به گزارش سلام نو، مجموعه مسجد جامع نطنز شامل یک شبستان هشت ضلعی گنبددار آجری، آرامگاه شیخ نورالدین عبدالصمد با یک گنبد مخروطی شکل هشت وجهی، سردر خانقاه و مناره مرتفعی است که نظر هر بیننده‌ای را به خود معطوف می‌دارد. در میان صحن مسجد مکانی قرار دارد که ار نقاط دیدنی آن به شمار می‌رود. این مکان با چند پله به کانال قنات آبی می‌رسد که از زیربنای مسجد عبور می‌کند. اصل بنای مسجد با آجر و ملات ساخته و با آهک پوشیده شده است. بر پهنه چندین کتیبه و سنگ نبشته در گوشه و کنار مسجد، تاریخ تعمیرات، بانیان، معماران و استادان مجرب و مشهوری دیده می‌شود که در مرمت و بازسازی این مسجد فعالیت داشته‌اند.
بخش‌های مهم و دیدنی مسجد جامع نطنز
گنبد دیلمی
هنگام ورود به مسجد از ضلع جنوبی در روبه‌روی خود با دالان نسبتا وسیعی مواجه می‌شویم که نسبت به سطح کوچه با تفاوت ۱٫۵ متری و ۱۰ پله‌ای در ارتفاع پایین‌تری قرار دارد. در سمت راست دالان، راهروی کوچکی قرار دارد که ما را به‌سمت شبستان هشت وجهی گنبددار هدایت می‌کند.
این شبستان قدیمی‌ترین گنبد آجری منطقه را با قدمتی بیش از ۱۰۴۰ سال دارد. در قسمت قاعده گنبد، کتیبه‌ای به‌صورت آجر نوشته برجسته، مربوط به دوره دیلمی (آل بویه) وجود دارد که بعدها در دوره صفویه روی کتیبه را با گچ پوشانده و کتیبه را به‌صورت گچبری تزئین کرده‌اند.
ایوان جنوبی
محراب شبستان دارای کاشی‌کاری‌های نفیسی بود که در دوره قاجار توسط یکی از شاهزاده‌های قاجار هنگام بازدید از مسجد جامع، به سرقت رفت و درموزه لوور فرانسه در معرض نمایش گذاشته شد.
قسمت کف شبستان به صورت تخته فرش است که به علت وجود رشته قناتی که از داخل حیاط مسجد عبور می‌کند برای جلوگیری از نفوذ رطوبت به پایه‌های اصلی شبستان کانال‌کشی شده است و روی آن را با تخته، فرش کرده‌اند که جریان هوا در داخل کانال‌کشی‌ها باعث خشک شدن رطوبت زیر شبستان می‌شود.
حیاط مجموعه چهار ایوان به چهار جهت اصلی (شمالی، جنوبی، شرقی، غربی) دارد که در دوره ایلخانیان مغول به قسمت شبستان گنبددار الحاق داده شده است.
ایوان شمالی
در ایوان شمالی مسجد جامع نطنز دو مقرنس‌کاری گچی در دو طبقه و دو کتیبه خودنمایی می‌کنند.
در کتیبه‌ای که به‌صورت گچبری برجسته با زمینه گل و بوته دیده می‌شود، قسمتی از سوره توبه (آیه ۱۸ و ۱۹) نوشته شده است. در انتهای این کتیبه تاریخ ۷۰۹ هجری قمری و نام حیدر در آرایش‌های گچبری دیده می‌شود. به‌طور یقین حیدر نام استادکاری بوده که کار گچبری محراب الجاتیو را در مسجد جمعه اصفهان نیز به انجام رسانده است.
کتیبه دیگری نیز در قسمت پایین‌تر هلال ایوان شمالی مسجد از علیرضا امامی اصفهانی از خطاطان برجسته دوره صفویه دیده می‌شود. این کتیبه با خط ثلث سفید بر زمینه قهوه‌ای رنگ نوشته شده که رنگ قهوه‌ای بر اثر مرور زمان کم‌رنگ شده و به‌صورت لاجوردی دوباره رنگ‌آمیزی شده است. روی این کتیبه می‌توان آیات ۱۰۹ سوره جمعه و آیه ۱۱۴ سوره هود و دو حدیث از رسول اکرم (ص) را خواند.
