سلام نو - سرویس اقتصادی: هزار و ۶۰۰ هزار میلیارد تومان رقم تخمینی نقدینگی موجود در دست است. سرمایه هنگفتی که با وجود آنکه بازار به شدت با کمبود سرمایه در گردش مواجه است، در دسترس بخش تولید نیست. عددی که به گفته کارشناسان اقتصادی طی 13 سال اخیر 25 برابر افزایش داشته و در حال حاضر اقتصاد کشور را با آفت های زیادی از جمله افت ارزش پول ملی رو به رو کرده است.
غلامرضا مصباحی مقدم درباره افزایش چندبرابری نقدینگی در چند سال اخیر اظهار کرده است: در سال 84 و در پایان دولت آقای خاتمی مجموعه نقدینگی کشور 63 هزار میلیارد تومان بود که این رقم امروز به یک تریلیون و 660 هزار میلیارد تومان رسیده است.
آفات نقدینگی بالا چیست؟
نقدینگی از ارز هم خطرناک تر بوده و همچون بهمنی است که در هر بخش اقتصاد سقوط کند، خسارت جبران‌ناپذیری دارد. این صحبت رئیس اتاق بازرگانی تهران، مسعود خوانساری است. مشکل از جایی آغاز می شود که با نقدینگی بالا تقاضای مردم برای خرید کالاها و خدمات مختلف افزایش می یابد و در این صورت اگر محصولات تولیدکنندگان داخلی به اندازه کافی نباشد که معمولا نیست، ورود کالاهای خارجی ارزان قیمت آسان تر شده و به تدریج مردم کالاهای خارجی را جایگزین کالای داخلی می‌کنند. اتفاقی که متاسفانه تا حد قابل توجهی حادث شده است. پیامد این امر بدون شک کاهش تولید داخلی و افزایش بیکاری و به هم ریخته شدن سامان اقتصاد است. دلایل بسیار زیادی برای افزایش یافتن افسارگسیخته نقدینگی وجود دارد اما اگر بخواهیم به یک عامل مهم و عمده اشاره کنیم باید به رفتار بعضی بانک ها در ارائه سودهای بالا برخلاف سیاست اعلام شده اشاره کرد. سومدیریت آنها باعث اضافه برداشت از بانک مرکزی شده و نقدینگی را بیشتر می کند. اکنون عامل اصلی رشد نقدینگی، افزایش بدهی بانک ها به بانک مرکزی است.
نقدینگی در فروردین ماه سال جاری به ۱۵۳۷ هزار میلیارد تومان رسیده است که نسبت به فروردین سال گذشته، حدود ۲۱.۶ درصد افزایش داشته است. این رقم در اردیبهشت ماه 97 با رشد حدود ۱۳ هزار میلیارد تومانی به ۱۵۵۱ هزار میلیارد تومان افزایش پیدا می‌کند که نشان از رشد ۲۴.۱ درصدی در قیاس با همین ماه در سال گذشته است. نقدینگی در خرداد 97 هم نسبت به اردیبهشت حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان بوده و تا ۱۵۸۲ هزار میلیارد تومان بالا رفته است که حکایت از افزایش 24.4 درصدی نقدینگی نسبت به خرداد سال گذشته دارد. احتمالا در حال حاضر هم این عدد به حدود 1700 هزار میلیارد رسیده باشد. با یک ضرب و تقسیم و محاسبه اختلاف نقدینگی امسال با سال گذشته این نکته را در می یابیم که نقدینگی در یک سال اخیر روزانه تقریبا 743 میلیارد تومان رشد کرده است. آمار و ارقامی نگران کننده که نشان می دهد امروز مهار نقدینگی به یکی از معضلات تبدیل شده است.
عدم تناسب رشد نقدینگی با رشد تولید هم از عواملی است که این معضل را تشدید می کند. در حالی که میانگین رشد سالانه تولید ما در چهار دهه گذشته از 4 درصد فراتر نرفته اقتصاد ما برخی سالها نقدینگی بالای 30 درصد را هم تجربه کرده است. در صورتی که متناسب با رشد تولید ما در یک حالت منطقی نباید انتظار رشد سالانه نقدینگی بیش از 6 تا 8 درصد داشت.
آرزوی تحقق ناپذیر هدایت نقدینگی به سمت تولید
در شرایطی که رشد بالای نقدینگی در کشور ما از متوسط جهانی بسیار بالاتر است دولت از لزوم هدایت نقدینگی به سمت تولید می گوید. امری که به نظر نمی رسد با مصوبه و قانون و دستورالعمل آن چنان که باید و شاید قابل کنترل باشد. اساسا بسیاری از کارشناسان بر این باورند اگر واقعا چنین تصوری در ذهن تیم اقتصادی دولت باشد ناشی از درک غلط از تعریف و مفهوم نقدینگی در اقتصاد کلان و نظام بانکی است. در فضای غیرمولد اقتصاد کشور و در حالی که اعتماد نسبت به دولت ها با کاهش قابل توجهی همراه است هرگونه تلاش دولت برای هدایت نقدینگی به سمت تولید بی ثمر خواهد بود. بسیاری نقدینگی سرگردان در جامعه را عامل به هم ریختگی بازارها در شرایط کنونی می دانند. معمول است که می گویند مسئولیت مدیریت نقدینگی در جامعه با بانک مرکزی است در حالی که واقعیت این است که در این سالها هیچگاه به بانک مرکزی اختیاراتی که باید داده نشده و هیچ گاه از اقتدار لازم برخوردار نبوده است.
بسیاری از نارسایی‌های اقتصادی و به تبع آن مسائل اجتماعی و سیاسی ناشی از افزایش بی رویه نقدینگی است. محمد طبیبیان، اقتصاددان معتقد است اقتصاد ایران بیمار است و نیاز به معالجه دارد. او می گوید: "برای معالجه اقتصاد باید به اقتصاددانان رجوع کرد. پزشک اقتصاد ایران اقتصاددانان هستند و دولت به عنوان مسئول اقتصاد برای درمان آن اقدام کند." ضرورت مشورت دولت با اقتصاددانان بارها و بارها در رسانه ها مطرح شده و این انتقاد به دولت در زمینه عدم به کارگیری از مشورت اقتصاددان ها وارد است. تیم اقتصادی دولت که این روزها در بین اقتصاددان ها پایگاه متزلزلی دارد افراد محدودی هستند که با دایره کوچکی مشورت می کنند. در روزهایی که راهکارهای ارائه شده برای حل بحران نقدینگی توسط دولت خیلی با استقبال اقتصاددانان مواجه نشده بیم آن می رود که با ادامه روند کنونی غول نقدینگی بیش از این اقتصاد را به زانو در بیاورد.
