نو – سرویس گردشگری: وقتی رضا خان سردار سپاه با تصویب مجلس شد رضا شاه پهلوی کارهای بسیاری کرد که انگیزه بخشی مهمی از آن‌ها نفرت او از سلسله قاجار بود. در ذهن رضا پهلوی شاهان قاجار مُشتی شاه سست، بی‌اراده و وطن فروش بودند که هیچ کاری برای ایران نکردند.
همین نگاه و نفرت رضا شاه از پهلوی باعث شد تا او تا جایی که در توانش بود نشان‌های قاجار را از سطح جامعه حذف کند. او لباس‌ها را متحدالشکل و جای کلاه سنتی ایران که نماد قاجارها بود کلاه پهلوی را مرسوم کرد.
تا پیش از مرسوم شدن کلاه پهلوی معمول‌ترین پوشش سر در میان بازاریان عمامه شیرشکری و دستار و در میان کارمندان کلاه بدون لبه بود. علاوه بر این در میان شاه‌زادگان و اروپا دیدگان، کلاه سیلندر نیز مرسوم بود.
در سال ۱۳۰۶ ابتدا به وزرا و روسای ادارات و کارمندان دولت دستور داده شد تا از کلاه لبه‌دار پهلوی استفاده کنند. در مرحله بعد به مدارس دستور داده شد که از ورود دانش‌آموزان بدون کلاه پهلوی جلوگیری شود. بعد از مدتی کلاه شاپو جایگزین کلاه یک لبه پهلوی شد.
اما تاکید رضا شاه پهلوی تنها به لباس و نشان مردم عادی خلاصه نماند. او در اقدامی نمادین و مهم به جای تاج کیانی قاجار تاجی جدید را تهیه کرد که «تاج پهلوی» نام گرفت و توسط او و محمدرضا پهلوی استفاده شد.
درباره تاج کیانی و اهمیت آن اینجا بخوانید: تاج کیانی؛ از با ارزش‌ترین تاج شاهی ایران چه می‌دانیم؟
تاج پهلوی؛ میراث ساسانی و شاهکار جواهرساز قفقازی
بعد از این‌که رضا پهلوی به قدرت رسید دستور داد تاج جدیدی جایگزین تاج کیانی شود. او حاضر نبود در مراسم تاجگذاری، تاج متعلق به شاهان قاجار را روی سرش بگذارد. بنابراین ساخت تاج جدید زیر نظر حاج سراج الدین جواهری، جواهر ساز معروف قفقازی که جواهرساز امیر بخارا هم بوده، در دستور کار قرار گرفت.
جالب است که نشستن رضا شاه بر تخت پادشاهی تنها با سر نهادن کلاهی آراسته به الماس دریای نور در ایوان تخت مرمر کاخ گلستان در آذرماه سال ۱۳۰۴ خورشیدی برگزار شد و مراسم تاجگذاری چند ماه دیرتر و در اردیبهشت ۱۳۰۵ و پس از آماده شدن تاج انجام گرفت.
ویژگی‌های تاج پهلوی
با توجه به علاقه شخص رضا شاه و مشاورانش به ایران باستان در طراحی تاج پهلوی از المان‌ها و ریشه‌های دوران ساسانی استفاده شد. دلیل این انتخاب شکوه و جلال ایران در دوره ساسانیان بود، دوره‌ای که ایران تحت قدرت ساسانیان یکی از قدرت‌های دنیا بود.
چهار پنل پله‌ای شکل در چهار طرف تاج از فرم تاج‌های دوره ساسانی گرفته شد. نماد خورشید به نشان میترا، الهه مهر می‌باشد. در کتاب «اوستا» از میترا با عنوان «ایزد روشنایی و فروغ و نور» یاد شده است. در دو طرف تاج زیر نماد خورشید نیز حلقه‌ای با روبان‌هایی که در حال رقص در باد هستند قرار گرفته است.
این حلقه‌ها در دوره ساسانی نشان قدرت پادشاهی بوده بود. این نشان در سکه‌ها و مُهرهای دوره ساسانی نیز قابل دیده شده است. علاوه بر آن این نشان در نقش رستم (در شمال شیراز) و طاق بستان(در کرمانشاه) نیز قابل مشاهده می‌باشد.
در قسمت جلوی تاج، جایی که پر قرار گرفته، پایه‌ایی از جنس طلا با تزئین الماس قرار گرفته که احتمالا طرح آن از گل‌های لوتوس برگرفته شده است. گل لوتوس یا نیلوفر آبی در بسیاری از حجاری‌ها و تزئینات به‌جا مانده از دوران اشکانی، ساسانی و هخامنش دیده شده است. این طرح در قسمت‌های مختلف تاج تکرار شده است.
