سلام نو _ سرویس گردشگری: مسجد جامع گناباد با نقشه‌ای دو ایوانی از سردر تزیینی، صحن یا میانسرا، ایوان شمالی و جنوبی، رواق و سه شبستان ستون‌دار تشکیل می‌شود.
ایوان اصلی یا ایوان قبله در سمت جنوبی صحن واقع شده است و تزییناتی آجری مانند دو قطار پیچ، نوارهای اسلیمی و یک حاشیه کتیبه قرآنی به خط بنایی دارد.
کتیبه داخل ایوان حاوی نام بانی خیر و سازنده مسجد است. در ایوان اصلی مسجد جامع محرابی با نقوش هندسی گیاهی و کتیبه‌هایی به خط معلقی مشاهده می‌شود.
در ضلع شرقی ایوان شرقی شبستانی موسوم به قرآن جای دارد که پوشش سقف آن بر روی چهار ستون قرار دارد. با قدمتی که به دوره خوارزمشاهیان بازمی‌گردد.
مسجد جامع گناباد که با شماره ۳۲۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، از مکان های دیدنی گناباد محسوب می‌شود.
مسجد جامع؛ قدیمی ترین مسجد گناباد
گناباد شهر قناتهای کهن است و قنات قصبه یکی از آثار ثبت جهانی ایران در فهرست یونسکو، در این شهر واقع شده است اما قناتها تنها میراث به جای مانده از نیاکان در این شهر نیستند.
مسجد جامع گناباد از یادگارهای دوره خوارزمشاهیان از پس دوران و پشت سر گذاشتن زمینلرزههای شدید، خم به ابرو نیاورده است.
تاریخ ساخت مسجد جامع گناباد براساس کتیبه آن، سال ۶۰۹ هجری قمری برابر با ۱۲۱۲ میلادی است یعنی بیش از هشتصد سال پیش.
از ویژگیهای شاخص مسجد جامع گناباد کتیبههای به خط کوفی است که با آجرکاری زیبا و چشمنواز در اطراف ایوان قبله، به اجرا درآمده است.
وجه تمایز دیگر این مسجد، سبک دو ایوانی آن است که مربوط به اوایل قرن هفتم هجری می‌شود و از بقیه نمونههای موجود در ایران سالمتر است.
بنا بر بررسیهای علمی انجام شده بر روی کف مسجد جامع، لایه‌های کف ماسه‌ای است و در لابهلای این لایه، بخشهایی از سازههای کهنتر یافت شده است که قدمت آنها را تا حدود قرن سوم هجری قمری تخمین زده اند.
این سازههای کهن که مصالح آنها بیشتر از خشت و گل بوده است، بر اثر ریزش ماسه‌ای مدفون شده و مسجد جدید بر روی آن ساخته شده است.
پس از خوارزمشاهیان، در دوره ایلخانی نیز قسمتهایی به مسجد افزوده شد.
بخشهای گوناگون این مسجد جامع شامل سردر تزئینی، صحن یا میانسرا، ایوان‌های شمالی و جنوبی، رواق و سه شبستان ستون‌دار است.
ایوان اصلی که به سمت قبله قرار دارد، در سمت جنوبی صحن واقع شده و دارای چهار طاق گهواره عرضی و چهار قوس است.
این بخش دارای تزئیناتی آجری شامل دو قطارپیچ، نوارهای اسلیمی و یک حاشیه کتیبه قرآنی به خط بنایی است. این کتیبه همان جایی است که میتوان تاریخ ساخت بنا را در آن دید.
همچنین سردر ورودی ضلع شمال شرقی بنا با طاق جناغی و کناره گچبری به نقشه‌ای پرندگان در میان گل و برگ آراسته که بر روی لایهای از گچ ایجاد شده است.
این اثر با شماره ۳۲۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
محل قرارگیری مسجد جامع گناباد
آدرس: ایران، استان خراسان رضوی، گناباد، کوی شرقی (قصبه)
گناباد مرکز شهرستان گناباد در سیصد کیلومتری جنوب مشهد واقع است و تا تهران ۱۲۰۰ کیلومتر فاصله دارد.
مسجد جامع گناباد، یکی از بناهای مشخص و مورخ اواخر دوره خوارزمشاهیان به شمار میرود که به‌رغم زمین لرزه های شدید و تحمل تعمیرات مکرر، شکل بنای اصلی خود را حفظ کرده است.
از امتیازات مهم این مسجد وجود کتیبه های کوفی و آجرکاری های زیبا است که بر اطراف ایوان قبله آن نقش بسته است و در انتهای حاشیه کتیبه خط کوفی، تاریخ ساخت این مسجد، سال ۶۰۹ هجری قمری برابر با ۱۲۱۲ میلادی مشخص شده است.
این مسجد یکی از سه مسجد ایران است که به سبک دو ایوانی در اوایل قرن هفتم هجری ساخته شده و از بقیه سالمتر مانده است و بر اساس آثار و شواهد موجود، ساختمان کنونی دارای الحاقاتی است که احتمالا در دوران ایلخانی ایجاد شده است.
با توجه به نتایج به دست آمده، لایه های کف مسجد متشکل از ماسه بادی است و قسمت هایی از بناهای مدفون شده در زیر ماسه ها، در حدود قرن سوم هجری ساخته شده و مصالح آن بیشتر از خشت و گل و چینه بوده است که بر اثر ریزش ماسه های فراوان، این بناهای کوچک با سطح زمین برابر شده و بناهای بعدی بر روی همان ابنیه مدفون شده قبلی ساخته شده اند.
آثار و شواهد معماری این مسجد که در کوی شرقی این شهر واقع است، حکایت از آن دارد که مسجد جامع فعلی بر روی مسجدی کهن تر بنا شده و در دوره ایلخانی نیز فضاهایی به آن افزوده شده است.
مسجد جامع با نقشه دو ایوانی شامل سر در تزئینی، صحن یا میان سرا، ایوان های شمالی و جنوبی، رواق و سه شبستان ستون دار می باشد و عبارت است از یک حیاط بطول ۶۶ متر و عرض ۴۴ متر.
از مهمترین اقدامات مرمتی این اثر فاخر در چند سال اخیر می توان به عملیات مرمتی شامل بام سازی و آجر فرش مجدد بام شبستان شرقی، کف سازی، نور پردازی و گچکاری شبستان جنوب شرقی، تعویض دو درب چوبی بنا، اجرای تزئینات آجری در دو ایوان ورودی و نور پردازی ایوان های اصلی و محوطه مسجد اشاره کرد.
گرچه بیش از ۸ قرن از قدمت مسجد جامع گناباد میگذرد، اما این مسجد همچنان به حیات خود ادامه می دهد و روزانه شاهد حضور قشرهای مختلف مردم در نماز جماعت و مراسم مذهبی مختلف است.
نظر شما