سلام نو – سرویس اقتصادی: روز گذشته ویدئویی جنجالی منتشر شد که در آن سجاد پادام، مدیرکل بیمه‌های اجتماعی وزارت کار در توصیف بحران صندوق‌های بازنشستگی کشور می‌گوید: کشور یونان ۱۰۰ جزیره فروخت تا بتواند مطالبات بازنشستگانش را بدهد، ما هم به زودی به این وضعیت دچار می‌شویم.۳۰۰ هزار شهید دادیم که یک وجب خاک از دست ندهیم، اما ممکن است به جایی برسیم که مجبور شویم کیش، قشم و خوزستان را بفروشیم تا بتوانیم حقوق بازنشستگان را بدهیم.
او در ادامه با تشریح عمق بحران گفت: حتی اگر ۳ میلیون بشکه نفت را بدون تحریم بفروشیم و پولش را کامل بگیریم باز هم نمی‌توانیم بحران بازنشستگان را حل کنیم. باید در ۵ ماه ۸۵ هزار میلیارد کار عمرانی می‌کردیم ولی فقط ۱۳ هزار میلیارد اجرایی شده، یعنی ۲۰ درصد.
اینجا بخوانید: شاید مجبور شویم قشم و کیش و خوزستان را بفروشیم
سخنان پادام بسیار جنجالی شد. بسیاری از عدم وجود روحیه میهن‌دوستی در مدیرکل دولت رئیسی سخن گفتند و در نهایت با فشار کاری کردند تا پادام در ویدئویی جدید بگوید که بحران مورد اشاره او بحرانی جهانی است و یونان تنها یکی از مصداق‌های این مسئله است و خیلی از کشورها از ماجرای یونان درس عبرت گرفتند و اصلاحاتی را آغاز کردند و ایران هم برای در امان ماندن از این بحران باید اصلاحات نظام بازنشستگی را شروع کند.
پادام در ویدئوی تازه خود تاکید می‌کند که دولت سیزدهم گام‌های مهمی را برداشته و بسته جامعه اصلاحات تامین اجتماعی تهیه و در راه ارسال به مجلس است.
ادبیات پادام درباره فروش کیش و قشم و خوزستان حتما اشتباه بود و مثال وی بسیار بد بود به خصوص با توجه به علاقه وافر مردم به مرزهای ایران در خوزستان، خلیج فارس، آذربایجان و کردستان و حساسیت ویژه روی این مناطق. اما واقعیت این است که اصلِ حرف پادام درست است و شجاعت او در بیان این واقعیت باید مورد ستایش قرار بگیرد.
صندوق‌های بازنشستگی چطور در آستانه ورشکستی قرار گرفتند؟
بنابر تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران، سازمان تأمین اجتماعی به‌عنوان بزرگ‌ترین سازمان بازنشستگیِ ایران حدود ۱۵.۵ میلیون شاغل را تحت پوشش دارد که حق بیمه پرداخت می‌کنند. در مقابل، این سازمان به حدود چهار میلیون و سیصد هزار بازنشسته حقوق بازنشستگی می‌دهد. تعداد بازنشستگان تأمین اجتماعی هر سال افزایش می‌یابد، و در شش سالِ گذشته بیش از ۸۰۰ هزار نفر به جمع بازنشستگان و مستمری‌بگیرانِ سازمان تأمین اجتماعی اضافه شده‌اند.
بعد از سازمان تأمین اجتماعی، صندوق بازنشستگیِ کشوری دومین سازمان بازنشستگیِ ایران است که ۸۸۰ هزار شاغل دارد که بیمه می‌پردازند. در مقابل، این صندوق به یک میلیون و ۶۳۰ هزار بازنشسته حقوق پرداخت می‌کند. یعنی تعداد مستمری‌بگیرانِ این صندوق تقریباً دو برابر کسانی است که حق بیمه می‌پردازند. اکثر شاغلان صندوق بازنشستگی کشوری و بازنشستگان این صندوق، کارکنان و معلمان وزارت آموزش و پرورش هستند.
تعادل که در تامین اجتماعی در آستانه بر هم خوردن است در صندوق بازنشستگی کشوری بر هم خورده و این زنگ خطری است که اگر مدیریت نشود حسابی دردسر ساز می‌شود.
اما چرا اینطور شد؟ صندوق‌ها بازنشستگی تا دو دهه یا حتی یک دهه پیش وضعیت خوبی داشتند و رسیدن به صندلی مدیریت آن‌ها حتی از رسیدن به وزارت ارزشمندتر بود.
