سلام نو _ سرویس گردشگری: بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی اردبیل به حساب می‌آید. جالب است بدانید این اثر در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی قرار گرفت. این آرامگاه اولین و آخرین اثر ملی تاریخی استان اردبیل است که در این فهرست قرار دارد. همچنین، در سال ۲۰۱۰، آرامگاه شیخ صفی الدین را در فهرست آثار جهانی یونسکو نیز قرار دادند. این آرامگاه یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی استان اردبیل و شمال غرب ایران است.
آشنایی با بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی
بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی در حقیقت خانقاه این عارف بزرگوار است. این خانقاه در طول زمان اهمیت ویژه‌ای پیدا کرد. به این ترتیب، در دوران مختلف تاریخی، پیکر افراد شاخصی همانند شاه اسماعیل اول در این خانقاه به خاک سپرده شد. مجموعه خانقاه و بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی شامل بخش‌های مختلف می‌شود. پلان کلی این آرامگاه به‌شکل مستطیل است. برخی از بخش‌های این آرامگاه در دوران حیات شیخ و برخی دیگر پس از مرگ وی ایجاد شده‌اند. این آرامگاه هنوز هم یکی از اماکن مقدس و بسیار مهم در اردبیل به حساب می‌آید.
اگر کتاب کهنه تاریخ ایران را مرور کنیم، خواهیم دید که قدمت مجموعه شیخ صفی به دوران حیات وی بازمی‌گردد. در حقیقت، شیخ صفی به‌همراه فرزندانش مجموعه‌ای را با نام مجموعه شیخ صفی به وجود آوردند. در ابتدا، این مجموعه منزل و خانقاه خود شیخ بود. شیخ صفی وصیت کرد پس از مرگ، پیکر وی را در اتاق مجاور حوض‌خانه به خاک بسپارند. پس از خاک‌سپاری، به‌رسم یادبود، مقبره‌ای روی مزار او ساخته شد. بر اساس اسناد تاریخی، گویا در سال ۷۳۵ هجری قمری، صدرالدین موسی، فرزند شیخ این مقبره را بنا کرد.
در دوره صفوی، حاکمان و البته مردم اردبیل مقبره شیخ صفی را به‌عنوان مکانی مهم و البته مقدس می‌دانستند. در دوران حکومت صفوی، از این مجموعه برای تجمعات ملی و سیاسی استفاده می‌شد. این مکان در آن دوران به‌حدی اهمیت داشت که پیکر شاه اسماعیل را نیز در آن به خاک سپردند. می‌توان گفت که در دوران صفوی اهمیت این خانقاه دوچندان شد. در دوران شاه تهماسب اول، توسعه این مجموعه در دستور کار قرار گرفت. بسیاری از تزیینات و نمادهایی که امروزه در مقبره شیخ صفی شاهد آن هستیم، به همین دوران بازمی‌گردند. حتی در زمان شاه عباس اول نیز بخش‌های جدیدی به این مجموعه اضافه شد.
این مقبره و خانقاه، در طول تاریخ اهمیت بسیاری پیدا کرد. تا حدی که برخی بزرگان خاندان صفوی و جمعی از کشته‌شدگان جنگ‌های چالدران و شیروان نیز در این مجموعه به خاک سپرده شدند. قداست این خانقاه در دوران صفوی به‌حدی رسید که همه در آن امان داشتند. حتی افرادی که از طرف شاه به اعدام محکوم شده بودند، به این بقعه پناه می‌آوردند تا در امان باشند.
معماری آرامگاهی دیدنی در اردبیل
آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی از سال ۷۳۵ تا ۱۰۳۸ هجری قمری همواره شاهد تغییرات و افزوده شدن بخش های مختلف و متعدد بوده و به همین سبب ارزش معماری بسیار خاص و بالایی دارد. دو لنگه چوبی در سردر ورودی آرامگاه وجود دارند که رو به حیاط باز می شوند. سردر اصلی آرامگاه که عالی قاپو نام دارد، دقیقا مقابل همین جا است.
این سردر در دوران شاه عباس دوم ساخته شده و در حال حاضر به دلیل نگهداری شدن در انبار بقعه قابل بازدید نیست. یک حیاط بزرگ مستطیلی شکل در غرب آرامگاه وجود دارد و دو حوض سنگی مربوط به دوره صفویان را در خود جای داده است. دیوارهای آجری حیاط با طاقچه ها و طاق نماها بسیار جذاب و دیدنی هستند.
از نظر برخی کارشناسان قدیمی ترین قسمت مجموعه آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی به چله خانه جدید (قربانگاه) مربوط است. بنای این بخش از آرامگاه بیشتر از سایر بخش ها آسیب دیده است اما حجره های آجری با طاق قوسی در قسمت غربی آن به چشم می خورند.
از بقایای راه پله ای این بخش می توان حدس زد که در بالای چله خانه احتمالا طبقه دیگری وجود داشته است. کارشناسان معتقدند معماری این بنا نشان دهنده آن است که خانقاه شیخ صفی الدین همینجا بوده است. یکی دیگر از بخش های مجموعه آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی سردر عباسی است. این سردر در عرض شرقی راهرو میانی قرار دارد. در این سردر کتیبه ای وجود دارد که نام شاه عباس با تاریخ ۱۰۳۶ رویش نوشته شده است.
علاوه بر این، یکی دیگر از بخش های مجموعه آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی قندیل خانه یا صحن اصلی است. قندیل خانه به یک محوطه مستطیلی شکل گفته می شود که زمینش سنگ فرش باشد و یک حوض سنگی کم عمق میانش قرار بگیرد. در این بخش از مجموعه یک چاهی وجود داشته که از آن برای تأمین آب استفاده می شده که امروز رویش را پوشانده اند و قابل مشاهده نیست.
نظر شما