سلام نو _ سرویس گردشگری: بازار سنتی کرمانشاه که با نام تاریکه بازار نیز شناخته می‌شود، یکی از جاهای دیدنی کرمانشاه است که در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این بازار که قدمت آن به دوره زندیه می‌رسد، در زمان خود یکی از طولانی‌ترین بازارهای سرپوشیده در خاورمیانه بود و سپس در اوایل دوره قاجار تکمیل شد و رونق گرفت. بازار سنتی کرمانشاه همچنان پویایی خود را حفظ کرده است و نقش مهمی در اقتصاد این شهر و شهرهای هم‌جوار دارد.
تجربه بازارگردی در کرمانشاه زیبا
تاریکه بازار، نام دیگر بازار سنتی شهر کرمانشاه است، کرمانشاهی که آن را با مردمان دلیر و صبور، لباس‌های رنگارنگ، رقص‌های شاد، کاک های خوش طعم و البته طاق بستان و کتیبه بیستونش می‌شناسیم. این جاذبه تماشایی، یکی از پربازدیدترین جاهای دیدنی کرمانشاه است که در حال حاضر از مکان‌های محبوب گردشگری این دیار به شمار می‌آید. به بافت تاریخی کرمانشاه که قدم بگذارید، بازاری سنتی را خواهید دید که هر تیمچه و سرایش، داستانی از خاطرات این کهن شهر را به شما بازگو می‌کند، کافی است تا کمی چشم دلتان را باز کنید.
این بازار صد و پنجاه ساله به سبک تمام بازارهای سنتی شهرهای ایرانی، سرپوشیده است، در زمان خود بزرگترین بازار سرپوشیده خاورمیانه بود. طاق نماهای تاریکه بازار هنوز هم پس از گذر سال‌ها، نمایشی از زندگی پر از شور مردمان کرد و لر و ترک و لک و فارس این دیار است. پس از آنکه گمرک غرب در کرمانشاهِ زمان قاجاریه شکل گرفت، این شهر به سرعت پیشرفت کرد، محمد علی میرزای دولتشاه با ساخت بازار، حمام، کارخانه چوب سازی، ابنیه مذهبی، سربازخانه و چند بنای مهم عمومی دیگر به آبادانی شهر کمک شایانی کرد.
پس از او، میرزا عمادالدوله نیز چندین بنای فرهنگی، تجاری و مذهبی ساخت و بازار کرمانشاه را گسترش داد. بازار کرمانشاه با ۱۸ راسته با نام‌هایی از جمله راسته بزازها، بنکدارها، آهنگرها، کلوچه‌پزها، صحاف‌ها و مسگرها، چندین دالان، چارسوقی (محل تقاطع چند راسته بازار) گنبدی، تیمچه‌ها (مکانی سرپوشیده برای عرضه کالای گرانبها)، سراها و کاروانسراها، مساجد و تکایا و قهوه خانه‌ها هنوز هم مکانی پرهیاهو است که در بازی رنگ و نورش، نوازشگر روح فرهنگ دوستانی است که می‌خواهند با مردمش بیشتر آشنا شوند.
گردشگران تور کرمانشاه، حین گشتی که در بازار کرمانشاه می‌زنند، اگر به پارچه‌های رنگارنگ علاقه دارند، سری هم به راسته بازار پارچه فروش‌ها بزنند و از انواع پارچه‌های خوش رنگ آن، برای دوختن لباس کردی و غیره خریداری کنند. برای گرفتن سوغات از سفر خود به این سرزمین، شیرینی‌های خوشمزه بازار سنتی کرمانشاه را از دست ندهید، اینجا می‌توانید همه جور شیرینی برای عزیزانتان یادگاری ببرید، از نان برساق و نان خرمایی و نان برنجی گرفته تا کاک‌های مشهور و شیرینی بژی. از کوفته شیرین‌ها و خورشت خلال‌های کرمانشاه هم برای وعده‌های غذایی خود غافل نشوید. جدا از لذت خرید سوغات، برای دیدن مکان‌های تاریخی این بازار، راهی بازدید از مسجد عمادالدوله و مسجد و حمام حاج شهباز خان شوید و از معماری‌های باشکوه آن دیدن کنید. معماری‌هایی بی‌نظیر که نشان از هنر دست استادکاران معمار این دیار در روزگاران گذشته دارد. این بناهای با ارزش، به جای مانده از دوران قاجار است که تماشایش را به تاریخ دوستان پیشنهاد می‌کنیم.
بخش های مختلف بازار سنتی کرمانشاه
در بازار سنتی کرمانشاه علاوه بر راسته بازارها که هرکدام مخصوص به یک صنف و شامل حجره‌ها و مغازه‌ها است، عناصری مانند حمام‌ها، مساجد، تیمچه‌ها و سراهای تاریخی قرار دارند که وابسته به راسته بازارها هستند.
