سلام نو - سرویس گردشگری: سدّ گُتوَند عُلیا یکی از بزرگترین سدهای ایران بر روی رودخانه کارون در جنوب غربی ایران است. این سد، در فاصله ۳۸۰ کیلومتری از سرچشمه های حوضه آبریز کارون، در فاصله ۲۵ کیلومتری شمال شهرستان شوشتر و در ۱۰ کیلومتری شمال شرقی شهر گتوند در استان خوزستان قرار دارد.
سد گتوند علیا از طرح های بزرگ عمرانی کشور است که در استان خوزستان و روی رودخانه کارون بین مسجد سلیمان و سد تنظیمی گتوند احداث شده است. سد گتوند آخرین سد قابل احداث بر روی رودخانه کارون است. دریاچه این سد دومین دریاچه مصنوعی بزرگ کشور (پس از کرخه) به شمار می رود. این سد سنگریزه ای با هسته رسی ۱۸۲ متر، بلندترین سد خاکی کشور محسوب می شود.
عملیات اجرایی این طرح در سال ۱۳۷۶ آغاز شده‌است. این سد در میان سدهای ساخته‌شده و در دست ساخت بر روی کارون، از همه پایین‌دست‌تر قرار دارد. مطالعات طرح را شرکت مهاب قدس (وابسته به آستان قدس رضوی) و اجرای آن را شرکت سپاسد (وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) به عهده داشته‌اند.
هدف ساخت سد
یکی از مهم ترین چالش های ایجاد شده پیرامون این سد، بحث وجود گنبد ها و رگه های نمکی در اطراف محل آبگیری سد است؛ که پس از آبگیری سد به زیر آب رفته و منجر به افزایش شوری آب در پایین دست این سد شده است. پاره ای از کارشناسان محیط زیست و نظام مهندسی اعتقاد دارند که نزدیکی معدن نمک به محل سد گتوند علیا، در پروژه مطالعاتی این سد در نظر گرفته نشده و وجود این معدن در فاصله ۵ کیلومتری سد باعث شده است که پس از آبگیری و تشکیل دریاچه پشت سد، این معدن عظیم نمک که ذخیره نمک آن تا صدها میلیون تن برآورد شده به کلی به زیر آب دریاچه فرورفته و این امر شوری آب رودخانه کارون را افزایش دهد. از طرف دیگر، به زیر آب رفتن مقدار زیادی از زمین های مرغوب و حاصلخیز دشت عقیلی و برخی از آثار باستانی و تخریب صدها اصله درخت از دیگر حاشیه های پیرامون آبگیری این سد هستند. با این حال، مدیر مطالعات طرح سد و نیروگاه گتوند علیا، در این مورد اعلام کرد که رگه های موجود نمک با محل ساخت بدنه سد، در حدود ۴٫۵ کیلومتر فاصله داشته و به دلیل دوری زیاد این سازند از محل بدنه سد، هیچ گونه مشکلی در این زمینه وجود ندارد.
کیفیت آب رودخانه کارون از سد شهید عباسپور به پایین دست حتی قبل از احداث سد گتوند نیز متأثر از سازند گچساران بوده است، به طوری که رودخانه کارون در مسیر خود، شش نقطه سازند گچساران را که حاوی میان لایه های نمکی است قطع می کند و رودخانه کارون به طور مدام میان لایه های نمکی را می شوید و کیفیت آب رودخانه را تغییر می دهد. به گونه ای که کیفیت آب رودخانه کارون قبل از آبگیری سد گتوند در دامنه ۲۷۰۰–۵۰۰ میکرو ماوس بر سانتی متر نوسان داشته است. بر اساس مطالعات صورت گرفته دلیل اصلی شوری رودخانه کارون و البته آن هم بعد از سد گتوند، مجموعه های کشت و صنعت های نیشکر و صنایع وابسته به آن و نیز سایر آلوده کننده هایی هستند که آب را با کیفیت خوب از رودخانه گرفته و از آنجا که زهکش های آنها بدون هیچ گونه تصفیه ای، به رودخانه کارون می ریزد املاح را به آب رودخانه می افزایند، صرف نظر از اینکه پساب فاضلاب خام شوش و اندیمشک نیز که پالایش نشده اند به کارون می ریزند و کیفیت آب را نامطلوب تر می کنند. رود کارون از زرد کوه بختیاری سرچشمه گرفته و به خلیج فارس می ریزد. شوشتر اولین دشتی است که کارون پس از خروج کوه های زاگرس به آن وارد میشود. در واقع شوشتر اولین دشتی است که کارون به خود می بیند. در این نهصد کیلومتری که کارون تا خلیج فارس طی می کند، بیشترین کارکرد را شوشتر از نظر صنعتی، فرهنگی و اقتصادی از این رود دریافت می کند. متاسفانه رودخانه کارون از محل پیوستن دز و کارون و تشکیل کارون بزرگ تا محل رسیدن این رود بزرگ به خلیج فارس تبدیل به کانال فاضلابی شده که از پساب کشاورزی، حوضچه های پرورش ماهی، پساب صنعتی و فاضلاب شهری و روستایی، همه و همه را در کلکسیون آلایندگی خود دارد.
خصوصیات سد گتوند
بلند ترین سد خاکی کشور
دارای بزرگترین مخزن آبی بر روی رودخانه کارون
دارای بیشترین میزان تولید انرژی برق آبی در میان نیروگاه های آبی کشور
دارای بزرگترین تونل های انحراف و آبرسان کشور از لحاظ طول و سطح مقطع
دارای سیستم آب بندی ترکیبی دیوار و پرده آب بند
احداث یک دستگاه پل روی رودخانه کارون داخل کارگاه و یک مسیر جایگزین بانضمام پل کابلی بزرگ جهت تردد وسائل نقلیه و عبور لوله های نفت و گاز
احداث پل بر روی رودخانه کارون جهت تسهیل عبور و مرور مردم شهر گتوند
طرح افزایش ارتفاع سد تنظیمی گتوند
بهسازی بخشی از معابر شهری و روستایی منطقه
ویژگی‌های گردشگری منطقه
در اطراف این سد کوهی دیده می شود که دخمه هایی بر روی این کوه نمایان است که در زمان های گذشته اجساد را در این گور دخمه ها می گذاشتند.
سد تنظیمی گتوند
سد تنظیمی گتوند نیز در یازده کیلومتری پائین دست سد بزرگ گتوند علیا بر روی رودخانه کارون احداث شده و علاوه بر آبیاری سی و چهار هزار هکتار از اراضی تحت پوشش، از جاذبه های گردشگری خوزستان در گتوند است. گردشگرانی که برای گردش و تفریح به این منطقه سفر می کنند، می توانند به تماشای طبیعت سرسبزی که در اطراف سد تنظیمی گتوند دیده میشود، بروند و با برپایی پیک نیکی ساده در کنار همراهانشان یک روز به یادماندنی را رقم بزنند.
موقعیت جغرافیایی
این سد، در فاصله ۳۸۰ کیلومتری از ریزشگاه رودخانه کارون، در فاصله ۲۵ کیلومتری شمال شهرستان شوشتر و در ۱۰ کیلومتری شمال شرقی شهرگتوند در استان خوزستان قرار دارد.
نظر شما