سلام نو _ سرویس گردشگری: شیراز شهری است مملو از باغ‌های زیبا و چشم نواز با قدمتی تاریخی. یکی از این باغ‌ها که در فاصله ۵ دقیقه ای از ارامگاه سعدی قرار گرفته و با درختان بهارنارنجش انسان را مدهوش می‌کند باغ دلگشا است.
باغی که پس از فراز و نشیب‌ها و تخریب‌های بسیار تا به امروز پابرجا مانده است تا نشانی از قدرت و شکوه روزگار خود باشد. باغ دلگشای شیراز به قدری زیبا بوده است که تیمور گورکانی بعد از دیدن این باغ دستور ساخت باغی مشابه باغ دلگشا را در سمرقند داد.
سیر تاریخی باغ دلگشا
باغ دلگشا بارها ویران و از نو بازسازی شد؛ اما همچنان شاداب و سرسبز به زندگی ادامه می‌دهد. شاید علت ماندگاری و سرزندگی این باغ هوشمندی اولین معمارانش بوده است که آن را در مسیر قنات قدیمی شیراز یعنی گازاران ساخته‌اند و جریان پیوسته آب به درختان باغ همیشه زندگی بخشیده است.
باغ دلگشا روبروی تپه‌ای به نام کهن‌دژ قرار دارد که آثار و بقایایی از دوره ساسانی در آن یافت شده است. به همین سبب برخی کارشناسان قدمت باغ را به دوره ساسانی نسبت می‌دهند.
منابع تاریخی در دوره‌های تیموری، زندیه، افشاریه و قاجار به باغ دلگشا اشاره کرده‌اند و در نهایت پس از آخرین سکونت بازماندگان قاجار، سرنوشت باغ به دست شهرداری سپرده شد و امروز برای بازدید عموم بازسازی شده است.
هنگامی که وارد دلگشا می‌شوید همانند بسیاری از باغ‌های ایرانی جوی آب شما را به قلب باغ فرا می‌خواند؛ جایی که عمارت کلاه فرنگی زیبایی در تقاطع خیابان شمالی-جنوبی و شرقی-غربی باغ خودنمایی می‌کند. عمارت سه طبقه کلاه فرنگی به نمایش اشیای تاریخی مانند سکه، لباس و رادیو اختصاص دارد که هم اکنون به دلیل تعمیرات بسته است.
باغ دلگشا را به بهارنارنج‌هایش می‌شناسند؛ ۳۰۰۰ اصله نارنج این باغ در اواخر فروردین تا اواسط اردیبهشت به شکوفه می‌نشینند و عطر دل‌انگیزشان تمام خیابان‌های اطراف را فرا می‌گیرد. علاوه بر درختان نارنج و پرتقال، انواع سرو، گردو، کاج، نخل، ارغوان و سایر درختان تزیینی در طرفین پیاده‌روهای این باغ سایه افکنده‌اند.
اگرچه قدمت تاریخی این باغ به قبل از اسلام و زمان حکومت ساسانیان، صفویان و قارجاریان برمی‌گردد اما در دوران صفویه هم مکانی برای تفریح بوده است. اگرچه در زمان حکومت نادرشاه تا آغاز حکومت زندیه باغ دلگشا دچار ضربه و آسیب‌های بسیاری شد اما در دوران کریم‌خان زند دوباره این باغ جانی دوباره گرفت و به دوران اوج آبادانی و شکوه خودش رسید.
سال‌ها بعد در دوران قاجار شخصی به نام حاج ابراهیم اعتماد الدوله شیرازی دوباره باغ را احیا کرد اما بعد از او این باغ هماند مخروبه شد تا اینکه در سال ۱۳۳۶ توسط نواب رضا قلی میرزا باغ خریداری شد و عملیات مرمت و بازسازی شروع شد.
حدود ۳۰ سال بعد باغ دلگشا توسط میرزا علی اکبر قوام الملک مرمت شد درر زمان او بود که ایوان و ستون‌های این عمارت بنا شد. پسر او نیز حمام را در ضلع شرقی باغ ساخت.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید این باغ تا حدود ۵۰ سال پیش نیز تحت تملک دختر قوام الملوک و همسرش ناظم الملک بود اما اکنون اداره آن در دست شهرداری است.
معماری جالب باغ دلگشا
ایوان‌ها، سقف‌ها و دیوارهای مختلف بنا با آینه‌کاری، گچ‌بری و نقاشی‌هایی از گل‌وبوته آراسته شده است. دو طرف کلاه فرنگی دو در ورودی قرار دارد. درهای بیرونی و درونی ساختمان همگی از چوب ساج هستند و بر روی آن‌ها منبتکاریهایی بسیار ظریف ایجاد شده است.
طبقه همکف یک هشتی وسیع است که چهار شاه‌نشین در اطراف آن ساخته‌اند. در میانه شاه‌نشین، حوض هشت‌ضلعی با کاشی‌های آبی‌رنگ به چشم می‌خورد که با فواره آبش منظره‌ای رویایی به ساختمان می‌بخشد.
در طبقه دوم، تالار بزرگی را خواهید دید که پنجره‌های چوبی مشبک دارد و به حوض پیش روی ساختمان و نمای جلوی باغ مشرف است. سقف اصلی ساختمان، گنبد مانند است و هواکش و نورگیری در میان آن قرار دارد.
در قسمتهایی از سقف نقاشی‌هایی از رنگ‌وروغن ترسیم شده‌اند. قسمت شمالی ساختمان از دو ایوان کوچک ساخته شده و جلوی هر یک از این ایوان‌ها دو ستون قرار گرفته است؛ اما جلوی عمارت یعنی در سمت جنوب، ایوانی با دو ستون سنگی قرار دارد. حجاری ستونها ساده و فقط سرستون‌ها دارای مقرنسهایی زیبا است.
در قسمت بالای ایوان، شاه‌نشین و تالار طبقه دوم قرار دارد. سقف قسمت شاه‌نشین این ایوان به صورت شیروانی است. ایوان طبقه دوم را 30 سال بعد از ساخته شدن بنای اصلی، به قسمت جنوبی اضافه کرده‌اند.
سقف ایوان چوبی و بر روی آن با رنگ و روغن نقاشی شده است. ترنجهای زیبایی، نقاشیهای سقف را تشکیل می‌دهد. حاشیه دور سقف کم‌وبیش سالمتر است و مناظری از طبیعت دارد.
دیواره این ایوان، با سنگهای مرمر لیمویی رنگ و لبه‌اش با سنگهای سرخ‌فامی نما شده است که به سنگ کریم‌خانی معروفند. در سه سمت ایوان 16 کتیبه به خط نستعلیق دیده می‌شود که بر روی آن‌ها اشعاری در توصیف باغ به خط میرزا علینقی شریف شیرازی نوشته‌اند.
نوشتهها به خط نستعلیق سیاه رنگ هستند و زمینه آن‌ها زرد رنگ است و داخل آن‌ها با گل‌وبوته نقاشی شده است. پنج در، در ایوان نصب شده که پیش‌تر در بالای آن‌ها عکس اجداد خاندان قوام نصب شده بود.
نظر شما