راسته
راسته اصلی بازار کرمانشاه از دروازه چقا سرخ تا دروازه پل سیدجمعه ادامه دارد و بر اساس حرفه بازرگانی و صنعتگری، شهر، مذهب بازرگانان و کارکرد نامگذاری شده‌اند که عبارت‌اند از: بازار بزازها، بازار صندوق سازها، بازار بنکدارها، بازار آهنگرها، بازار زرگرها، بازار حوری آباد، بازار کلوچه‌پزها، بازار حلبی‌سازها، بازار صحاف‌ها، بازار مسگرها، بازار سراج‌ها، بازار علافخانه، بازار ترک‌ها، بازار کلیمی‌ها، بازار چال حسن خان، بازار توپخانه.
در راسته کلوچه‌پزها شیرینی‌های سنتی مانند نان خرمایی، نان برنجی، نان شکری، کاک و بژی عرضه می‌شود.
دالان
دالان اغلب نقش رابط بین فضای بیرونی و درونی بازار را دارد و معمولا به‌صورت کوچه یا راسته‌ای کوچک و فرعی است که از یک‌سو به راسته‌ای دیگر و از سوی دیگر به سرا یا کاروانسرا مربوط می‌شود. دالان وکیل‌الدوله در بازار کرمانشاه از به راسته بازار سراج‌ها و سرای وکیل‌الدوله ارتباط پیدا می‌کند.
چهارسوق
در محل تقاطع راسته‌های بازار مسگرها، سراج‌ها، صحاف‌ها و زرگرها در بازار کرمانشاه چهارسوقی ایجاد شده که گنبد آن دارای ظرافت و تزیینات داخلی زیادی است.
قیصریه
در راسته بازار صندوق‌سازها، قیصریه عمادالدوله قرار گرفته که محل کار صنعتگران و پیشه‌وران ظریف‌کار مانند بزازان، سوزن‌دوزان، گوهریان و مشاغلی از این دست بوده است.
تیمچه
تیمچه، سرای کوچک سرپوشیده‌ای است که فضای بسیار مناسبی برای عرضه کالاهای گرانبها مانند فرش دارد. تیمچه سید اسماعیل واقع در راسته بازار علافخانه نمونه‌ای از تیمچه‌های بازار کرمانشاه محسوب می‌شود.
سرا و کاروانسرا (خان)
کاروانسرا یا سرا را می‌توان مهم‌ترین فضای معماری طراحی شده در بازار کرمانشاه دانست که از طریق راسته‌های اصلی قابل دسترسی است. این کاروانسراها به‌دلیل محدودیت طول راسته بازارها و تعدد کاروان‌ها ساخته می‌شدند. سرای وکیل‌الدوله، سرای کاشانی، سرای حکیم‌الدوله، سرای نور، سرای خرمافروش‌ها، سرای اصفهانی‌ها، سرای فراش‌باشی، سرای عمادالدوله، سرای سنگ‌تراش‌ها و سرای رنگرزها از جمله سراهای واقع در این بازار هستند که تا کنون نیز باقی مانده‌اند.
سرای وکیل‌الدوله از زیباترین و معروف‌ترین بخش‌های بازار سنتی کرمانشاه به شمار می‌رود و متشکل از چهار حیاط و یک دالان است که اجزای مختلف این مجموعه توسط دالان و حیاط بزرگ‌تر به یکدیگر متصل می‌شوند.
در دو سوی دالان، دو حیاط کوچک و یک حیاط بزرگ با حوضی به‌شکل کشکول قرار دارد. حجره‌های این سرا در دو طرف دالان‌ها جای گرفته‌اند. معماری این سرا به‌صورت متقارن انجام شده و نمای آجری آن همراه با کاشی‌کاری آبی فیروزه‌ای است.
سرای حاج علی‌محمد همدانی یکی دیگر از سرای‌های بازار تاریخی در محله فیض‌آباد است که در گذشته بخشی از تاریکه بازار بود؛ اما امروزه در محدوده داخلی بازار قرار ندارد. سرای حاج علی‌محمد از دو طبقه و یک زیرزمین تشکیل شده است. سردر این بنای تاریخی کاشی‌کاری زیبایی دارد و با ورود به آن می‌توان ستون‌ها و سرستون‌های چوبی چشم‌نوازی را مشاهده کرد.
در زمان‌های قدیم کاروان‌های تجاری پس از ورود به شهر در سراهای بازار سنتی مستقر می‌شدند که حکم تجارت‌خانه را داشتند و کالاهایشان را در این سراها خالی می‌کردند. این سراها محل دادوستد و توزیع کالاها در بازار سنتی بودند و حتی محلی برای استراحت تجار داشتند. امروزه صنوف راسته‌بازارها برای تبدیل این سراها به انبار، تغییراتی در فضای معماری آن‌ها ایجاد کرده‌اند.
قهوه‌خانه‌ها نیز از فضاهای جمعی هر بازاری هستند. اگرچه امروزه اهمیت قدیم خود را ندارند، هنوز محلی برای تجمع بازاری‌ها محسوب می‌شوند. همچنین باید از امکانات دیگری چون حمام شهبازخان، آب‌انبار، سقاخانه، شترخان در تاریکه بازار نام برد.
نظر شما