سنگهای قیمتی به‌کار رفته در تاج پهلوی
پایه فلزی تاج پهلوی ترکیبی از طلا و پلاتین است. ترکیبی از سنگ‌ها زمرد، الماس، یاقوت کبود و مروارید زیبایی و ارزش تاج را دو چندان کرده است.
در مجموع ۳۳۸۰ قطعه الماس، ۵ قطعه زمرد، دو قطعه یاقوت کبود و ۳۶۹ قطعه مروارید در تاج پهلوی به‌کار رفته است.
الماس‌های تاج پهلوی
از بین ۳۳۸۰ قطعه الماس، بزرگ ترینشان الماس زردِ قرار گرفته در نماد خورشید در جلوی تاج به وزن حدود ۶۰ قیراط است. دو الماس زرد دیگر در برش کوشن در دو خورشید در کناره‌های تاج به‌کار رفته که هر کدام وزنی حدود ۱۲ قیراط دارند. یک قطعه الماس بی رنگ در برش مارکیز و به وزن حدود ۱۰ قیراط در قسمت جلوی تاج بالای نماد خورشید قرار گرفته است.
زمردهای تاج پهلوی
۵ قطعه زمرد سبز کلمبیایی در تاج پهلوی به‌کار رفته است. درشت ترین زمرد به وزن حدود ۱۰۰ قیراط در میانه طرح خورشیدِ پشت تاج قرار گرفته است. یک قطعه زمرد بیضی به وزن حدود ۶۵ در قسمت بالای تاج جایی که گل‌های لوتوس روی کلاه مخمل قرمز به یکدیگر می‌رسند، کار شده است. سه قطعه زمرد هر کدام به وزن حدود ۱۴ قیراط در قسمت جلوی تاج یکی بالای نماد خورشید و دو دیگر در دو طرف نماد خورشید قرار گرفته‌اند.
یاقوت‌ها
دو یاقوت کبود در دو طرف نماد خورشید در پشت تاج قرار گرفته‌اند که هر کدام وزنی حدود ۲۰ قیراط دارند.
مرواریدها
مرواریدها در سه ردیف روی تاج پهلوی قرار گرفته‌اند.
ردیف پایینی دارای ۸۷ قطعه مروارید با قطر حدود ۷ میلی‌متر است. ردیف میانی ۹۴ قطعه مروارید با قطر حدود ۶.۵ میلی‌متر را در خود جای داده است. و در ردیف بالایی روی لبه‌های پلکانی تاج، ۱۸۸ قطعه مروارید با قطر حدود ۵.۵ میلی‌متر قرار گرفته است.
وزن تاج که شامل پایه فلزی، کلاه مخملی و سنگهای قیمتی روی آن می‌باشد، حدود ۲ کیلوگرم است. ابعاد تاج پهلوی حدود ۲۰ در ۲۰ سانتی‌متر می‌باشد.
اضافه شدن تاج شهبانو
در سال ۱۳۴۶ برای اولین بار در تاریخ، محمد رضا شاه پهلوی در پی انقلاب سفید تصمیم گرفت که در جشن تاجگذاری خویش، فرح، همسر خود را هم تاج گذاری کند و حرکتی را در تاریخ انجام داد که هیچ کدام از شاهان ایرانی انجام نداده بودند و به این منظور دستور ساخت یک تاج را داد.
این تاج را ونکلیف، برند فرانسوی ساخت. از آن جایی که در ساخت این تاج از جواهرات سلطنتی استفاده شده و خارج کردن این جواهرات از کشور غیر قانونی بود شرکت ونکلیف گروهی از جواهر سازان خود را به تهران اعزام کرد و پس از شش ماه فرآیند ساخت تاج دو کیلوگرمی شهبانو تکمیل شد.این تاج از مخمل زیبای سبز رنگ ،طلای سفید و نقره ساخته شده و به ۳۸ زمرد، ۳۴ یاقوت،۱۰۵ مروارید، ۱۴۴۶ الماس، ۲ اسپینل و یک زمرد شش ضلعی که در مرکز تاج مزین شده است.
سرانجام تاج پهلوی
تاج پهلوی اولین بار در تاریخ ۴ اردیبهشت ۱۳۰۵ برای تاجگذاری رضاشاه پهلوی استفاده شد و پس از آن در تاریخ ۲۵ شهریور ۱۳۲۰ برای تاجگذاری محمدرضا پهلوی مورد استفاده قرار گرفت. این تاج بعد از انقلاب ایران در خزانه ملی جواهرات ایران نگهداری می‌شود.
تاج کیانی، تاج پهلوی و تاج شهبانو هر سه موزه جواهرات ملی قابل بازدید هستند.
نظر شما