سلام نو-سرویس گردشگری: باغ گلشن جزو مهمترین باغ‌های ایران است که هم‌چون نگینی سبز در شهر کویری طبس می‌درخشد. این باغ که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، یکی از جاذبه های گردشگری طبس محسوب می‌شود.
باغ گلشن در اواخر دوره زندیه ساخته شد و علاوه بر پوشش گیاهی متنوع، پلیکان‌های زیبایی دارد که برای گردشگران جذاب هستند. در این باغ می‌توانید اطلاعات خوبی درباره سیستم آبیاری فوق‌العاده و فواره‌های طبیعی آن به دست آورید و از موزه ژئوپارک طبس (میراث زمین) واقع در عمارت سردر باغ گلشن بازدید کنید.
باغ گلشن در طبس یکی از مهمترین باغ های ایرانی است که نمونه ای مربعی شکل از آن در تاج محل هم وجود دارد. این باغ در واقع یکی از دو نماد اصلی شهر طبس محسوب می شود که اولی ارگ قدیم طبس یا همان کهن دز است و دیگری همین باغ گلشن در طبس است که در دنیا از آن به عنوان یکی از ۵۰ باغ برتر جهان هم یاد می شود. این باغ شاهکاری از دوران زندیه و قاجاریه می باشد و به دلیل قرارگیری آن بین دو کویر لوت و دشت کویر از آن با عنوان یک معجزه یاد می شود.
عمارت سردرب باغ گلشن طبس
در این باغ پهناور نکته ی جالبی که وجود دارد این است که تنها یک ساختمان وجود دارد که از آن با عنوان عمارت سردرب یاد می شود. این ساختمان دو طرفه است و یک روی آن به سمت میدان انقلاب اسلامی طبس و روی دیگر آن به سمت باغ قرار دارد. این بنای دو طبقه شامل طبقه اول و همکف است و یک زیرزمین کوچک نیز در آن دیده می شود. متاسفانه این بنا از بین رفت و تنها ویرانه ای از آن باقی مانده است.
تاریخ باغ گلشن طبس
باغ گلشن طبس در اوایل قرن سیزدهم هجری قمری مصادف با اواخر دوره لطفعلی خان زند و در بحبوحه شروع حکومت آقامحمدخان قاجار ساخته شد و امیر محمدحسن خان عرب زنگویی، حاکم تون (فردوس) و طبس دستور ساخت آن را داد. به همین دلیل کارشناسان، قدمت این باغ را اواخر زندیه و اوایل قاجاریه می‌دانند و تاریخ خاصی برای آن در نظر نمی‌گیرند.
امیر محمدحسن خان، اراضی و مستقلات بسیار زیادی در مناطق طبس، فردوس، بشرویه و گناباد داشت که بخش قابل‌ملاحظه‌ای از آن‌ها را قبل از مرگش برای مصارف خیریه وقف کرد. وقف اموال در دو نوبت صورت گرفت: نوبت اول در سال ۱۲۱۸ هجری قمری موسوم به وقف اول، نوبت دوم در سال ۱۱۹۷ هجری شمسی که به وقف ثانی معروف شد. باغ گلشن نیز یکی از این املاک وقفی در نوبت اول بود. وی برای وقف باغ گلشن و املاکش در حدود سال ۱۱۸۲ هجری شمسی چنین وقفنامه‌ای تنظیم کرد:
باغ گلشن، خیابان باغ گلشن، میدان مرکزی شهر تا دروازه دشتغران وقف بر خلایق است که رفت‌وآمد کنند و هر ۱۰ سال یک بار باید وقف‌نامه امیر حسن خان نوشته شود و به تایید علمای طبس برسد.
به‌طور کلی وقف‌نامه امیر حسن خان دارای ۴۷ نیت و قصد و ۱,۹۲۶ رقبه در شهرهای طبس، بیرجند، فردوس، بشرویه، گناباد و ارسک بود که باغ تاریخی گلشن طبس یکی از آن‌ها محسوب می‌شد.
آب باغ گلشن چگونه تامین می‌شود؟
شاید برایتان سوال پیش بیاید که چطور در دل کویر چنین باغی وجود دارد. سیستم آبیاری که در باغ گلشن در طبس مورد استفاده قرار گرفته یکی از حیرت انگیزترین سیستم هایی است که می توانید تصور آن را بکنید. باغ گلشن در طبس یکی از معدودترین باغ های ایرانی است که آب به صورت دایمی در آن جریان دارد.
دلیل این جریان همیشگی استفاده همزمانی است که از آب های سطحی و سفره های آب زیرزمینی منطقه صورت گرفته است و این تدبیر هوشمندانه سبب شده تا این باغ همیشه طراوت و تازگی خودش را داشته باشد. نکته جالب دیگری که باید بدانید این است که در اطراف این باغ چشمه های آب سرد و گرمی از کوهستان اطراف وجود دارد که به سمت شهر در جریان هستند و دقیقا در محل باغ به هم می رسند.
آب به صورت مساوی بین دو بخش باغ تقسیم می شود و سپس به سمت ساختمان سردرب می رود و به حوضچه‌ای به نام ریمو می ریزد. در نهایت از زیر هشتی ساختمان خارج شده و جریان آن به سمت شهر ادامه پیدا می کند.
پلیکان‌های باغ گلشن طبس
در این باغ گیاهان و درختان زیادی به چشم می خورد به طوری که حدود دو هزار درخت که قدمت آن ها به بیش از ۴۰۰ می رسد قابل مشاهده هستند و در کنار آن ها می توانید درختانی از انار و مرکبات نظیر نارنج که توسط معماری اولیه باغ از قدیم در این باغ کاشته شده است. این درختان به طور مساوی میان ۴ کرت باغ تقسیم شده و به صورت شطرنجی قرار گرفته اند؛ ۲۵۰۰ اصله درخت مرکبات در این باغ وجود دارد و تعداد درختان انار نیز به ۵۰۰ اصله می رسد. در کنار این درختان می توان شاهد درختان چنار، سرو و بید هم باشید و همچنین گل هایی نظیر رز، اطلسی و ختمی را می توانید مشاهده کنید.
نکته جالب توجه حضور گونه‌های مختلف گیاهیِ سازگار با آب و هوا و اقلیم های متنوع است؛ به عنوان مثال چناری که خاص مناطق سردسیر است در کنار نخلی قرار دارد که به عنوان نماد مناطق گرمسیر شناخته می شود.
دیگر جذابیت این باغ مربوط به دو پلیکان مهاجری می شود که ده ۵۰ به این باغ پناه آوردند و آن جا را برای زندگی خودشان انتخاب کردند اما متاسفانه در سال ۵۷ با زلزله ای که در این شهر رخ داد یکی از آن ها از بین رفت و دیگر تنها ماند تا سال ۹۴ که او هم از دنیا رفت.
چند سال بعد چندین پلیکان به باغ آورده شدند و امروزه به عنوان یکی از دیدنی های آن به شمار می روند.
نظرات