سلام نو _ سرویس گردشگری: مجموعه سرپوشیده بازار تاریخی اراک در بافت قدیمی و مرکزی شهر، در اوایل دوره ی قاجار یعنی در زمان فتحعلی شاه، به دست محمد یوسف خان گرجی سپهدار در سال ۱۲۲۸ هجری قمری بنیان نهاده شده است.
این بازار از دیرباز به عنوان مرکز اقتصادی و تجارت شهر و نیز به عنوان کانون تجارت فَرشِ مرکز (فرش ساروق) و غرب کشور و همچنین محصولات کشاورزی مطرح بوده است.
آشنایی با بازار تاریخی اراک
بازار اراک دارای مغازه های خرید و فروش کالا، سراها و تیمچه ها، مسجد، حمام، آب انبار، گذرها و کاروانسراها است و مدرسه تاریخی سپهداری (حوزه علمیه امام خمینی (ره)) در آن قرار دارد.
بازار دارای معماری جالب توجه است و طاق های گنبدی شکل آجرنمایی دارد که به صورت ضربدری ساخته شده اند.
سقف بازار گنبدی و پوشیده از کاه گل است و سطح داخلی گنبد رسمی بندی و آجرچینی است. در محل تقاطع دو راسته ی بازار دو چهارسوق زیبا وجود دارد که گنبد چهارسوق بلندترین و عظیم ترین گنبد این بام است.
در مرکز هر گنبد دریچه ای تعبیه شده است که کار نورپردازی و تهویه ی هوای هر سرا را به عهده دارد. سرای نوذری، سرای کتاب فروش ها و سرای کاشانی مهم ترین سراهای این بازار هستند.
ساختمان دو طبقه ی سرای نوذری که زیباترین سرای بازار اراک است به فرش فروشان اختصاص دارد. سرای کتابفروش ها نیز متشکل از یک تیمچه و سرایی دو طبقه از وسعت و معماری جالب توجهی برخوردار است.
در روزگار حکومت فتحعلی‌شاه قاجار و هم‌زمان با شکل‌گیری سلطان‌آباد (اراک امروزی) شخصی به نام یوسف خان گرجی بازار تاریخی اراک را ساخت.
این مجموعه ارزشمند با مساحتی ۱۴ هکتاری به عنوان نگین معماری و شهرسازی اسلامی دارای حمام، مسجد، مدرسه، آب‌انبارها، گذرها و کاراوانسراهایی بوده است و به دلیل موقعیتی که داشت استراتژیک‌ترین نقطه شهر به شمار می‌رفت.
بازارها همیشه نقشی مهم در دادوستدهای اقتصادی و البته تصمیم‌گیری‌های سیاسی داشتند. این بازار علاوه بر کارکرد اقتصادی که جذب فروشندگان، تولیدکنندگان و صادرات را شامل می‌شود، کارکرد اجتماعی از نظر ارتباط افرادی از طبقات مختلف جامعه با یکدیگر، نیز دارد.
همچنین از کارکرد سیاسی این بازار چه در گذشته و چه در شرایط کنونی نباید غافل شد. بازار اراک حدود ۲۰ سرا و تیمچه را در خود جای داده است که سرای نوذری، سرای کتاب‌فروش‌ها و سرای کاشانی از مهم‌ترین آن‌ها به شمار می‌روند.
اگر بازار تاریخی اراک را همانند انگشتری برای این شهر بدانیم سرای کاشانی همچون نگینی برای این انگشتر است.
در این مجموعه کالاهای متنوع با قیمت‌های مناسب وجود دارد و صادرات کالاهایی مانند میوه‌خشک، صنایع‌دستی و فرش دست‌بافت نیز در این بازار انجام می‌شود. مسجد و مدرسه سپهدار یکی از دیدنی‌های اطراف این بازار است که بازدید از آن را نباید از دست داد.
ذکر این نکته ضروری است که تولید و فروش فرش از مهم‌ترین علت‌های رونق این بازار بوده و خواهد بود. بازار تاریخی اراک مجموعه ارزشمندی با قدمت ۲۰۰ سال است که پتانسیل بالایی برای رونق اقتصادی و گردشگری دارد.
ثبت ملی: این مجموعه در تاریخ ۱۰ آبان ۱۳۵۵ با شماره ۱۲۸۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
معماری جالب بازار تاریخی اراک
نقشه ی این بازار از پیش طراحی شده و برعکس دیگر بازارها به شکل آزاد و منحنی نیست. در واقع، تمامی مسیرهای این بازار منظم هستند و از تقارن هندسی خاصی برخوردارند.
راسته بازار و همه مسیرهایی پیرامونش اساس بافت شطرنجی شهر سلطان آباد را به وجود آورده اند. بازار از دو مسیر عمود بر هم تشکیل شده: مسیر شمالی جنوبی به طول ۷۲۰ و مسیر شرقی غربی به طول ۲۰۰ متر که همدیگر را در چهار سوق قطع می کنند، محلی که با یک حوض سنگی بزرگ مشخص شده است.
همه ی مسیرهای فرعی عمود بر این دو مسیر اصلی هستند. در این بازار از معماری خاصی استفاده شده که هوای آن را در تابستان ها خنک و در زمستان ها گرم می کند. در فصل تابستان با رفتن به این بازار متعجب می شوید که چطور بنایی سرپوشیده تا این حد خنک مانده است!
مجموعه بازار بیش از ۱۴ هکتار مساحت دارد. در گذشته در چهار طرف بازار ۴ دروازه بود که بعد از گذشت سال ها ویران شده اند. مصالح اصلی ساخت این بازار آجر است و در کنار آن از ملات گچ و آهک و خاک رس هم استفاده شده است.
در قسمت هایی از این بازار تیرچه های چوبی برای محکم کردن بنا به کار رفته و برای پای ستون ها هم از صفحات و ورقه های منجمد سربی و مسی استفاده شده است.
سقف بازار گنبدی شکل است و این گنبدها در مسیرهای شمالی جنوبی و شرقی‌غربی به صورت پشت سر هم به چشم می خورند. در میان این گنبدها، یک گنبد از بقیه بزرگ تر است که بر روی محل تلاقی دو مسیر یعنی چهار سوق قرار گرفته است.
درست در وسط هر گنبد نورگیری چند ضلعی قرار گرفته که هم نور فضای داخلی بازار را تامین می کند و هم هوا را رد و بدل می کند.
نظر شما