مهم‌ترین مسئله این است که ورودیِ صندوق‌های بازنشستگی امروز کمتر از خروجیِ آنهاست، یعنی تعداد کارکنان تازه‌ای که استخدام می‌شوند و بیمه‌ی بازنشستگی می‌پردازند، سال به سال کمتر شده و در عوض تعداد بازنشستگان بیشتر شده‌اند. در حالت استاندارد در برابر هر بازنشسته باید هفت نفر نیروی فعال حق بیمه پرداخت کنند، اما این نسبت امروز در تامین اجتماعی ۳.۶ نیروی فعال در برابر هر بازنشسته و در صندوق بازنشستگی ۱ نیروی فعال در برابر هر بازنشسته است.
صندوق‌های بازنشستگی و نیاز بی‌پایان به اعتبارات مالی
ده سال قبل، میزان اعتبارِ تخصیص‌یافته به صندوق‌های بازنشستگی حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان بود دولت در لایحه‌ی بودجه‌ی سال ۱۴۰۲ مبلغ ۳۳۰ هزار میلیارد تومان برای جبران کسریِ بودجه‌ی صندوق‌های بازنشستگی اختصاص داده، در حالی که این رقم در سال گذشته ۲۱۷ هزار میلیارد تومان بوده است. این یعنی صندوق‌های بازنشستگی خالی هستند. اما این رقم طی ده سال حدود یازده برابر افزایش یافته است.
بر اساس آمار موجود صندوق بازنشستگیِ کشوری، صندوق بازنشستگیِ نیروهای مسلح و صندوق بازنشستگیِ فولاد عملا بدون کمک دولت ورشکسته هستند. تامین اجتماعی نیز با کوهی از بدهی‌های عقب افتاده مواجه است که باعث شده بسیاری از مراکز و پزشکان طرف قرار داد این بیمه را از اعتبار ساقط بدانند.
وحید شقاقی‌شهری کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به اینکه وضعیت صندوق‌های بازنشستگی در کشور تبدیل به یک بحران شده است، به فرارو گفت: در حال حاضر صندوق‌های بازنشستگی شامل صندوق بازنشستگی فولاد، کشوری، نیروهای مسلح و تامین اجتماعی بسیار وضعیت نابسامانی دارند و اگر قرار باشد همین وضعیت فعلی ادامه پیدا کند، دولت ناچار است تا ۴، ۵ سال آینده برای پوشش هزینه‌های این صندوق‌ها و جلوگیری از ورشکستگی نیمی از بودجه عمومی را به صندوق‌های بازنشستگی به غیر از تأمین اجتماعی اختصاص دهد.
نکته پنهان و آشکار سخنان شقاقی‌شهری این است که با ورشکستگی احتماعی صندوق بازنشستگی تامین اجتماعی احتمالا تمام بودجه عمومی صرف صندوق‌ها شده و دولت عملا ورشکسته می‌شود.
صولت مرتضوی، وزیر کار، در نشست علنی روز سه شنبه - ۲۰ دی ۱۴۰۱ - مجلس شورای اسلامی و در جریان بررسی گزارش کمیسیون اجتماعی نیز ضمن تایید بحران گفت: در افق ۱۴۰۵ متاسفانه با مشکل بسیار جدی مواجه هستیم، اگر با همین دست فرمان پیش برویم ۷۵۹ همت در افق ۱۴۰۵ کسری منابع صندوق تامین اجتماعی و صندوق کشوری خواهیم داشت.
بحران صندوق‌های بازنشستگی تأمین اجتماعی؛ خطری بر سر امنیت ملی
آن چنان که در مقاله «بحران در صندوق‌های بازنشستگی تأمین اجتماعی و امنیت ملی ج.ا.ایران» فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی تایید شده است تأمین اجتماعی به‌عنوان بخشی از خدمات عمومی که توسط دولت‌ها به شهروندان ارائه می‌شود؛ یکی از شاخص‌های امنیت ملی پایدار در نظام‌های سیاسی محسوب می‌شود که پایداری آن منوط به کارکرد درست صندوق‌های بیمه اجتماعی به‌مثابه منابع تأمین مالی است.
به باور محققان این مقاله «بحران در صندوق‌های بازنشستگی، منجر به تهدیدات امنیت ملی در زمینه‌هایی چون شکل‌گیری بی‌نظمی‌های متنوع عمومی، شکاف اجتماعی و دوقطبی شدن جامعه، کاهش سطح همبستگی ملی، کاهش مقبولیت و اعتبار دولت، کاهش قدرت خرید بازنشستگان، احساس محرومیت و فقر، اضمحلال شاخصه‌های کفایت و پایداری در حقوق بازنشستگان و... می‌شود.»
واقعیت این است که شاید حرف سجاد پادام ادبیات اشتباه داشت، اما بحرانی تلخ را یادآوری کرد، بحرانی که اگر در اندیشه مهار آن نباشیم نه تنها کیش، قشم و خوزستان بلکه تمام ایران را منهدم می‌کند؛ این بمب ساعتی باید خنثی شود.
نظر شما