در دیگری که از سمت شمالی به کوچه مجاور باز می‌شود، کتیبه‌هایی دارد که روی آن‌ها صلوات بر ۱۴ معصوم به‌صورت منبت نوشته شده است. این کتیبه تاریخ ساخت درب ۹۷۲ هجری قمری و نصب آن به تاریخ ۱۰۱۲ هجری قمری نشان می‌دهد.
جاذبه‌های مهم در مسجد جامع نطنز
بقعه شیخ نورالدین عبدالصمد نطنزی
بقعه یا آرامگاه شیخ نورالدین عبدالصمد نطنزی، گنبدی هشت وجهی مخروطی شکل دو جداره یا دو پوسته دارد که تزیینات جداره بیرونی را آجر و کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ و جداره داخل آن را مقرنس‌کاری گچی بی‌نظیری تشکیل می‌دهند.
هنگامی که از مرکز بقعه به مقرنس‌کاری زیر گنبد نگاه می‌کنیم، طرح گلی را می‌بینیم که گلبرگ‌های آن به سمت پایین باز شده‌اند و در قسمت قاعده گنبد کتیبه‌ای به‌صورت گچبری برجسته با خط ثلث روی زمینه گل و بوته دیده می‌شود. این کتیبه شامل آخر آیه ۱۶۷ و ۱۶۸ و بخش اول آیه ۱۶۹ سوره آل عمران است و در انتهای آن نام خلیفه ابن حسین ماستری به تاریخ ۷۰۷ هجری قمری مشاهده می‌شود.
بقعه یا آرامگاه دارای ازاره چینی فوق‌العاده نفیسی بوده است که با کاشی‌های هشت پر زرین فام دوره ایلخانی تزیین و با کاشی‌های فیروزه‌ای چهار پر صلیبی شکل احاطه شده بوده‌اند. کاشی‌های قسمت ازاره چینی و محراب بقعه در دوره قاجاریه به موزه ویکتوریا آلبرت لندن انتقال داده شده‌اند.
حائل مقبره شیخ نورالدین و فضای خالی بقعه ضریحی چوبی مشبکی قرار دارد. در قسمت بالای ضریح، کتیبه‌ای به‌صورت منبت دیده می‌شود که تاریخ ساخت ضریح را به سال ۱۰۶۴ هجری قمری و استادکار آن را استاد حسین بن استاد اسماعیل سرشکی نطنزی ذکر می‌کند. در ساخت این ضریح چوبی که به‌صورت گره چینی کار شده از چسب چوب یا میخ استفاده نشده است، بلکه تمامی قطعات به شکل فاق و زبانه، درهم گره شده‌اند تا این نرده چوبی را تشکیل بدهند.
مناره
مجموعه تاریخی مسجد جامع نطنز مناره بلند و زیبایی دارد که به‌واسطه سبک جالب و تزیینات کاشی‌کاری به‌ویژه کتیبه پهن و فیروزه‌ای در ساقه آن نظر بسیاری از بازدیدکنندگان را جلب کرده است.
این مناره ۳۷٫۲۰ متر و ۱۱۸ پله مارپیچی دارد. این مناره بین سردر کبودرنگ خانقاه و سردر سفیدرنگ مسجد قرار دارد و با شبستان طاق‌داری که سطحش با فرش بقعه شیخ عبدالصمد مساوی است به سایر قسمت مجموعه متصل می‌شود.
سردر خانقاه
سردر خانقاه با نقوش و طرح‌های گوناگون کاشی‌کاری شده چشم‌نوازترین قسمت مجموعه مسجد جامع نطنز به شمار می‌رود.
به نظر می‌رسد بعد از پایان یافتن کار ساخت مسجد و بقعه شیخ عبدالصمد کار بنایی ادامه یافته و به ساختن خانقاه پرداخته شده که از آن فقط همین سردر باقی مانده است. در سال ۱۳۴۸ هجری شمسی روی سردر مرمت صورت گرفت.
در اغلب قسمت‌های سردر کاشی‌هایی با رنگ فیروزه‌ای و لاجوردی و مقرنس‌کاری دیده می‌شود که نمونه بسیار زیبایی از بناهای کبودرنگ دوره مغولی هستند. کتیبه‌ای به شکل گچبری، دورتادور درگاه به خط ریحان برجسته قرار دارد که توسط شمس‌الدین محمدعلی نطنزی کار شده است. این کتیبه سنه ۷۱۶ هجری قمری را نشان می‌دهد.
نظرات